Ανά τις χιλιετίες το κραγιόν έχει χρησιμοποιηθεί από άνδρες και γυναίκες ως καλλυντικό αλλά και ως διακριτικό της κοινωνικής τους θέσης. Το κραγιόν αποτέλεσε επίσης άλικο γράμμα για πόρνες ενώ με την πάροδο των αιώνων κατέστη σύμβολο της χειραφέτησης των γυναικών και της ρευστότητας των φύλων. Τα τελευταία χρόνια η 29η Ιουλίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα του Κραγιόν και για αυτόν λόγο ο ιταλός beauty editor Μικέλε Μερέο παρουσίασε συνοπτικά την ιστορία του στην La Repubblica.

Η ιστορία του κραγιόν -έγραψε- αρχίζει πριν από 5.000 χρόνια στην πόλη Ουρ (Ιράκ), στο μπουντουάρ της βασίλισσας των Σουμερίων Πουάμπι, της πρώτης γυναίκας που το χρησιμοποίησε για τον καλλωπισμό της. Πολύ σεβαστή προσωπικότητα σε έναν από τους πρώτους γνωστούς πολιτισμούς της Μεσοποταμίας, φορούσε περίτεχνα κοσμήματα και φρόντιζε ιδιαίτερα την κόμη της ενώ βασικό μέρος της εμφάνισής της, ήταν τα έντονα βαμμένα χείλη, τα οποία έβαφε, χρησιμοποιώντας ένα μείγμα σκόνης από ερυθρωπά πετρώματα και λευκό μόλυβδο. Στη συνέχεια η συνήθεια διαδόθηκε στο βασίλειό της και σε κοντινούς πολιτισμούς, μεταξύ των οποίων και ο μινωικός, με τους Μινωίτες να βάφουν τα χείλη τους, χρησιμοποιώντας μια μωβ χρωστική ουσία που παράγεται από έναν αδένα μερικών μαλακίων. 

 Η Κλεοπάτρα και το μαγικιάζ στην αρχαία Αίγυπτο

Την εποχή των Φαραώ, η Κλεοπάτρα ήταν η πρώτη που έβαψε τα χείλη της κόκκινα, ωθώντας, έτσι, τις γυναίκες αλλά και τους άνδρες του βασιλείου της να αρχίσουν να ακολουθούν το παράδειγμά της. Στην αρχαία Αίγυπτο τα βαμμένα μαύρα μάτια δεν ήταν ολοκληρωμένα χωρίς χείλη χρωματισμένα σε αποχρώσεις του πορτοκαλί, του φούξια και του μπλε-μαύρου. Οι ευγενείς της αρχαίας Αιγύπτου χρησιμοποιούσαν την ίδια χρωστική ουσία ως ρουζ, απλώνοντας κόκκινη ώχρα στα μάγουλά τους, όχι μόνο για αισθητικούς λόγους, αλλά και για να προστατεύσουν το πρόσωπό τους από τον καυτό ήλιο.

Σύμβολο της πορνείας στην αρχαία Ελλάδα 

Η Μέση Ανατολή ήταν το μέρος του κόσμου που είχε μια πιο φιλελεύθερη αντίληψη όσον αφορά τη χρήση του κραγιόν. Αντιθέτως στην αρχαία Ελλάδα το κραγιόν ήταν διακριτικό των ιερόδουλων. Μάλιστα υπήρχε σχετικός νόμος ο οποίος επέβαλλε στις πόρνες να φορούν κόκκινη χρωστική ουσία στα χείλη τους κατά την έξοδό τους από το σπίτι, ούτως ώστε να μην περνιούνται για ευυπόληπτες γυναίκες. Το αρχαίο ελληνικό κραγιόν παρασκευαζόταν από υπολείμματα ερυθρού οίνου ενώ τον ίδιο σκοπό εξυπηρετούσαν και μείγματα με πρόβειο λίπος, σάλιο, ακόμη και περιττώματα κροκοδείλου.

