Ήταν Δεκέμβριος του 2013 όταν στο περιθώριο μιας συνέντευξης με την Ιώ Βουλγαράκη στη Μόσχα, πάλι για το Protagon, της είχα εκφράσει το θαυμασμό μου για τον Δημήτρη Ήμελλο. Με χαρά είδα πως στους «Ληστές» που ανεβαίνουν αυτή τη βδομάδα στην Αθήνα, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, πρωταγωνιστεί ο Δημήτρης Ήμελλος. Σε μια πολύ όμορφη βραδιά στην εκπληκτική βεράντα της Ιώς στην Καλλιδρομίου, η οποία φιλοξένησε αλλά και έβαλε τις δικές της πινελιές στη συνέντευξη, είχα τη χαρά να μιλήσω με τον Δημήτρη Ήμελλο για τους «Ληστές», για το προσωπικό του ταξίδι από τη Νάξο μέχρι τη Μόσχα, την καθοριστική του συνάντηση με τον Λιβαθινό, τη συνεργασία του με τον Βογιατζή και το ταξίδι του στη Ρωσία που του άλλαξε τη ζωή. Με ενδιαφέρον επίσης άκουσα από τον Δημήτρη την πιο ξεχωριστή ίσως άποψη για την κρίση στην Ελλάδα, αλλά και ποια απ' όλες τις εικόνες της ζωής του είναι ακόμα χαραγμένη μέσα του. 

Σε ανύποπτο χρόνο είχα αναφέρει στην Ιώ στη Μόσχα και παλαιότερα στη Νικαίτη Κοντούρη, πως αν δεν ήξερα τι δουλειά κάνεις, βλέποντας  το πρόσωπό σου θα έλεγα κατευθείαν πως είσαι ηθοποιός.

Συνήθως μου λένε πως μοιάζω ή με νταλικιέρη ή με ποδοσφαιριστή (γέλια).

Ιώ Βουλγαράκη. Αν τον κοιτάξεις απ' τη γάμπα και κάτω μοιάζει με ποδοσφαιριστή.

Ποδοσφαιριστής ίσως οικονομικά θα ήταν καλύτερα, απ' ό,τι ηθοποιός.

Ναι, αλλά με μικρότερη ημερομηνία λήξης.

Kαταγωγή από τη Νάξο, σωστά;

Ναι και οι δυο μου γονείς από εκεί και όλη μου την παιδική ηλικία την πέρασα στη Νάξο, αλλά μεγάλωσα στην Κυψέλη και τα τελευταία χρόνια ζω στο Παγκράτι.

Το προσωπικό σου ταξίδι, τα έχει όλα. Νησί, Κυψέλη μια ζωντανή γειτονιά της Αθήνας, σωστά;

Φυσικά,γειτονιά. Εγώ έζησα στην Κυψέλη πριν πάνε τα δικαστήρια στη Σχολή Ευελπίδων. Τα μεσημέρια ακούγαμε τις βολές από τη σκοποβολή, οι δρόμοι είχαν χώμα. Εντελώς γειτονιά.

Νάξος, Κυψέλη, στη συνέχεια Μόσχα. Ξεχνάω κάτι;

Νομική Αθήνας μέχρι το τέταρτο έτος που τη σκαπουλάρισα για τη Μόσχα, οικοτροφείο στη Σχολή Αναβρύτων από τα 12 μέχρι τα 15, αν και εξαιτίας του γεγονότος πως η οικογένεια μου είναι πολύτεκνη, μπορώ να πω, ότι ουσιαστικά γεννήθηκα σε οικοτροφείο.

