Ο πρίγκιπας του Λιχτενστάιν ζητά να του επιστραφεί ένας επώνυμος ζωγραφικός πίνακας από μουσείο της Τσεχίας. Ενας γερμανός ποπ σταρ και ένας πλέιμποϊ αριστοκράτης τα βάζουν με καπνοβιομηχανία γιατί τους κοροϊδεύει σε διαφημίσεις των τσιγάρων Lucky Strike. Ανδρας που παντρεύτηκε εν αγνοία του την αδελφή του, από την οποία τον χώρισαν ως μωρό, επιχειρεί αποτυχημένα να θεμελιώσει το δικαίωμα στην αιμομιξία.

Αν οι συγγραφείς διηγημάτων ξεμείνουν ποτέ από ιδέες, κάποιες από τις υποθέσεις που περιλαμβάνονται στα αρχεία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) σίγουρα θα τους προσφέρουν ενδιαφέρουσες ιδέες, επισημαίνει δημοσίευμα των Times του Λονδίνου.

Ιδρυθέν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ως τμήμα ενός οράματος του Ουίνστον Τσόρτσιλ και άλλων ευρωπαίων ηγετών να επιβάλουν στις κυβερνήσεις της ηπείρου την εφαρμογή του κράτους δικαίου, το ΕΔΑΔ αφιερώνει τον περισσότερο χρόνο του κάνοντας ακριβώς αυτό που επισημαίνεται παραπάνω: διαχωρίζει την ήρα των ενοχλητικών, ασήμαντων ζητημάτων, από το στάρι των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σύμφωνα με τους Times, από τις περίπου 30.000 υποθέσεις που περνούν από τη ρετροφουτουριστική έδρα του δικαστηρίου στο Στρασβούργο κάθε χρόνο, η συντριπτική πλειονότητά τους είτε απορρίπτεται ως απαράδεκτη είτε αφορά τις θεμιτές λειτουργίες του φιλελεύθερου δημοκρατικού κράτους – όπως το δικαίωμα των κατηγορουμένων σε δίκαιη δίκη εντός εύλογου χρονικού πλαισίου.

Σχεδόν οι μισές από αυτές τις υποθέσεις κατατίθενται εναντίον της Ρωσίας και της Τουρκίας. Η Βρετανία, η Ιρλανδία και η Γερμανία έχουν τις λιγότερες αναλογικά με τον πληθυσμό τους ακροάσεις. Πέρυσι το δικαστήριο έκρινε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είχε παραβιάσει τα ανθρώπινα δικαιώματα μόλις ενός ενάγοντος – της ιδιοκτήτριας εταιρείας της εφημερίδας Daily Mail.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο τμήματα της πολιτικής Δεξιάς που θεωρούν το δικαστήριο –και την υποκείμενη Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων– ως πηγή ανησυχίας για θέματα όπως η εθνική κυριαρχία και η μαζική μετανάστευση. Σε όλη την ΕΕ υπάρχουν πλέον εννέα κυβερνήσεις που πιέζουν ανοιχτά για αλλαγές στη σύμβαση, με επικεφαλής την Ιταλία και τη Δανία. Περίπου έξι άλλες τις υποστηρίζουν σιωπηλά από το παρασκήνιο.

Η απογοήτευση των κρατών-μελών έχει συσσωρευτεί λόγω της δυσκολίας επιστροφής των αιτούντων άσυλο των οποίων οι αιτήσεις απορρίπτονται, της απέλασης αλλοδαπών που διαπράττουν εγκλήματα και της επιστροφής παράτυπων μεταναστών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ – ιδίως σε αυτά με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Πολλές κυβερνήσεις δέχονται έντονες πιέσεις από εθνικιστικά λαϊκιστικά κόμματα, ενώ κάποιες τα έχουν συμπεριλάβει στα κυβερνητικά τους σχήματα.

Αυτά τα ισχυρά πολιτικά ρεύματα έχουν πλέον φέρει την πρωτοβουλία για μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) σε σημείο καμπής. Αυτό που κάποτε θεωρείτο ένα απεχθές χόμπι της ριζοσπαστικής Δεξιάς έχει πλέον μετατραπεί σε μια κυρίαρχη και τεχνικής φύσης συζήτηση: ποιος τελικά θα αποφασίζει για τα άτομα που μπορούν να εισέλθουν σε μια χώρα και υπό ποιες συνθήκες μπορούν να παραμείνουν;

Συντηρητικά ευρωπαϊκά κόμματα υποστηρίζουν ότι η έμφαση που δόθηκε στην προστασία των πολιτών από την κρατική βία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είναι πλέον επίκαιρη. Οι σημερινές προκλήσεις αφορούν τη μετανάστευση και τους κινδύνους που αυτή εγκυμονεί για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Με αυτό το σκεπτικό προτείνουν μια αναθεώρηση της νομικής ερμηνείας της ΕΣΔΑ – κυρίως μέσω του δικαστηρίου.

