1235
|

1968, η χρονιά που άλλαξε (και) την Τέχνη #3

Protagon Team Protagon Team 14 Μαΐου 2018, 06:58

1968, η χρονιά που άλλαξε (και) την Τέχνη #3

Protagon Team Protagon Team 14 Μαΐου 2018, 06:58

Φωτογραφία Η ώρα του Κουντέλκα

Ο Γιόζεφ Κουντέλκα επέστρεψε στην Πράγα την κατάλληλη στιγμή, για να γράψει ιστορία με τις εικόνες του. Μπορεί να ήταν ασπρόμαυρες, ήταν όμως κάτι παραπάνω από γλαφυρές, αποτυπώνοντας έναν κόσμο που έβγαινε στους δρόμους ελπίζοντας ότι η φωνή τους θα είναι πιο δυνατή από τα τανκς που είχαν αρχίσει να βάζουν παντού εμπόδια.

(© Josef Koudelka/Magnum Photos/Centre Pompidou)
Με αυτή τη φωτογραφία του Γιόζεφ Κουντέλκα αποτυπώθηκε το πρόσωπο μιας Πράγας που έχει χάσει τον εαυτό της. Ενα ρολόι που συμβολίζει ότι ο χρόνος έχει παγώσει. Ή ότι είναι ώρα για επανάσταση (© Josef Koudelka/Magnum Photos/Centre Pompidou)

Στις 19 Αυγούστου του 1968, ο φωτογράφος Γιόζεφ Κουντέλκα, επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την τότε Τσεχοσλοβακία, από τη Ρουμανία, όπου ζούσε και φωτογράφιζε τους Ρομά. Την επόμενη μέρα, σοβιετικά τανκς έκαναν την εμφάνισή τους στους δρόμους της Πράγας. Επί επτά ημέρες ο τριαντάχρονος τότε φωτογράφος αλώνιζε την πόλη φωτογραφίζοντας καθετί με τη μηχανή του.

Οι εικόνες που προέκυψαν -πολλές από τις οποίες φυγαδεύτηκαν έξω από τη χώρα προκειμένου να πληροφορήσουν τα ξένα μέσα μαζικής ενημέρωσης για το τι συνέβαινε, καθώς και άλλες που ήρθαν στο φως δεκαετίες αργότερα- συνέλαβαν τον πανικό μιας τραυματισμένης πόλης.

Αποτελούν πλέον μία από τις πιο δυνατές συνεισφορές του φωτορεπορτάζ στην ιστορία του 20ού αιώνα. Ο Κουντέλκα φωτογράφισε εφήβους που έμπαιναν μπροστά από σοβιετικά τανκς για να τους κόψουν τον δρόμο, ηλικιωμένους που ικέτευαν τους ρώσους στρατιώτες να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, νεαρούς που ανέμιζαν σημαίες σκαρφαλωμένοι σε οχήματα του στρατού.

Ο Κουντέλκα επέστρεφε στο διαμέρισμά του μόνο για να ανεφοδιαστεί με περισσότερο φιλμ ή για να κοιμηθεί εξουθενωμένος. Οι εικόνες του διαθέτουν μία ρομαντική, ακόμα και ελεγειακή ποιότητα και στέκονται μέχρι σήμερα ως σύμβολα ενός λαού που αρνείται να παραδοθεί, ακόμα και αν όλα γύρω του μοιάζουν μάταια.

Πιο εμβληματική απ’ όλες, η φωτογραφία του με τίτλο «Χέρι και ρολόι χειρός» (Hand and Wristwatch): εδώ δεν υπάρχει αναταραχή, αλλά μια παράξενη ησυχία, που όμως προμηνύει και μέσα από τους δείκτες του ρολογιού, ότι κάτι θα ξεσπάσει από στιγμή σε στιγμή. Ο δρόμος είναι σχεδόν άδειος, δεν υπάρχει κίνηση, ούτε κινητικότητα. Αυτό που δεσπόζει, είναι το χέρι κάποιου αγνώστου που δείχνει την ώρα. Τι ώρα είναι άραγε; Ωρα για δράση; Ωρα για αλλαγή; Ωρα για εξέγερση;

Αυτή είναι ίσως και η μοναδική γνωστή φωτογραφία του Κουντέλκα που αποτελεί προϊόν «σκηνοθεσίας» και κόνσεπτ και δεν προέκυψε αυθόρμητα από μια σκηνή που εκείνη την ώρα συνέβαινε μπροστά στα μάτια του φωτογράφου. Αποτυπώνει όμως, μέσα από την ασπρόμαυρη φαινομενική γαλήνη της, την ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης πόλης, που είχε χάσει τον εαυτό της.