Οι διαφορετικοί αυτοί σταθμοί της ζωής νομίζεις πως σου έδωσαν ως ηθοποιό ξεχωριστά εφόδια;

Απόλυτα! Δεν σε κάνουν διαφορετικό. Είναι ένας τρόπος να διατηρήσεις μια ηλικία «που όλα είναι μπροστά». Όπως είσαι στα πέντε σου, που έχεις όλη τη ζωή μπροστά σου. Όταν έβλεπα πως δεν υπάρχει το μπροστά έφευγα. Όταν λείπει αυτό και αντιλαμβάνομαι πως δεν προχωράω με σιχαίνομαι. Έχω παρατήσει πάρα πολλά πράγματα μέχρι σήμερα, εκτός από τη ζωή μου. Ανέβηκα στη σκηνή στα 30. Από το σχολείο έπαιζα θέατρο, αλλά δεν ήταν αυτό που με γέμιζε, γιατί όπως σου είπα βαριέμαι πολύ εύκολα. Έπληττα αφόρητα και ένιωθα πως θα περάσουν ένα, δύο χρόνια και θα βαρεθώ και το θέατρο.  Όλα αυτά πριν γνωρίσω του Ρώσους.

Οι Ρώσοι βοήθησαν να μην βαρεθείς οριστικά και το θέατρο;

Για την ακρίβεια ο Στάθης Λιβαθινός. Πρώτος μου δάσκαλος στην κατεύθυνση αυτή. Προέρχομαι από συντηρητική οικογένεια, είχα στρωμένη δουλειά, γραφείο, συμβολαιογράφος ο πατέρας μου και εγώ ήμουν στη Νομική. Ήταν όλα προδιαγεγραμμένα.

Το κλικ πως έγινε;

Το έβλεπα ως χόμπι. Έλεγα πως θα κάνω μια, ως δυο παραστάσεις. Μέχρι εκεί. Περίπου στα 24 πήγα σε μια παράσταση στο Απλό Θέατρο του Αντύπα: «Τα άσπρα άλογα του Ρόσμερσχολμ» στο οποίο έπαιζε ο Στάθης Λιβαθινός. Δεν τον ήξερα τον Στάθη. Αλλά σε μια παράσταση που έπαιζαν και άλλοι ηθοποιοί, όπως η Ρούλα Πατεράκη, παρατηρούσα έναν ηθοποιό (Στάθης Λιβαθινός) ο οποίος χρησιμοποιούσε άλλα μέσα. «Αυτός ο άνθρωπος παρουσιάζει κάτι διαφορετικό». Παρατηρώντας τον να παίζει, επιμένω χωρίς να πω «αμάν τι ηθοποιός!», διέκρινα μια άλλη γλώσσα, ένα άλλο είδος λειτουργίας του ανθρώπου πάνω στη σκηνή και παραξενεύτηκα. Ύστερα από λίγο καιρό διάβασα κατά σύμπτωση πως κάνει ένα σεμινάριο, το 1991, σε ένα ξενοδοχείο της Αθήνας με τους δασκάλους του και μετέπειτα δικούς μου από τη Ρωσία, το Νικολάι Κάρποβ και την Ιρίνα Πρόμπτοβα. Μόλις το έμαθα σκέφτηκα να τον γνωρίσω από κοντά. Πράγματι πήγα στο σεμινάριο το οποίο κράτησε 20 μέρες. Αυτό ήταν. Διέκοψα την αναβολή, πήγα στρατό και ύστερα από λίγο καιρό ταξίδεψα στη Ρωσία. Πέμπτο έτος Νομικής, όλα αυτά. Ο πατέρας μου πήγε να αυτοκτονήσει.

Ποια χρονιά όλα αυτά;

Το 1996. Επί Γέλτσιν. Ξυπνούσα με αντιαεροπορικά κάθε βράδυ. Αν ήξερα πού πήγα, δεν θα πήγαινα. Η Ρωσία λοιπόν ήταν ο πραγματικός λόγος που ασχολήθηκα με το θέατρο, γιατί με έκανε να πιστεύω πως αυτό δεν είναι κάτι που τελειώνει.