Σύμβολο κοινωνικής θέσης στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία

Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, η βαφή των χειλιών κατέστη εκ νέου ευρέως διαδεδομένη συνήθεια, μεταξύ ανδρών και γυναικών, αλλά εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται ως σύμβολο κοινωνικής θέσης κυρίως, ιδιαίτερα μεταξύ υψηλόβαθμων αξιωματούχων. Αλλά και γυναίκες των ανώτερων τάξεων πειραματίζονταν με το βάψιμο των χειλιών. Λέγεται ότι η εκκεντρική Ποπαία Σαβίνα, σύζυγος του Νέρωνα, είχε στη διάθεσή της μια ειδική ομάδα που ασχολούνταν αποκλειστικά με τη φροντίδα των χειλιών της, τα οποία έπρεπε να είναι πάντα τέλεια χρωματισμένα. Μούρα, λεμόνια, ροδοπέταλα και υπολείμματα κρασιού ήταν τα συστατικά που χρησιμοποιούνταν περισσότερο για την παρασκευή κραγιόν στον ρωμαϊκό κόσμο, αναφέρει ο ιταλός δημοσιογράφος.

Ο Μεσαίωνας και το κόκκινο της αμαρτίας

Στη Μέση Ανατολή, γύρω στον 9ο αιώνα μ.Χ., ένας άραβας επιστήμονας, ο Αμπού Κάσιμ αλ Ζαχράουι, επινόησε κατά λάθος το κραγιόν σε στικ, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, ενώ πειραματιζόταν με τη δημιουργία συμπαγούς αρώματος. Στο Μεσαίωνα ο χριστιανισμός εναντιώθηκε στο μακιγιάζ, χαρακτηρίζοντας τη χρήση του κραγιόν ως «ιεροσυλία». Ετσι, ενώ οι βάρβαροι έβαφαν μπλε το πρόσωπο και τα χείλη τους για να πάνε στη μάχη, οι γυναίκες που μακιγιάρονταν θεωρούνταν δέσμιες του σατανά, τόσο που οι ιερείς, κατά τη διάρκεια των εξομολογήσεων, καλούνταν να υπενθυμίζουν στις γυναίκες να μην χρησιμοποιούν αυτό το αμαρτωλό καλλυντικό.

Ωστόσο την ίδια εποχή στη Βενετία, την πιο φιλελεύθερη πόλη της Δύσης τότε, όντας προστατευμένες από την οπισθοδρομικότητα και τον συντηρητισμό της μεσαιωνικής Ευρώπης, οι κυρίες της υψηλής κοινωνίας φορούσαν έντονο ροζ κραγιόν ενώ οι κοινές γυναίκες κόκκινο.

Ανοίγματα και απαγορεύσεις Γηραιά Αλβιόνα

Κάποια στιγμή το μακιγιάζ και τα καλλυντικά έφτασαν και στην Αγγλία, όπου τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες της αυλής του Εδουάρδου Δ’ χρησιμοποιούσαν κραγιόν, όπως αποδεικνύεται από πίνακες του Υστερου Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Ακόμη και η βασίλισσα Ελισάβετ Α΄ είχε τη δική της συνταγή για την παρασκευή της αγαπημένης της απόχρωσης και, τόσο μεγάλο ήταν πάθος της για το εν λόγω καλλυντικό που στην αγγλική κοινωνία της εποχής το κραγιόν κατέληξε έχει ανταλλακτική αξία όπως το χρήμα. Στη συνέχεια η αυστηρή βασίλισσα Βικτωρία απαγόρευσε τη χρήση του, χαρακτηρίζοντάς την ως «χυδαία και απρεπή». Το αποτέλεσμα, όμως ήταν, να αρχίσουν οι γυναίκες να παρασκευάζουν κρυφά κραγιόν στα σπίτια τους και σε μυστικά κέντρα ομορφιάς και να τα πουλούν στη συνέχεια στη μαύρη αγορά των καλλυντικών.

Την επιστροφή του κραγιόν την οφείλουμε στις ηθοποιούς των αρχών του αιώνα, που μετέφεραν το μακιγιάζ από τη σκηνή στους δρόμους. Πρώτη από όλες, η περίφημη γαλλίδα ηθοποιός Σάρα Μπερνάρ που προκάλεσε σκάνδαλο όταν άρχισε να φοράει κραγιόν δημοσίως το 1880. «Το κραγιόν, η θηλυκότητα και η εξέγερση άρχισαν σύντομα να συμβαδίζουν με τα κινήματα για τα δικαιώματα των γυναικών», γράφει ο Μικέλε Μερέου. 