Τηλεόραση
Το φιλί που άλλαξε τον κόσμο

Ενα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα μεγάλο για τη μικρή οθόνη! Το πρώτο διαφυλικό φιλί της αμερικανικής τηλεόρασης δόθηκε σε επεισόδιο του «Star Trek». Μπορεί να κρατούσε μόνο μερικά δευτερόλεπτα, χάρη σ’ αυτό όμως, η κοινή γνώμη προχώρησε πολλά χρόνια μπροστά.

(Desilu Productions/Norway Corporation)
Το πρώτο διαφυλετικό φιλί στην ιστορία της αμερικανικής τηλεόρασης, δόθηκε στο «Star Trek» (Desilu Productions/Norway Corporation)

Ηταν 22 Νοεμβρίου του 1968 όταν η τηλεοπτική σειρά «Star Trek» του CBS, έκανε χωρίς φόβο και με πολύ πάθος, ό,τι κανένα άλλο πρόγραμμα του αμερικανικού prime time δεν είχε τολμήσει στο παρελθόν. Το πρώτο διαφυλετικό φιλί στην ιστορία της αμερικανικής τηλεόρασης έγραψε ιστορία και μεταδόθηκε στο επεισόδιο με τίτλο «Plato’s Stepchildren».

Σίγουρα δεν ήταν ό,τι πιο ρομαντικό έχουμε δει. Ο «Κάπτεν Κερκ» (Γουίλιαμ Σάτνερ) και η υπολοχαγός Ουχούρα (Νισέλ Νίκολς) εξαναγκάζονται να φιληθούν, από κακούς εξωγήινους με τηλεκινητικές δυνάμεις – κάπως έπρεπε να ξεγελάσουν οι δημιουργοί της σειράς τη συντηρητική κοινή γνώμη, ώστε να δεχτεί ένα φιλί που κράτησε ένα δευτερόλεπτο, αλλά κατάφερε πρόοδο δεκαετιών!

Μπορεί χάρη στη διαρκή κίνηση της κάμερας να μη φάνηκαν καν τα χείλη των δύο ηθοποιών να έρχονται σε επαφή, σε μια εποχή όμως κατά την οποία πραγματοποιούνταν αγώνες για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών και γενικότερα για τη διαφυλετική ισότητα στις ΗΠΑ, αυτή η έστω στιγμιαία τηλεοπτικοποίηση της κοινωνικής επανάστασης έκανε το θαύμα της. Ενα θαύμα που σφραγίστηκε με ένα φιλί.

Θέατρο Η εκδίκηση του μιούζικαλ

Το μιούζικαλ έχει θεωρηθεί πολύ λανθασμένα, ως ένα ανάλαφρο θεατρικό είδος, ικανό μόνο για να ψυχαγωγήσει. Κι όμως! Το «Hair» είναι μια αντιπολεμική ωδή που απεικόνισε την ορμή των παιδιών των λουλουδιών και όλη τη ρομαντική τους πεποίθηση ότι θα μπορούσαν να αλλάξουν τον κόσμο. Ακόμα κι αν δεν έχει happy end, έκανε ωστόσο την αρχή για έναν δυναμικό και σκεπτόμενο θέατρο.

(Central Press/Getty Images)
Το μιούζικαλ «Hair» έφερε επανάσταση στην αμερικανική και βρετανική θεατρική σκηνή. Ο θρίαμβος των παιδιών των λουλουδιών (Central Press/Getty Images)

Στις 27 Σεπτεμβρίου του 1968 το αμερικανικό μιούζικαλ «Hair», που είχε νωρίτερα την ίδια χρονιά κάνει πρεμιέρα στο Μπρόντγουεϊ, ανέβηκε στο Shaftesbury Theatre του Λονδίνου κερδίζοντας μια σπουδαία μάχη, ή μάλλον τον ίδιο τον πόλεμο, κατά της θεατρικής λογοκρισίας.

Σπάζοντας μια θλίβερή θεατρική παράδοση που κρατούσε από το 1737, δηλαδή 231 χρόνια, όταν όλες οι παραστάσεις κρίνονταν και συνήθως λογοκρίνονταν από τον πάντα πουριτανό Λόρδο του Τσάμπερλεϊν – αξίωμα αναχρονιστικό, που είχε ξεμείνει ως το 1968.