Μετάνιωσες που επέστρεψες στην Ελλάδα;

Θυμάμαι μέχρι τώρα το ταξίδι της επιστροφής, όταν πετούσε το αεροπλάνο πάνω από τη Χαλκιδική και είδα το Αιγαίο, είπα: «τι ωραία χώρα, αλλά τι δουλειά έχω εγώ εδώ».  Μου ήλθε να μπω στο πρώτο αεροπλάνο και να επιστρέψω. Να φανταστείς έκανε οντισιόν ο Λευτέρης Βογιατζής στο Εθνικό Θέατρο και δεν ήθελα να πάω. Γι' αυτό στην αρχή πρώτα δίδαξα και στη συνέχεια έπαιξα. Για να απαντήσω στην ερώτησή σου, υπήρξα τυχερός καθώς ουσιαστικά μέχρι σήμερα οι περισσότερες δουλειές μου ήταν και είναι με τον Λευτέρη Βογιατζή και τον Στάθη Λιβαθινό.

Δεν θα σε ρωτήσω αν η Ιώ είναι η καλύτερη σκηνοθέτης που έχεις συνεργαστεί, αλλά αν διακρίνεις σε αυτή, διαφορετικά στοιχεία;

Υπάρχει σχολή, υπάρχει γλώσσα, υπάρχει εργαλείο. Είναι εντελώς διαφορετικά. Ο Στάθης επίσης έρχεται από την ίδια σχολή. Οι διαφορές στην πραγματικότητα στη Ρωσία είναι πως υπάρχουν τόσες διαφορετικές σχολές όσοι είναι και οι σκηνοθέτες. Απλά υπάρχει μια ενιαία σχολή η οποία τους κάνει να συνδιαλέγονται, φτιάχνοντας ο καθένας τη δική του διάλεκτο, αλλά πάνω στην ίδια γλώσσα. Στην Ελλάδα απουσιάζει το εργαλείο στη σκηνοθεσία. Δεν υπάρχει. Αυτή τη στιγμή με εργαλεία είναι ο Στάθης και η Ιώ που είναι καινούργια και τώρα «έρχεται». Εγώ μιλάω υποκειμενικά επειδή γνωρίζω τη ρωσική σχολή. Αν έλθει κάποιος και μου πει: «δεν έχεις πάει Γερμανία», θα το σεβαστώ, αλλά νομίζω πως η διαφορά είναι όσο η μέρα με τη νύχτα. Ο Βογιατζής για παράδειγμα που προέρχονταν από τη σχολή του Ράινχαρτ ήταν μια περίπτωση άλλη. Τα εργαλεία που εγώ πήρα από τη σχολή με βοήθησαν να μεταφράζω τον Λευτέρη, ο οποίος είχε ένα απίστευτο ένστικτο. Λειτουργούσε στανισλαφσκικά, αλλά δεν μίλαγε καθόλου πάνω σε αυτό. Επειδή εγώ όμως διέθετα τα εργαλεία μπορούσα να καταλαβαίνω τι ζητάει, ψάχνοντας τον δικό μου δρόμο για να τον προσεγγίσω. Γι' αυτό και δεν είχα πρόβλημα επικοινωνίας με τον Λευτέρη, ενώ άλλοι ηθοποιοί το είχαν. Επειδή δεν διέθεταν τα εργαλεία, πήγαιναν κατευθείαν στο αποτέλεσμα και έτσι δεν μπορούσαν να βρουν τη διαδρομή. Ενώ ο Λευτέρης ζητούσε από τον ηθοποιό να βρει τη διαδρομή. Και το μαρτύριό του ήταν πως δεν μπορούσε να τους το διδάξει. Το έλεγε άλλωστε.

Είναι η δεύτερη φορά που σε σκηνοθετεί γυναίκα;

Η δεύτερη. Η πρώτη ήταν με τη Λίλλυ Μελεμέ.

