Ηταν μια προεκλογική εκστρατεία χωρίς προηγούμενο. Ηταν, όπως όλοι παραδέχονται, μια εκστρατεία χαμηλού επιπέδου, γεμάτη λάσπη και σκανδαλολογία και ελάχιστη πολιτική – για την ακρίβεια ελάχιστα ξέρουμε για το τι πρεσβεύει ο κάθε ένας από τους υποψήφιους. Ακόμα και για τη Χίλαρι Κλίντον, που φαντάζει ως η επιλογή της κοινής λογικής και προηγείται στις δημοσκοπήσεις απέναντι στον απρόβλεπτο και ρατσιστή Ντόναλντ Τραμπ, περισσότερα είναι αυτά που δεν ξέρουμε.

Τέλος πάντων, τα παραμύθια τελείωσαν και περί τα 130 εκατ. ψηφοφόρων θα σπεύσουν από το πρωί (μεσημέρι Τρίτης, 8 Νοεμβρίου, ώρα Ελλάδος) στις κάλπες για να εκλέξουν τον 45ο πρόεδρο των ΗΠΑ. Πολλοί πάντως έχουν ήδη ψηφίσει τις προηγούμενες ημέρες για να αποφύγουν τις ουρές και την καθυστέρηση, είναι άλλωστε εργάσιμη ημέρα.

Η ψήφος των Αμερικανών βεβαια δεν εξαντλείται εκεί, αποφασίζουν επίσης για τα μέλη του Κογκρέσου καθώς και δεκάδες χιλιάδες τοπικούς εκπροσώπους, από κυβερνήτες πολιτειών, μέχρι σερίφηδες και τοπικούς δικαστές. Αλλά στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο μας, είναι η ψήφος τους για τον πρόεδρο που θα καθορίσει λίγο ή πολύ και τις δικές μας μοίρες.

1. Πώς ψηφίζουν για πρόεδρο οι Αμερικανοί

Οι Αμερικανοί δεν εκλέγουν απευθείας τον πρόεδρό τους. Ψηφίζουν μεν τον έναν ή τον άλλον υποψήφιο, αλλά από τις κάλπες αναδεικνύονται οι εκλέκτορες, οι οποίοι συνήθως είναι αξιωματούχοι των πολιτειών ή ανώτερα κομματικά στελέχη, 538 στο σύνολο των ΗΠΑ. Εκείνοι με τη σειρά τους συμμετέχουν στο Εκλεκτορικό Κολέγιο, απ’ όπου θα αναδειχθεί ο πρόεδρος. Ο αριθμός των εκλεκτόρων για κάθε πολιτεία ποικίλλει ανάλογα με τον πληθυσμό της (είναι ένας δεύτερος αναλογικός βαθμός εκπροσώπησης των πολιτειών σε ομοσπονδιακό επίπεδο, μετά τους βουλευτές που εκλέγονται στη Βουλή των Αντιπροσώπων – στον αντίποδα κάθε πολιτεία, από την πιο πολυπληθή ως την πιο μικρή, διαθέτει από δύο γερουσιαστές). Στις προεδρικές εκλογές, η Καλιφόρνια μετρά 55 εκλέκτορες, το Τέξας 38, Νέα Υόρκη και Φλόριντα από 29, ενώ πολιτείες όπως το Βερμόντ, η Αλάσκα και το Γουαϊόμινγκ διαθέτουν μόλις τρεις. Το σύστημα είναι πλειοψηφικό· κάθε προεδρικός υποψήφιος παίρνει όλους τους εκλέκτορες της πολιτείας αν έχει έστω τη σχετική πλειοψηφία.

2. Πώς εκλέγεται ο πρόεδρος

Τα μέλη του Εκλεκτορικού Κολεγίου ορίζονται από τις 50 πολιτείες και ξεχωριστά από την Περιφέρεια της Κολούμπια, καθώς η πρωτεύουσα Ουάσινγκτον δεν ανήκει σε κάποια πολιτεία. Ο νικητής της εκλογικής αναμέτρησης θα πρέπει να συγκεντρώσει 270 εκλέκτορες, που σημαίνει έναν περισσότερο από τους μισούς (269+1).

Για όλες της πολιτείες, με εξαίρεση τη Νεμπράσκα και το Μέιν, ο υποψήφιος που εξασφαλίζει τη σχετική πλειοψηφία, παίρνει το σύνολο των εκλεκτόρων της. Στις δύο πολιτείες που εξαιρούνται, το πόσους εκλέκτορες θα εξασφαλίσει ο κάθε υποψήφιος ορίζεται αναλογικά με το ποσοστό του. Επομένως «κλειδί» για τη νίκη είναι η επικράτηση στις πολιτείες που θεωρούνται κρίσιμες.

