Το καλοκαίρι του 2015 η Ελλάδα βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού. Οικονομικά εξαντλημένη, κοινωνικά πληγωμένη και πολιτικά ασταθής, η χώρα είχε αποκοπεί από τις αγορές, με τις τράπεζες κλειστές, την οικονομία σε ελεύθερη πτώση και το ενδεχόμενο ενός Grexit να πλανάται απειλητικά. Το πώς ανατράπηκε αυτή η συγκυρία και η χώρα έχει πλέον ανακάμψει, δέκα χρόνια μετά, είναι το αντικείμενο εκτενούς αφιερώματος των Financial Times.

To έγκυρο οικονομικό φύλλο υπογραμμίζει ότι σήμερα η εικόνα είναι θεαματικά διαφορετική αλλά και ότι η περιπέτεια αυτή είχε κόστος και άφησε πληγές στην ελληνική κοινωνία.

Οπως σημειώνει η εφημερίδα στο εκτενές της αφιέρωμα, η Ελλάδα βίωσε την πιο βαθιά ύφεση ανεπτυγμένης χώρας σε καιρό ειρήνης. Το 2015, η κυβέρνηση Τσίπρα–Βαρουφάκη οδήγησε τη χώρα σε μια σκληρή αντιπαράθεση με τους δανειστές, η οποία λίγο έλειψε να σημάνει την έξοδο από την Ευρωζώνη. Τελικά, μετά το δημοψήφισμα και την περίφημη «kolotoumba» του Αλ. Τσίπρα, ξεκίνησε μια νέα φάση: αυτή της προσαρμογής. Η Ελλάδα συμμορφώθηκε με τις απαιτήσεις των δανειστών, υλοποιώντας δύσκολες αλλά κρίσιμες μεταρρυθμίσεις.

Το τίμημα της κρίσης υπήρξε βαρύ, τονίζουν οι Financial Times. Η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 26% ανάμεσα στο 2008 και το 2013, η ανεργία ξεπέρασε το 28% και η φυγή νέων επιστημόνων στο εξωτερικό (Brain Drain) απογύμνωσε τη χώρα από το πλέον παραγωγικό της δυναμικό. Τα τρία διαδοχικά προγράμματα διάσωσης συνοδεύτηκαν από αυστηρή λιτότητα και κοινωνική αναταραχή. Το πρώτο πρόγραμμα διάσωσης το 2010, όπως αναγνωρίζουν σήμερα ακόμα και αξιωματούχοι του ΔΝΤ και της ΕΕ, ήταν κακοσχεδιασμένο, βασισμένο σε μη ρεαλιστικούς στόχους και εμπνευσμένο περισσότερο από το προηγούμενο της Λατινικής Αμερικής —άρα και ακατάλληλο για τις ιδιαιτερότητες της Ευρωζώνης.

«Ουσιαστικά χάσαμε το 25% του ΑΕΠ μας και ήμασταν πολύ κοντά στο να αντιμετωπίσουμε μια πλήρη κοινωνική κατάρρευση, αν είχαμε αναγκαστεί να αποχωρήσουμε από την ευρωζώνη», δηλώνει στους FT ο έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. «Ωστόσο, πιστεύω ότι η ανάκαμψη που καταφέραμε αποτελεί απόδειξη της ανθεκτικότητας της ελληνικής κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος» προσθέτει.

«Αυτή η κυβέρνηση έπρεπε να λύσει τα διαχρονικά προβλήματα που είχε η χώρα σε οικονομικό, πολιτικό και θεσμικό επίπεδο, όλα τα θέματα που αποτελούσαν αντικείμενο συζήτησης εδώ και δεκαετίες», λέει στους Financial Times ο υπουργός Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης. «Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση που εξελέγη έπρεπε να αντιμετωπίσει όλες τις προκλήσεις και τις κρίσεις που προέκυψαν τα τελευταία έξι χρόνια».

«Η Ελλάδα ήταν η μαμή της Ιστορίας»

Ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, υπολογίζει μιλώντας στους FT το κόστος «των επονομαζόμενων διαπραγματεύσεων του Βαρουφάκη» σε 85 δισ. ευρώ σε τρέχουσες τιμές, με βάση την επιδείνωση της προβλεπόμενης θέσης του χρέους της Ελλάδας (από το ΔΝΤ) μεταξύ του τέλους 2014 και των μέσων του 2015. Ο κ. Στουρνάρας δηλώνει πάντως ότι «η Ελλάδα ήταν η μαμή της ιστορίας» καθώς «η Ευρώπη άλλαξε εξαιτίας της Ελλάδας» και η οικονομική εφημερίδα τονίζει πως όταν ξέσπασε η πανδημία το 2020, η κληρονομιά των πακέτων διάσωσης της Ελλάδας υπογράμμισε τότε την ανάγκη για αλληλεγγύη εντός της ΕΕ και για το Ταμείο Ανάκαμψης, ύψους 800 δισ. ευρώ.

«Ο Βαρουφάκης και άλλοι ριζοσπάστες του κόμματος ΣΥΡΙΖΑ του κ. Τσίπρα πίστευαν ότι ο κίνδυνος που ενέχει η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη τους έδινε τη δυνατότητα να αποσπάσουν νέα χρήματα με καλύτερους όρους. Ο Βαρουφάκης έχασε γρήγορα την εμπιστοσύνη των ομολόγων του στην ευρωζώνη» σημειώνουν οι Financial Times.