Ισχύει και στο θέατρο πως οι γυναίκες με εξουσία είναι πιο σκληρές από τους άντρες;

Το σκληρός έχει να κάνει με το τι ξέρει να κάνει. Δεν πιστεύω σε αυτό το πράγμα. Όταν καταφεύγεις στον αυταρχισμό συνήθως δεν διαθέτεις εργαλεία. Ο Λευτέρης για παράδειγμα, ήταν πολύ σκληρός. Αλλά ήταν επειδή ένιωθε και ο ίδιος πως δεν έχει τον τρόπο να σου το δώσει να το καταλάβεις, ενώ ο ίδιος το ήξερε. Δεν τον αμφισβητούσες ποτέ.

Σου αρέσει να αμφισβητείς;

Αμφισβητώ πρώτα απ' όλα τον ίδιο μου τον εαυτό. Είναι ένα είδος σκανδαλιάς, για να παραμένεις στο παιγνίδι, γιατί χωρίς αυτό δεν γίνεται τίποτα.

Σε βοηθάει το γεγονός πως μέσα σου παραμένεις 5 ετών;

Με έχει καταστρέψει. Και περισσότερο τους γύρω μου. Για να απαντήσω στην ερώτησή σου, η Ιώ δεν είναι σκληρή. Εξάλλου δεν είναι γυναίκα. Είναι σκηνοθέτης (γέλια).

Ιώ Βουλγαράκη:  Εγώ πάντως προτιμώ να δουλεύω με άντρες. 

Θα μας μιλήσεις για το έργο;

Δεν το ήξερα καθόλου και ούτε καν είχα διαβάσει Σίλλερ. Ύστερα από τις πρώτες πρόβες αναρωτήθηκα γιατί δεν είχα διαβάσει! Καταλαβαίνω όμως γιατί δεν έχω διαβάσει και όχι μόνο εγώ. Όταν υπάρχει ένα Σαίξπηρ,ο οποίος έχει την ίδια δομή σε μια εποχής που είναι κλασική, λες: «από τη στιγμή που έχω κάνει Σαίξπηρ δεν χρειάζεται να διαβάσω Σίλλερ». Παράλληλα μην ξεχνούμε πως ως ηθοποιοί δεν διαθέτουμε και άπειρο χρόνο. Από την άλλη δεν νομίζω πως αν το είχα διαβάσει 20 χρόνια πριν θα το είχα καταλάβει τόσο καλά.

Η σχέση του έργου με το σήμερα;

Αν έλεγες γράψε σε έναν θεατρικό συγγραφέα, ένα έργο για το σήμερα, θα έπρεπε να γράψει αυτό. Και για το σήμερα, αλλά και για τη χώρα. Μου έκανε τρομακτική εντύπωση η σχέση του έργου με τη χώρα μας. Είναι όπως καμιά φορά διαβάζεις ένα βιβλίο στα είκοσί σου και μετά στα πενήντα. Με αυτό το βιβλίο συναντιέσαι λόγω στιγμής. Πάντα υπάρχει αυτός ο διάλογος με τον καλλιτέχνη. Πάντα το ψάχνω αυτό, αλλά μπορώ να πω πως πρώτη φορά το είδα τόσο καθαρά. Είναι ένας «καθαρός» συγγραφέας. Είναι δωρικός, σου το ρίχνει στα μούτρα. Νομίζω πως όλο του το θέμα είναι απόλυτα της εποχής μας. Ζούμε σε μια εποχή που στην ανθρωπότητα και στη χώρα, μπαίνει στο τραπέζι το αίσθημα της δικαιοσύνης. Ο άνθρωπος νιώθει αδικημένος και είναι. Και αυτό το αίσθημα δικαίου κάπου πρέπει να πάει. Πάντα μπορείς να νιώθεις, αδικημένος, αλλά είναι μια στιγμή που στην υφήλιο νιώθεις πως αυτό το αίσθημα δικαίου, εγκυμονεί πράγματα, τα οποία θα γεννηθούν είτε σύντομα, είτε αργότερα. Γιατί ζητάει να βγει. Δεν είναι ένα αίσθημα που κρύβεται ή ζεις με αυτό. Το νιώθεις. Μεταφράζεται αυτό σε αγανάκτηση, ακραίες εκφράσεις, με ένα θυμό, μια οργή, μια ανάγκη επιστροφής σε κάτι πιο ασφαλές ή σε ένα πιο αλόγιστο ρίσκο. Γενικά σε ακραίες μορφές εκδήλωσης. Πρόκειται για προμήνυμα που νιώθεις που κάπου θα πάει.