3. Ποιες είναι οι πολιτείες – κλειδιά

Κατά παράδοση τα τελευταία χρόνια, σημαντικές πολιτείες είναι η Φλόριντα (29 εκλέκτορες), το Οχάιο (18 εκλέκτορες) και η Πενσιλβάνια (20 εκλέκτορες), οι οποίες δεν κλίνουν σταθερά προς ένα κόμμα και συχνά απηχούν το τελικό αποτέλεσμα. To Oχάιο για παράδειγμα, από το 1964 και τον Λίντον Τζόνσον, «προβλέπει» σταθερά τον πρόεδρο! Εφέτος όμως, ίσως να συμβεί το απίθανο, να κερδίσει την πολιτεία ο Τραμπ (μέσος όρος στις δημοσκοπήσεις 48% έναντι 46% της Χίλαρι) αλλά να μην πάει, όπως όλα δείχνουν, στον Λευκό Οίκο.

Και τούτο θα συμβεί διότι η Χίλαρι Κλίντον προηγείται δημοσκοπικά σε μια σειρά από άλλες κρίσιμες πολιτείες – σε κάποιες δε, έχει εξασφαλισμένη τη νίκη όπως στο Μίσιγκαν, όπου προηγείται με 5,2% και παίρνει τους 16 εκλέκτορες, στη Βιρτζίνια (5% και 13 εκλέκτορες) αλλά και στο Γουισκόνσκιν, όπου απολαμβάνει μια διαφορά ασφαλείας της τάξεως του 5% και παίρνει άλλους 10 εκλέκτορες. Μάχη δίνεται και για την Αριζόνα (11 εκλέκτορες) όπου ο Τραμπ προηγείται δημοσκοπικά, αλλά οι ισπανόφωνοι ψηφοφόροι ίσως γυρίσουν την πλάστιγγα υπέρ της Χίλαρι.

Σύμφωνα με τον γκουρού των αμερικανών δημοσκόπων, Νέιτ Σίλβερ, αν η Χίλαρι κερδίσει ακόμα και μία από τις Φλόριντα, Βόρεια Καρολίνα, Νεβάδα και Νιου Χαμσάιρ εξασφαλίζει την προεδρία με ένα ελάχιστο 272 εκλεκτόρων. Στη Φλόριντα και στη Βόρεια Καρολίνα η μάχη είναι οριακή – τη δεύτερη την είχε χάσει ο Ομπάμα το 2012. Στη Νεβάδα και στο Νιου Χάμσαϊρ η Χίλαρι έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να κερδίσει – και άρα να βγει πρόεδρος.

Σε μια αντιστροφή της ανάλυσης, ο Τραμπ πρέπει να κερδίσει και στις τέσσερις αυτές πολιτείες ώστε να έχει ελπίδες για τον Λευκό Οίκο, εκτός κι αν κάνει τη μεγάλη έκπληξη στο Κολοράντο -όπου η Χίλαρι προς το παρόν προηγείται στα γκάλοπ με 3,6%- ή την ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη στην Πενσιλβάνια, όπου και πάλι η υποψήφια των Δημοκρατικών προηγείται με 49,4% έναντι 45,6% του ρεπουμπλικανού μεγιστάνα. Κάτι τέτοιο αν συμβεί θα σημαίνει μια εκκωφαντική διάψευση των δημοσκοπήσεων ή/και μια ξαφνική, ακριβώς την τελευταία στιγμή, γενικευμένη μεταστροφή του εκλογικού σώματος με κατακόρυφη άνοδο της αποχής των ψηφοφόρων των Δημοκρατικών. Δύσκολο, μετά και την απαλλαγή της Χίλαρι από το FBI για την υπόθεση των emails.

4. Μπορεί κάποιος να κερδίσει σε ψήφους και να χάσει τις εκλογές;