Ενας από τους συνεχιστές του είχε γράψει για το «Hair», προτείνοντας φυσικά την απαγόρευσή του πως «αναδύει βρωμιά, προάγει τους αποτυχημένους, την ομοφυλοφιλία, τον ελεύθερο έρωτα, τα ναρκωτικά και έχει αντιπατριωτικές απόψεις».

Εντάξει, κάπως έτσι είναι όντως το μιούζικαλ, με κεντρικό ήρωα τον Κλοντ, γιο μιας καθωσπρέπει αμερικανικής οικογένειας, που απορρίπτει τον κόσμο της επαγγελματικής αποκατάστασης και της στρατιωτικής κατάταξης, για να ακολουθήσει μια χίπικη ομάδα.

Μην μπορώντας τελικά να επιβληθεί στους επικριτές του, καταλήγει ένστολος, κουρεμένος, αλλά και νεκρός. Οι κριτικοί το θεωρούν ως σήμερα μία από τις πιο δυναμικές αντιπολεμικές προπαγάνδες που έχουν γραφτεί ποτέ.

Στη σεμνότυφη τότε Βρετανία υπήρξαν αντιδράσεις όχι μόνο για την άμεση σύνδεση του πολέμου με τον θάνατο αθώων ονειροπόλων ανθρώπων, αλλά και για τις σύντομες στιγμές γύμνιας των ηθοποιών.

Τα εμβληματικά τραγούδια «Aquarius» και «Let the sunshine in» αποτελούν μέχρι σήμερα το ιδανικότερο σάουντρακ όχι μόνο για όποιον αισθάνεται παιδί των λουλουδιών, αλλά και για όποιον αισθάνεται απλά παιδί, που προτιμά να κάνει έρωτα, παρά πόλεμο.

Χορός Οι αναρχικοί με τα κολάν

Κάποιες φορές, δεν χρειάζεται να πεις πολλά για να τα πεις όλα. Ο χορός, η τέχνη της σωματικής έκφρασης, κατάφερε σε μια τόσο φλεγόμενη περίοδο, να πει όσα ακριβώς έπρεπε να πει μέσα από μία παράσταση που ως σήμερα, αποτελεί ευαγγέλιο για κάθε χορογράφο που σέβεται τον εαυτό του και θέλει να μιλήσει για έναν κόσμο που βρίσκεται διαρκώς σε κατάσταση αλλαγής.

Oscar Bailey/@MerceCunninghamTrust/Facebook)
Στην παράσταση χορού «Rainforest», του Μερς Κάνιγχαμ, δέσποζαν τα ασημένια μπαλόνια, που φιλοτέχνησε ο Αντι Γουόρχολ, και θριάμβευε η ανάγκη για αλλαγή στον τρόπο σκέψης (Oscar Bailey/@MerceCunninghamTrust/Facebook)

Ο χορός, η τέχνη που επιτρέπει στο σώμα να εκφραστεί σε όλο του το μεγαλείο χωρίς καθόλου λόγια, μπορεί να είναι ταυτόχρονα αφαιρετικός και στοχευμένος. Αυτό ακριβώς συνέβη όταν ανέβηκε στις αρχές του 1968 η παράσταση «Rainforest» (Τροπικό δάσος) από την ομάδα του αμερικανού χορογράφου Μερς Κάνινγχαμ.

Εκτός από τους πατριώτες-στρατιώτες, στις ΗΠΑ υπήρχαν την εποχή εκείνη και οι στρατιώτες της Τέχνης, ορκισμένοι να υπηρετήσουν με πάθος και αυταπάρνηση, ακόμα και να ματώσουν αν χρειαζόταν, για τον χορό.

Την άνοιξη του 1968 λοιπόν άνθισε το «Τροπικό δάσος», το οποίο, μέσα από τους έντονους ήχους, τις νευραλγικές κινήσεις των χορευτών, αλλά και τα εντυπωσιακά ασημένια μπαλόνια που είχε σχεδιάσει ο κορυφαίος εικαστικός Αντι Γουόρχολ ειδικά για την παράσταση, αναδείκνυε όλο το παράδοξο μιας εποχής που άλλαζε δέρμα, συνήθειες, στάση ζωής και τρόπο σκέψης.

Αστερόπη Λαζαρίδου

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News

Διαβάστε ακόμη...

Διαβάστε ακόμη...