Εγκυμονείται πολλά χρόνια.

Δεν είναι πολλά. Είναι πολύ λίγα. Το πρώτο που είδαμε ήταν η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους, τώρα βλέπουμε τα γεγονότα στην Ουκρανία. Το τοπίο κάτι ζητάει. Είτε το ονομάσουμε καπιταλισμό, είτε το ονομάσουμε οικονομικό τοπίο. Αυτό που ίσχυε τον 20ό αιώνα δεν το σηκώνει πια ο αιώνας μας. Ή πρέπει να βρεθεί κάτι καινούργιο ή να παραταθεί με ενέσεις το παλιό. Ο 21ος αιώνας έχει το μετά. Τώρα αν θα γίνει σε πέντε χρόνια ή σε 90 δεν το ξέρω.

Μέσα σου αισθάνεσαι να βράζεις;

Έξω μου! Μέσα μου θέλω να αισθάνομαι ήρεμος, αλλά αισθάνομαι πως μου βγαίνει χωρίς να το επιθυμώ. Γίνομαι άδικος, σκληρός, απόλυτος. Θα ήθελα να είμαι πιο διαλλακτικός, αλλά δεν μου βγαίνει. Η ζωή μου παρακολουθεί κάτι που συμβαίνει γύρω μου και νομίζω πως και στο έργο η ανάγκη να ισοζυγίσει μια ζυγαριά που θεωρώ ότι μπάζει, στην πραγματικότητα μπορεί να φέρει και τα χειρότερα εγκλήματα. Νομίζω πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι δίκαιος. Δεν το έχει. Η φύση του δεν το έχει. Μπορεί όμως τι; Να παρακολουθήσει. Δεν είναι τυχαίο πως το δίκαιο, οι άνθρωποι και η φιλοσοφία το έχουν αναθέσει σε ένα Θεό. Είναι εκεί βαλμένα. Άσχετα αν υπάρχει και στη ζωή. Αλλά είναι κάτι που δεν μπορεί να το σηκώσει ένα Θεός.

Ο κάθε άνθρωπος έχει ή βλέπει με διαφορετικό τρόπο τη δικαιοσύνη;

Φυσικά και αυτή η δικαιοσύνη έχει απομονωθεί πάρα πολύ και αυτό θα αποτελέσει αιτία πολλών καλών. Νομίζω πως αυτό είναι το θέμα στον Σίλλερ. Στο επίπεδο της συνάντησης με την εποχής μας, ίσως επειδή το είχε και η εποχή του η οποία και αυτή έβραζε. Επομένως είναι λογικό να προσπαθούσε να βρει το «ποιοι είμαστε». Ακόμα και σήμερα προσπαθούμε να συμφιλιωθούμε με το γεγονός της Αναγέννησης: πως η γη κινείται. Δεν το έχουμε καταλάβει ακόμα αυτό. Είμαστε ακόμη στην υποδοχή του σύμπαντος.

Το έργο ανήκει στο γερμανικό κίνημα «Θύελλα και Ορμή» το οποίο αντιτάχθηκε στον στείρο ορθολογισμό και τους κανόνες, και έδωσε έμφαση στην εκδήλωση συναισθημάτων μέσα από την τέχνη. Η σημερινή εποχή μπορεί να γεννήσει νέα κινήματα;

Δεν ήταν ένα κίνημα που άφησε η ιστορία, ήταν ένα κίνημα που γέννησε η ιστορία. Νομίζω πως ζούμε τέτοια εποχή.