Το ρήγμα μεταξύ εκείνων που θέλουν τη μεταρρύθμιση του ΕΔΑΔ και της σύμβασης και εκείνων που επιθυμούν να διατηρηθούν και τα δύο άθικτα εκτείνεται πλέον και στο εσωτερικό του κυβερνώντος συνασπισμού της Γερμανίας. Με τη σκληροπυρηνική Ακροδεξιά του AfD να ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις, οι Χριστιανοδημοκράτες του καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς προτείνουν την επαναφορά των εξουσιών για το άσυλο και τη μετανάστευση στην εθνική κυβέρνηση.

Τους τελευταίους μήνες, οι Θόρστεν Φράι και Γενς Σπαν –μέλη του στενού κύκλου του Μερτς– έχουν δηλώσει στους Times ότι το πεδίο εφαρμογής των αποφάσεων του δικαστηρίου πρέπει να περιοριστεί σε ορισμένα ζητήματα μετανάστευσης. Ο Σπαν, μάλιστα, που είναι ο ηγέτης του κόμματος στην Μπούντεσταγκ, έχει αφήσει να εννοηθεί ότι ίσως η χώρα του θα έπρεπε να αποχωρήσει από τη σύμβαση εάν δεν γίνουν μεταρρυθμίσεις – κάτι που προτείνουν και οι Τόρις στη Βρετανία.

Ωστόσο, οι σοσιαλδημοκράτες κυβερνητικοί εταίροι του Μερτς επιμένουν ότι η σύμβαση και το δικαστήριο πρέπει να παραμείνουν ως έχουν. Επισημαίνουν ότι είναι θεμελιώδη μέσα για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν πρέπει να αποδυναμωθούν για να εξυπηρετήσουν πολιτικούς υπολογισμούς.

Χονδρικά υπάρχουν τρεις δρόμοι για πιθανές αλλαγές σε αυτούς τους δύο θεμελιώδεις ευρωπαϊκούς θεσμούς. Ο πιο ακραίος είναι η πλήρης απόσυρση των κρατών-μελών της ΕΕ από το δικαστήριο και τη σύμβαση. Η δεύτερη οδός, την οποία προκρίνουν η Ιταλία, η Δανία, η Πολωνία και οι σύμμαχοί τους, είναι ο περιορισμός της αρμοδιότητας των δικαστών του ΕΔΑΔ σε ορισμένα ζητήματα, όπως οι επαναπροωθήσεις μεταναστών στα σύνορα και η απέλαση αλλοδαπών εγκληματιών.

Η τρίτη προσέγγιση, την οποία προκρίνει και ο γενικός γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης, Αλέν Μπερσέ –ο πιο υψηλόβαθμος αξιωματούχος που επιβλέπει το δικαστήριο και τη σύμβαση– είναι από ορισμένες απόψεις ακόμη πιο ριζοσπαστική από τον περιορισμό των δικαστών: η επανεγγραφή της ίδιας της σύμβασης.

«Σε μια κοινωνία που διέπεται από το κράτος δικαίου, καμία δικαστική εξουσία δεν πρέπει να δέχεται πολιτικές πιέσεις» λέει στους Times ο Μπερσέ, επισημαίνοντας ότι μια πιθανή επανεξέταση της νομολογίας του δικαστηρίου συνιστά λανθασμένη προσέγγιση, καθώς «θέτει υπό αμφισβήτηση την ανεξαρτησία των δικαστηρίων».

Το κείμενο της σύμβασης δεν θεωρείται θέσφατο – σε διάστημα 75 ετών έχει υποστεί τουλάχιστον 16 τροποποιήσεις και πρόσθετα πρωτόκολλα, κάποια εκ των οποίων έχουν ήδη προσφέρει παραχωρήσεις στις εθνικές κυριαρχίες των κρατών-μελών.

Ωστόσο, η μεταπολεμική συμφωνία για τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι τόσο συμβολικά και συναισθηματικά φορτισμένη, που η αναθεώρησή της θα ήταν αναπόφευκτα μια μακρά και αμφιλεγόμενη διαδικασία – και η πραγματική ουσία των επιχειρημάτων μετατροπής της μόλις ξεκίνησε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News