Ο 20ος αιώνας και το κόκκινο της χειραφέτησης

Με τις σουφραζέτες το κραγιόν μετατράπηκε σε κύριο σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης. Στην Αμερική ηγετικές φυσιογνωμίες του φεμινιστικού κινήματος, όπως Ελίζαμπεθ Κέιντι Στάντον και η Σάρλοτ Πέρκινς Γκίλμαν, είχαν επιλέξει μια φωτεινή απόχρωση του κόκκινου με ξεκάθαρη πρόθεση να ενοχλούν τους άνδρες. Στη συνέχεια, ενώ η παραγωγή κραγιόν στην Ευρώπη ήταν περιορισμένη λόγω του πολέμου, οι γυναίκες του στρατού των ΗΠΑ είχαν μια δική τους επίσημη απόχρωση του κόκκινου που ταίριαζε με τις στολές τους: το «Montezuma Red» που δημιούργησε η Ελίζαμπεθ Αρντεν.

Οσον αφορά τη διάσημη καναδοαμερικανίδα επιχειρηματία που κατέστη βασίλισσα των καλλυντικών στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, οι απόψεις των ιστορικών διχάζονται. Υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι συμμετείχε στις διαμαρτυρίες των γυναικών, μοιράζοντας κραγιόν στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Υπάρχουν, όμως, και εκείνοι που αρνούνται αυτήν εκδοχή, εξηγώντας ότι η ιδρύτρια της πασίγνωστης ομώνυμης μάρκας καλλυντικών δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τα δικαιώματα των γυναικών ενώ δεν είχε και επαρκή αποθέματα κραγιόν για να τα διανέμει απλόχερα. Πάντως το κραγιόν κατέστη σύμβολο της ανθεκτικότητας των γυναικών στους κινδύνους και μέσο ανύψωσης του ηθικού τους και προβολής του θάρρους τους. 

Η δεκαετία του 1970 και τα χρόνια του πανκ ροκ

Πενήντα χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του 1970, το κραγιόν κατέστη για άλλη μια φορά εργαλείο κοινωνικής εξέγερσης. Κραγιόν φορούσαν πολλοί εκ των πιο επιφανών εκπροσώπων της πανκ ροκ σκηνής, θέλοντας έτσι να εκφράσουν τον αντικομφορμισμό τους.

Τα πιο δημοφιλή χρώματα ήταν το μωβ και το μαύρο ενώ το κραγιόν μετατράπηκε και σε σύμβολο της ακύρωσης του συνόρου μεταξύ του κόσμου των γυναικών και του σύμπαντος των ανδρών. Το κραγιόν λάτρευαν ο Ντέιβιντ Μπάουι και ο Λου Ριντ, αλλά και ο Γκάρι Γκλίτερ, οι Kiss, o Αλις Κούπερ και ο Μικ Τζάγκερ συνέβαλαν με τις εμφανίσεις τους στο να γίνει της μόδας το κραγιόν και μεταξύ των ανδρών.

Τα κραγιόν στην εποχή του Body Positivity

Σήμερα, πασίγνωστες φίρμες καλλυντικών ξαναγράφουν τους κανόνες της ομορφιάς, χρησιμοποιώντας το κραγιόν ως λάβαρο της ρευστότητας των φύλων και της γυναικείας χειραφέτησης. Πριν από μερικά χρόνια πλήθος γυναικών με ατελή χαμόγελα συμμετείχαν σε μια πρωτοποριακή διαφημιστική εκστρατεία, ποζάροντας με τα χείλη τους βαμμένα κόκκινα για να προτρέψουν τις γυναίκες όλες του κόσμου να ξεχάσουν τις όποιες στερεότυπες εικόνες της τέλειας ομορφιάς και να αποδεχτούν τις όποιες ατέλειές τους.