Θα μας μιλήσεις για το ρόλο σου;

Είμαι ο πατέρας αυτών που θέλουν να τα αλλάξουν όλα. Είναι η προηγούμενη γενιά μιας σειράς γενεών καταραμένων ανθρώπων που ζητούσαν λύτρωση από αυτή την κατάρα και όλο εκεί έπεφταν. Τα μεγαλύτερα εγκλήματα γίνονται για τις καλύτερες προθέσεις. H πρόθεση είναι πάντα εκεί, αλλά η σοφία λείπει. Αυτός την αποκτάει τη σοφία, αλλά μετά τον τάφο…

Αυτό ισχύει και για στην πολιτική;

Η ιδέα, όπως και το θέατρο ισχύει από τη στιγμή που μπορείς να την ποτίζεις. Όλα από μια ιδέα γεννιούνται, αλλά αυτή η ιδέα ζητάει σκάλισμα, φροντίδα. Δεν έγινε και τελείωσε. Ίσως κουράζεται ο άνθρωπος και εγκαταλείπει την προσπάθεια. Πώς το λέει ο Λειβαδίτης; “Ο δρόμος μας είναι σπαρμένος με πτώματα που εγκατέλειψες στη μέση”.

Μπορούσε να γίνει διαφορετικά;

Ανάλογα τις δυνάμεις σου. Ή σταματάς ή συνεχίζεις. Δεν είναι σοφός ο άνθρωπος. Προχωράει και μετά μπορεί να έχει καταλάβει πως έχει βρεθεί στη μέση του δάσους.

Είχα τη χαρά να δω «Του Ληστές» πριν πέντε χρόνια σε πρεμιέρα του θεάτρου Πούσκιν στη Μόσχα. Σε μια ερώτηση που είχα κάνει στο σκηνοθέτη, Βασίλη Μπάρχατοφ για το έργο μου είχε πει πως: «η εποχή μας, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, δεν είναι τόσο προβοκατόρικη όσο του Σίλλερ, μόνο που η γλώσσα διαμαρτυρίας είναι πιο οξεία και πιο καλλιτεχνική. Σήμερα ως επί το πλείστον είναι εποχή ληστών και αποτελεί ντροπή το γεγονός πως πρέπει να επιλέξεις αν θα είσαι με όλους ή με κανένα». Συμφωνείς;

Μιλάει για μια κομβική στιγμή επιλογής. Αυτό είναι το αίσθημα δικαίου. Είναι έργο που πρέπει να πάρεις θέση. Δεν είσαι ούτε ώριμος, ούτε σοφός. Οι πράξεις σου είναι σπασμωδικές και εγωκεντρικές. Δεν προέρχονται από τα αυτιά, αλλά από τα λόγια. Είναι δύσκολο να κάνεις πίσω. Πρέπει να νικήσεις.

Το αίσθημα της μάχης δεν κάνει και πιο γοητευτική τη ζωή μας;

Ναι, αλλά τώρα η μάχη είναι ατομική.

Παλιά ήταν διαφορετικά;

Ναι, ήταν πιο συλλογικές, σήμερα οι επαναστάσεις είναι ατομικές.

Πού το αποδίδεις;

Στην απομόνωση.

Και αυτό είναι ένα σημείο συνάντησης του έργου με την εποχή. Μιλάμε για το άτομο, για την υποκειμενική αλήθεια, για μια στιγμή που δεν πίστευαν σε ταξικές, αλλά σε ατομικές επαναστάσεις. Είναι σκαλί για το ποια μορφή θα πάρει αυτό. Όπως και η εφηβεία που είναι προάγγελος του εγώ μας. Είναι ένα σκαλί για να βγεις προς τα έξω. Αυτό είναι το ερμαφρόδιτο αυτής της εποχής. Ο καθένας βρίσκεται απέναντι στις ευθύνες του, στις επιλογές του.