Μπορεί. Συνέβη τελευταία φορά το 2000 όταν ο Αλ Γκορ των Δημοκρατικών πήρε μισό εκατομμύριο ψήφους περισσότερες από τον Τζορτζ Μπους τον νεότερο, αλλά ήταν ο ρεπουμπλικανός υποψήφιος που πήγε στον Λευκό Οίκο. Και αυτό συmβαίνει εξαιτίας του πλειοψηφικού συστήματος των εκλεκτόρων. Στην προκειμένη περίπτωση ο κίνδυνος υπάρχει με τη Χίλαρι Κλίντον που έχει πολυπληθείς πολιτείες – όπως η Καλιφόρνια και η Νέα Υόρκη- όπου κερδίζει με συντριπτικά ποσοστά, αλλά και πάλι παίρνει τον ίδιο αριθμό εκλεκτόρων σαν να τις κέρδιζε οριακά. Αυτό το πλεόνασμα των εκατομμυρίων ψήφων μπορεί να έρθει σε αναντιστοιχία με τον αριθμό των εκλεκτόρων αν ο Τραμπ κερδίσει τις πολιτείες που χρειάζεται και αναφέραμε παραπάνω. Γι αυτό και σύμφωνα με τον Νέιτ Σίλβερ πάλι, οι πιθανότητες της Χίλαρι να κερδίσει τη λεγόμενη λαϊκή ψήφο ήταν το βράδυ της Δευτέρας (ώρα Ελλάδος) στο 79,5% ενώ οι αντίστοιχες πιθανότητές της να κερδίσει τον Λευκό Οίκο ήταν στο 68,5%.

5. Τι ώρα θα ξέρουμε το αποτέλεσμα;

Λόγω των διαφορετικών ωριαίων ζωνών στις ΗΠΑ, οι κάλπες κλείνουν διαφορετικές ώρες. Στην Ιντιάνα και στο Κεντάκι θα κλείσουν στις 6 π.μ. της 8ης Νοεμβρίου (01.00 μετά τα μεσάνυχτα, Τετάρτη, 9 Νοεμβρίου, για την Ελλάδα). Αλλά δεν υπάρχει αγωνία – αυτές τις πολιτείες τις κερδίζει άνετα ο Τραμπ. Στις 2 π.μ. (ώρα Ελλάδος) αρχίζει το πανηγύρι: Φλόριντα, Τζόρτζια, Νότια Καρολίνα, Βιρτζίνια, Βερμόντ και Νιού Χαμσαϊρ κλείνουν οι κάλπες και βγαίνουν τα exit polls. Εδώ θέλει προσοχή. Τζόρτζια και Νότια Καρολίνα είναι πούρες ρεπουμπλικάνες, το Βερμόντ κάστρο των Δημοκρατικών και στη Βιρτζίνια η Χίλαρι τα πάει πολύ καλά χάρη και στον υποψήφιο αντιπρόεδρό της Τιμ Κέιν που είναι γερουσιαστής της συγκεκριμένης πολιτείας. Απομένουν η Φλόριντα και το Νιου Χάμσαϊρ που όπως είπαμε παραπάνω είναι ιδιαίτερα κρίσιμες πολιτείες, ειδικά για τον Τραμπ. Είναι πιθανό, αν το αποτέλεσμα είναι οριακό τα δίκτυα να πουν το περίφημο «too close to call», να περιμένουν δηλαδή για νέες αναλύσεις των δεδομένων ή ακόμα και την τελική καταμέτρηση των ψήφων.

Μισή ώρα αργότερα, στις 2.30 π.μ. (πάντα ώρα Ελλάδος) κλείνουν οι κάλπες σε Οχάιο, Δυτ. Βιρτζίνια και Βόρεια Καρολίνα – ειδικά στην τελευταία η μάχη είναι οριακή, άρα δεν πρέπει να περιμένουμε νωρίς αποτελέσματα ή προβλέψεις από τα κανάλια.

Στις 3 π.μ. κλείνουν οι κάλπες στις περισσότερες ανατολικές και κεντρικές πολιτείες: από το Νιου Τζέρσεϊ και την Πενσιλβάνια (κρίσιμη) ως το ρεπουμπλικανικό Τέξας και από το Ιλινόι και το Μίσιγκαν ως το Κάνσας. Στις 4 π.μ. κλείνουν οι κάλπες στη Νέα Υόρκη και σε μια σειρά από μεσοδυτικές πολιτείες, το Κολοράντο, το Γουαϊόμινγκ και το Νέο Μεξικό. Στις 5 π.μ. θα κλείσουν οι κάλπες στη Νεβάδα και στην Αϊόβα, η οποία ίσως να έχει τελικά κάποιο ενδιαφέρον, ενώ στις 6 π.μ. θα κλείσουν οι κάλπες στη δυτική Ακτή, αλλά εκεί το παιχνίδι είναι ήδη κερδισμένο από τη Χίλαρι. Στις 7 π.μ. κλείνουν στην Αλάσκα και στις 8 π.μ. στη Χαβάη. Τότε όμως θα ξέρουμε ποιος θα έχει κερδίσει, εκτός και αν το αποτέλεσμα είναι όντως οριακό σε όλες από τις κρίσιμες πολιτείες. Το 2012 ο Ομπάμα είχε ανακοινώσει τη νίκη του στις 6.16 π.μ. ώρα Ελλάδος.