«Θα ήταν πολύ δύσκολο να επιτευχθεί ένας συμβιβασμός με μια καλή δόση λιτότητας χωρίς δημοψήφισμα», λέει στον αντίποδα ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο οποίος ανέλαβε από τον Βαρουφάκη τη θέση του υπουργού Οικονομικών το 2015. Ο Τσακαλώτος σημειώνει στους FT ότι η συμφωνία, το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης, που τελικά συμφώνησαν ο ίδιος και ο Τσίπρας με τους πιστωτές ήταν «αναμφίβολα καλύτερο», επειδή οι δημοσιονομικοί στόχοι ήταν λιγότερο απαιτητικοί.

«Ποτέ δεν ήταν σε φάση διαπραγμάτευσης», δηλώνει για τον κ. Βαρουφάκη στους FT o Πιερ Μοσκοβισί, πρώην επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων της ΕΕ. «Ποτέ δεν ήταν σε διάθεση συμβιβασμού. Πάντα έδινε μαθήματα με μια ναρκισσιστική προσέγγιση… Ηταν ένας καταστροφικός υπουργός Οικονομικών». Οι Financial Times αναφέρουν ότι «ο κ. Βαρουφάκης και ο κ. Τσίπρας αρνήθηκαν να δώσουν συνεντεύξεις» για το αφιέρωμα.

Η αλλαγή της εικόνας στο εξωτερικό

Παράλληλα με την αποτύπωση του ελληνικού οικονομικού δράματος, οι Financial Times εκτιμούν ότι η μακροχρόνια κρίση λειτούργησε και ως καταλύτης μετασχηματισμού. Μετά το τέλος του Τρίτου Μνημονίου, η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιτάχυνε την ψηφιοποίηση του κράτος (eGov), περιόρισε τη φοροδιαφυγή, εξυγίανε τη ΔΕΗ και βελτίωσε τη φερεγγυότητα του τραπεζικού συστήματος. Παράλληλα, η ελληνική οικονομία ανέκτησε δυναμική, με το ΑΕΠ να αυξάνεται και τις εξαγωγές να διπλασιάζονται ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2008.

Αυτό που τονίζουν οι FT είναι ότι η Ελλάδα έχει πλέον ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών και των επενδυτών. Από το 2017 επέστρεψε στις αγορές, ενώ σήμερα διατηρεί πρωτογενές πλεόνασμα 4,8% του ΑΕΠ (έτσι έκλεισε το 2024) και μειώνει το χρέος της ταχύτερα από άλλες χώρες της ΕΕ. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις έχουν αυξηθεί, ενώ εμβληματικά projects, όπως το data center της Microsoft, αν και με καθυστερήσεις, δείχνουν την προσπάθεια μεταμόρφωσης της χώρας σε «επενδυτικό προορισμό».

Ωστόσο, η εφημερίδα δεν ωραιοποιεί την κατάσταση. Σημειώνει ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ βρίσκεται στο 70% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ενώ η παραγωγικότητα παραμένει χαμηλή. Οι δομικές αδυναμίες όπως η βραδύτητα απονομής της Δικαιοσύνης και η γραφειοκρατία επιμένουν. «Χάσαμε μια δεκαετία παραγωγικών επενδύσεων», σχολιάζει στην εφημερίδα ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος, επικεφαλής του ΣΕΒ. Ο ίδιος εξηγεί ότι η Ελλάδα κατέγραψε επενδυτική υστέρηση άνω των 100 δισ. ευρώ που αποτελεί κληρονομιά της πολυετούς υποεπένδυσης.

Ο Γιώργος Χουλιαράκης, πρώην αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών του ΣΥΡΙΖΑ, λέει στους FT ότι η επιστροφή στην προ της κρίσης ευημερία εξακολουθεί να είναι ένας μακρινός στόχος, παρά την ανάπτυξη που παρουσιάζει σήμερα η Ελλάδα. Toνίζει ότι η ζημιά που προκλήθηκε κατά τη διάρκεια των ετών της κρίσης ήταν τόσο βαθιά που η σύγκλιση θα απαιτήσει μια γενιά συνεχούς υπεραπόδοσης. «Θα πρέπει να αναπτυχθούμε κατά 1% περισσότερο από την υπόλοιπη ΕΕ για άλλα 15 χρόνια για να φτάσουμε στο επίπεδο που ήμασταν το 2007» σημειώνει.

Ο Νίκος Βέττας, επικεφαλής του ΙΟΒΕ τονίζει: «Χρειαζόμαστε περισσότερη παραγωγή υψηλής αξίας —όχι μόνο τουρισμό και real estate». Το μερίδιο των επενδύσεων στο ΑΕΠ έχει αυξηθεί στο 15%, αλλά απέχει ακόμη από τον μέσο όρο της ΕΕ (20%). Επιπλέον, το ένα τρίτο των Ελλήνων παραμένει σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού.

Η σημερινή Ελλάδα, κατά την εκτίμηση των FT, είναι μια διαφορετική χώρα: πιο ώριμη και πιο συνειδητοποιημένη. Τα κέρδη είναι εμφανή, αλλά τα τραύματα παραμένουν. Και το δημοσίευμα κλείνει με μια μάλλον πικρή αναφορά από τον κ. Στουρνάρα:

«Το ΔΝΤ και η ΕΕ έμαθαν από αυτή την εμπειρία. Η Ελλάδα ανάγκασε την Ευρωζώνη να εξελιχθεί. Αλλά πληρώσαμε το τίμημα —επώδυνα και δημοσίως»…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News