Αυτό δεν είναι σκληρό;

Πολύ! Μα είναι σκληρός συγγραφέας. Σε βαθμό κωμικό.

Ιώ Βουλγαράκη: Διαφωνούσαν ο Σίλλερ με τον Γκαίτε, για ένα κείμενο. Ο Σίλλερ ήθελε να βρεθεί μεταμφιεσμένος σε μια σκηνή εκτέλεσης, ο άνθρωπος που είναι υπεύθυνος για την εκτέλεση αυτού που πεθαίνει και του έλεγε ο Γκαίτε: «Όχι αγαπητέ μου αυτό θα ήταν υπερβολικά βάναυσο». Και ο Σίλλερ του απάντησε: «Σας υπόσχομαι αγαπητέ μου. Θα ραγίσουν καρδούλες»…

Δημήτρης Ήμελλος. Το έργο ξεκινάει και τελειώνει με το θέμα της συγχώρεσης. Και η λέξη στα ελληνικά είναι απίστευτη. Σημαίνει «κάνω χώρο»… Και επειδή έχει μικρύνει αυτός ο χώρος είναι πολύ δύσκολο για να ανοίξει και να χωρέσει. Το πιο δύσκολο στο έργο είναι πώς θα κάνεις χώρο στον ίδιο σου τον εαυτό. Το πάει μέχρι εκεί ο Σίλλερ. Αυτό είναι και το δυσκολότερο. Να συχωρέσεις τον εαυτό σου. Έστω και αν υπάρχει Θεός που θα σε συγχωρέσει, είσαι έτοιμος εσύ να συγχωρεθείς;

Ο ερωτευμένος ηθοποιός πώς παίζει;

Είναι μπροστά το αντικείμενο του πόθου (γέλια). Είναι μια άλλου είδους ερωτική πράξη. Στη σκηνή είναι ο πρώτος έρωτας. Πρέπει να ερωτευτείς εκεί πάνω.

Έχεις ερωτευτεί εκεί πάνω; 

Ω, ναι!

Για του ηθοποιούς είναι μέρος της δουλειάς τους να βάζουν ρόλους στους έρωτες. Για του «κοινούς θνητούς» κάνει πιο γοητευτικό το ερωτικό παιγνίδι αν φτιάχνουν ρόλους;

Σίγουρα. Ότι προαποφασίζεται δεν είναι ερωτικό.

Πώς βλέπεις τη δυστυχία που βιώνει μεγάλο μέρος των ανθρώπων;

Δεν βλέπω δυστυχία. Βλέπω ευτυχία. Ζει χάλια, αλλά είναι ευτυχισμένος επειδή του συμβαίνει κάτι. Δυστυχισμένος είναι κανείς όταν δεν ξέρει τι του συμβαίνει.

Για να βοηθήσω, αναφέρομαι στις αυτοκτονίες, στους άστεγους, στους ανθρώπους που τους παίρνουν τα σπίτια.

Μα δεν είναι αυτό δυστυχία. Αυτό είναι πρόβλημα. Δεν αυτοκτονεί επειδή δεν έχει να φάει ή επειδή δεν έχει να πληρώσει το νοίκι του. Αυτό ξέχνα το. Αυτοκτονεί επειδή είναι δυστυχισμένος. Απλά το κατάλαβε επειδή είναι δυστυχισμένος. Δεν είναι αυτός ο λόγος. Αυτό είναι το σύμπτωμα. Το σπυράκι. Η δυστυχία δεν έχει να κάνει με αυτό, αλλά με το παρακάτω που είναι η απόγνωση. Εάν ζούσε έχοντας το παρακάτω πιο πριν, τότε δεν θα έβλεπε αδιέξοδο σε ένα φαινομενικό μη παρακάτω. Ζει για καιρό χωρίς το παρακάτω. Τα χρέη δεν είναι η αιτία. Υπάρχει ένας άνθρωπος γύρω μας αυτή τη στιγμή, που ζούσε όπως ο Αθηναίος την Κατοχή;

Νομίζω αρκετοί.