Four more years. pic.twitter.com/bAJE6Vom

— Barack Obama (@BarackObama) November 7, 2012

Αν όλα κυλήσουν ομαλά, τη Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου οι εκλέκτορες κάθε πολιτείας θα συνεδριάσουν ώστε να επικυρώσουν το αποτέλεσμα. Τα αποτελέσματα θα σταλούν στη Γερουσία και θα ανακοινωθούν στις 6 Ιανουαρίου. Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα αναλάβει καθήκοντα μετά την ορκωμοσία του στις 20 Ιανουαρίου 2017.

6. Η ψήφος για το Κογκρέσο

Παράλληλα με τις προεδρικές εκλογές διεξάγοντα και μια σειρά άλλες, τόσο για τη Βουλή των Αντιπροσώπων όσο και για τη Γερουσία αλλά και για τοπικά ζητήματα. Το Κογκρέσο των ΗΠΑ αποτελείται από δύο σώματα, τη Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Γερουσία, ζωτικής σημασίας για τον νέο πρόεδρο, καθώς αν δεν ελέγχει κάποιο από τα δύο θα δυσκολευτεί στο μέλλον να προωθήσει την πολιτική του. Και εδώ μια μάχη μεταξύ Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών διεξάγεται με σφοδρότητα και δεν είναι τυχαίο ότι ο ίδιος ο Ομπάμα, όταν νόμισε ότι η Χίλαρι δεν έχει πια ανάγκη τη στήριξή του -πριν δηλαδή την υπόθεση με τα emails- είχε στρέψει τη ρητορική του στην εκλογή συγκεκριμένων βουλευτών και γερουσιαστών των Δημοκρατικών.

Για τη Βουλή των Αντιπροσώπων εκλογές διεξάγονται και για τις 435 έδρες από τις οποίες αποτελείται. Σήμερα στο σώμα η πλειοψηφία ανήκει στους Ρεπουμπλικανούς, με 246 έδρες. Οι Δημοκρατικοί έχουν 186 έδρες και υπάρχουν τρεις κενές εξαιτίας δύο παραιτήσεων και ενός θανάτου. Μετά την εκλογική αναμέτρηση της Τρίτης, δεν αναμένεται αλλαγή της πλειοψηφίας.

Για τη Γερουσία, 34 από τις 100 έδρες της θα ανανεωθούν για έξι χρόνια. Τους γερουσιαστές εκλέγουν οι ψηφοφόροι κάθε πολιτείας που εκπροσωπείται από δύο. Οι Ρεπουμπλικανοί διαθέτουν πλειοψηφία 54 εδρών έναντι 44, που ανήκουν στους Δημοκρατικούς, και δύο ανεξάρτητων, συμμάχων των Δημοκρατικών. Οι Δημοκρατικοί θα χρειασθεί να εξασφαλίσουν τέσσερις επιπλέον έδρες για να ανακτήσουν τον έλεγχο της Γερουσίας στην περίπτωση εκλογής της Χίλαρι Κλίντον στον Λευκό Οίκο, διότι ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ δίνει την ψήφο του σε περίπτωση ισοψηφίας 50-50.

7. Τοπικές εκλογές

Δώδεκα από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ θα εκλέξουν του κυβερνήτες τους, φορείς της εκτελεστικής εξουσίας σε πολιτειακό επίπεδο, με εκτεταμένες αρμοδιότητες που τους παραχωρεί η ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Μαζί με τους γερουσιαστές, που μεσολαβούν ανάμεσα στην πολιτεία τους και την Ουάσινγκτον, οι κυβερνήτες είναι η ισχυρότερη πολιτική προσωπικότητα κάθε πολιτείας – μάλιστα έχουν τη δυνατότητα για απονομή χάριτος σε βαρυποινίτες ή και θανατοποινίτες. Εκλογές για κυβερνήτη διεξάγονται σε Ντέλαγουερ, Ιντιάνα, Μιζούρι, Μοντάνα, Νιου Χάμσαϊρ, Βόρεια Καρολίνα, Βόρεια Ντακότα, Ορεγκον, Γιούτα, Βερμόντ, Δυτική Βιρτζίνια καθώς και στην πολιτεία της Ουάσιγκτον.

Παράλληλα σε αυτές τι εκλογές θα ανανεωθούν χιλιάδες έδρες αιρετών σε τοπικό επίπεδο: νομοθετικές συνελεύσεις, δικαστές, δημοτικά συμβούλια και δήμαρχοι, κομητείες και σερίφηδες. Σε 35 πολιτείες οι ψηφοφόροι θα εγκρίνουν -ή θα απορρίψουν- 157 νομοσχέδια σχετικά με τη νομιμοποίηση της κάνναβης, τον κατώτατο μισθό, την υγεία, την οπλοκατοχή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News