Δύο χρόνια μετά την σφαγή της 7ης Οκτωβρίου 2023, φαίνεται φως στο τούνελ ενός από τους πιο μακροχρόνιους πολέμους στους οποίους έχει αναγκαστεί να εμπλακεί το Ισραήλ από την ίδρυσή του το 1947. Αν και η ιστορική εμπειρία στην Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στην Παλαιστίνη δεν δικαιολογεί αισιοδοξία, η συμφωνία Ισραήλ-ΗΠΑ-Χαμάς είναι ίσως το πρώτο ευχάριστο νέο. Προσοχή, όμως! Είναι το πρώτο βήμα. Η απελευθέρωση των ομήρων που παραμένουν ζωντανοί και μαζί η επιστροφή των σωρών όσων η Χαμάς δολοφόνησε, είναι κρίσιμη για την συνέχεια. Το επόμενο βήμα είναι ακόμη πιο σημαντικό. Ο αφοπλισμός της Χαμάς και η αποχώρηση των μελών της από την Λωρίδα της Γάζας είναι η αναγκαία συνθήκη για την ειρήνη. Χωρίς αυτή δεν πρόκειται να βγει από το κώμα η ειρηνευτική διαδικασία και η προοπτική – μακροχρόνια είναι η αλήθεια – Παλαιστινιακού κράτους. 

Ο Πόλεμος της Γάζας, όπως φαντάζομαι θα αναφερόμαστε σε αυτή την σύγκρουση στο μέλλον, ήδη έχει παραγάγει στρατηγικές συνέπειες οι οποίες θα γίνονται ολοένα και πιο ορατές με κάθε ημέρα που περνά. Η επόμενη ημέρα, αν τα πρώτα βήματα δεν μείνουν μετέωρα, θα βρει μια πολύ διαφορετική Μέση Ανατολή και αυτή η «προσδοκία» γεννά προκλήσεις για όλες τις χώρες της ευρύτερης περιοχής και για την Ελλάδα. Η ελληνική εξωτερική πολιτική τα τελευταία σχεδόν δεκαπέντε χρόνια, αλλά ιδιαίτερα μετά το 2019 και την όξυνση του ανταγωνισμού με την Τουρκία που κορυφώθηκε με την ναυτική αντιπαράθεση του Αυγούστου του 2020, ενηλικιώθηκε βίαια. Άνοιξε την στρατηγική της ματιά πολύ πέρα από το Αιγαίο και αναγκάστηκε να επιδοθεί σε έναν νέο διπλωματικό ακτιβισμό από την Λιβύη –μετά τον αιφνιδιασμό του Τουρκολιβυκού μνημονίου– μέχρι τον Κόλπο αλλά και ακόμη ανατολικότερα σε μια προσπάθεια σχετικής εξισορρόπησης της τουρκικής επιρροής. Σε αυτήν την επιδίωξη, το Ισραήλ και η Αίγυπτος (μαζί με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία) απέκτησαν τεράστια σημασία.

Στα δύο χρόνια του Πολέμου, το Ισραήλ δεν ισοπεδώνει απλώς το ορμητήριο της Χαμάς αλλά αλλάζει για το ορατό τουλάχιστον μέλλον τον γεωστρατηγικό χάρτη της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Η συρρίκνωση της επιρροής του Ιράν με την ανατροπή του καθεστώτος Ασαντ, την ήττα της Χεζμπολάχ και την απομόνωση των Χούθι στην Υεμένη απελευθερώνει σε κάποιο σημαντικό βαθμό την περιοχή από τον επαναστατικό αναθεωρητισμό του σιιτικού Ισλάμ. Ο Λίβανος για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες μπορεί να ελπίζει σε ένα μέλλον χωρίς την ασφυκτική πίεση της Χεζμπολάχ και της Τεχεράνης. Και η Συρία μπορεί να ελπίζει να αντιμετωπίσει την αβεβαιότητα χωρίς να είναι διεθνώς απομονωμένη. Τα σουνιτικά καθεστώτα στην περιοχή μπορούν να θεωρούν ότι προς το παρόν η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι ευνουχισμένη. Ενώ η Τουρκία θα πρέπει να αναθεωρήσει την στρατηγική της στη Συρία αλλά και στο Παλαιστινιακό καθώς το Ισραήλ δεν φαίνεται διατεθειμένο να της αφήσει στρατηγικό χώρο στην περίμετρό της.

Σε αυτό το σκηνικό και εφόσον η συμφωνία στη Γάζα κρατήσει, η Αθήνα μπορεί να βρεθεί σε καλύτερη θέση από ό,τι πριν το Ισραήλ αρχίσει να ξοδεύει το ηθικό κεφάλαιο που σώρευσε από την 7η Οκτωβρίου. Αν η κατάπαυση του πυρός εξελιχθεί σε ειρηνευτική διαδικασία, η ελληνο-ισραηλινή στρατηγική σχέση θα απεγκλωβιστεί από τους πολιτικούς περιορισμούς του πολέμου. Υπάρχουν προγράμματα παραγωγικών επενδύσεων στον τομέα της υψηλής (αμυντικής) τεχνολογίας που έχουν φρενάρει ενώ είναι ζωτικής σημασίας για την ελληνική άμυνα. Την ίδια στιγμή, ειρήνη σημαίνει ότι και η Τουρκία μπορεί σταδιακά να επιδιώξει την βελτίωση των σχέσεων με Αίγυπτο και Ισραήλ, αφού η στρατηγική κυβίστηση θα είναι λιγότερο δύσκολη για την Αγκυρα.

Σε κάθε περίπτωση, πολλά μπορεί να αλλάξουν, περιορισμοί να χαλαρώσουν παρά το γεγονός ότι οι πληγές του πολέμου θα αργήσουν να επουλωθούν. Η Αθήνα θα πρέπει να ετοιμάζεται για εξελίξεις που δεν θα είναι απαραίτητα αρνητικές αλλά θα απαιτήσουν προσαρμογές σε στρατηγικό και προφανώς σε τακτικό επίπεδο. Κυρίως θα πρέπει να ετοιμαζόμαστε και για ένα μεγάλο πολυμερές «παζάρι» με όλα τα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου στο τραπέζι.

* O Κώστας Υφαντής είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News