Όπως ζούσε στην Κατοχή; Που λιμοκτονεί στον δρόμο; Πού είναι αυτοί; Στην Κατοχή αυτοκτονούσε κανείς; Άρα δεν είναι αυτός ο λόγος. Δεν είναι ο λόγος ότι δεν έχω να φάω. Ο λόγος είναι ότι αυτός έχει επενδύσει τη ζωή του στο σπίτι. Δεν είναι ο λόγος ότι δεν έχω σπίτι. Είναι η ζωή του μέχρι τότε. Δεν μπορεί να έχει κάθε οικογένεια πέντε εξόριστους, άλλους πέντε βασανισμένους, άλλους που τους εκτέλεσαν και να μην αυτοκτονούσε κανείς. Δεν μπορεί ο πλανήτης να έχει γνωρίσει τόσες δυστυχίες και εμείς να λέμε πως αυτοκτονούμε επειδή μας πήραν το σπίτι ή το εργοστάσιο; Δεν είναι αυτός ο λόγος λοιπόν. Ακόμα και αν είναι αυτός ο λόγος, καλά κάνει και υπάρχει για να ξαναβρούμε τον λόγο για να ζούμε.

Ο πραγματικός λόγος ποιος είναι;

Η έλλειψη οράματος. Ζούσαν άνθρωποι στο Άουσβιτς και δεν αυτοκτονούσαν. Ο άλλος έχανε τέσσερα παιδιά και άντεχε. Εμείς σήμερα κάνουμε το πολύ ένα παιδί, οπότε έχουμε επενδύσει όλα αυτά σε αυτό, δεν έχουμε μάθει να ζούμε. Αυτή είναι η εξωτερική αιτία. Ο λόγος είναι η απομόνωση. Η έλλειψη του «παρακάτω». Από τη στιγμή που μου τελειώνει το αύριο, δεν έχω λόγο να ζω. Δεν έχω μεγαλώσει με το μεθαύριο. Έχω μεγαλώσει με το τι θα φάω αύριο. Στα Καλάβρυτα γιατί δεν αυτοκτόνησε κανείς;

Η στάση των καλλιτεχνών μπροστά στην κατάσταση που ζει η κοινωνία είναι αυτή που θα έπρεπε;

Οι καλλιτέχνες κοιμούνται κανονικά. Τον ύπνο του δικαίου.

Σε ρωτάω γιατί ο κόσμος προφανώς έχει μεγαλύτερες προσδοκίες από ένα καλλιτέχνη, απ' ότι από έναν “συμβολαιογράφο”.

Η κοινωνία μας δημιουργεί τους καλλιτέχνες όχι αρειανοί, και η εποχή μας έχει τους καλλιτέχνες που της αξίζει.

Τι ονειρεύεσαι για τον εαυτό σου;

Να μην θυμώνω.

Θα μας χαρίσεις μια, δυο όμορφες εικόνες που είναι χαραγμένες στο μυαλό σου;

Μια θα σου πω. Θυμάμαι τη γεύση από το γάλα στο μπιμπερό. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευτυχία από αυτό. Θυμάμαι πώς ήταν η γεύση του. Να γιατί αξίζει η ζωή για τέτοιες στιγμές. Στιγμή απόλυτης ασφάλειας, ηδονής, πληρότητας.

Info: H ομάδα ΠΥΡ και Ιώ Βουλγαράκη παρουσιάζουν τους Ληστές του Φρήντριχ Σίλλερ από τις 9 έως και τις 12 Ιουλίου στην Πειραιώς 269, Κτίριο 260.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News