Στο Protagon της Τετάρτης (16/11/23) δημοσιεύθηκε ένα ωραίο κείμενο για τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής και την ανάγκη απαλλαγής από τα ορυκτά καύσιμα και στροφής προς την καθαρή ενέργεια. Το κείμενο υπογράφουν τριάντα εφημερίδες και οργανισμοί, μεταξύ των οποίων οι γνωστές στη χώρα μας Liberation, The Guardian, El Pais και La Repubblica. Το κείμενο υπογράφεται, επίσης, από το Protagon, την Καθημερινή και την Εφημερίδα των Συντακτών.

Με την ευκαιρία που δίνει η δημοσίευση αυτού του κειμένου, καλόν είναι να προστεθεί στη συζήτηση και στον προβληματισμό των πολιτών ο τελικός ένοχος των προβλημάτων του πλανήτη και μεταξύ αυτών η κλιματική αλλαγή.

Εδώ και δεκαετίες, τα ορυκτά καύσιμα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας που είναι αναγκαία για τη βιομηχανία, τις μεταφορές, τα νοικοκυριά κ.τ.λ. και για την παραγωγή των αγαθών και υπηρεσιών. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες καταναλίσκονται από ανθρώπους με άνισο τρόπο. Ενα δισεκατομμύριο πλουσίων παίρνουν και σπαταλούν τη μερίδα του λέοντος, τρία δισεκατομμύρια φτωχών υποσιτίζονται ή πεινούν και τα υπόλοιπα τέσσερα βρίσκονται στα ενδιάμεσα στάδια.

Το 1950, το 1960, και το 1970 η ανισότητα ήταν μεγάλη και η παραγωγή των προϊόντων βασιζόταν και τότε στην ενέργεια από τα ορυκτά καύσιμα. Ομως, παρότι υπήρχαν τα πρώτα δείγματα από τα προβλήματα που αργότερα διογκώθηκαν, το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η κλιματική αλλαγή δεν είχαν πάρει τις τρομακτικές διαστάσεις που έχουν σήμερα. Επίσης, η τεχνολογία παραγωγής δεν ήταν εξελιγμένη στον βαθμό που είναι σήμερα. Ερωτάται, λοιπόν, τι έχει συμβεί που έφερε τον πλανήτη στη σημερινή του, εξαιρετικά δύσκολη, κατάσταση;

Η απάντηση είναι εύκολη και η ορθότητά της αναμφισβήτητη. Το 1950 ο παγκόσμιος πληθυσμός ήταν 2,53 δισ., το 1960 3,04 δισ. και το 1970 3,7 δισ. Εκτοτε συνεχίζει να αυξάνεται και σήμερα είναι 8 ολόκληρα δισ. Επιπλέον, προβλέπεται να αυξάνεται κατά περίπου 70 εκατομμύρια κάθε χρόνο και το 2050 να έχει φθάσει σχεδόν στα 10, ναι, στα δέκα, δισ. Είναι βασανιστική η σκέψη αν θα μπορούν τα τραφούν τα πρόσθετα δύο δισεκατομμύρια, όταν τώρα ήδη υπάρχουν τρία δισ. υποσιτιζόμενοι (άνθρωποι που δεν καλύπτουν τις ενεργειακές ή/και θρεπτικές τους ανάγκες).

Ακόμα πιο βασανιστική είναι η σκέψη, πώς μπορούν τα υφιστάμενα και τα μελλοντικά δισεκατομμύρια ανθρώπων, όχι μόνο να τραφούν, αλλά να ντυθούν, να στεγαστούν, να απολαύσουν υποδομές, υπηρεσίες και υλικά αγαθά που αποτελούν μέρος μιας ικανοποιητικής ζωής. Αυτή τη στιγμή, κάθε χώρα, πλούσια ή φτωχή, έχει ανθρώπους που ζουν σε φτώχεια· συγκεκριμένα, συνολικά το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε καθεστώς φτώχειας. Η προσπάθεια καταπολέμησης της φτώχειας συνεπάγεται αυτομάτως ότι τα προβλήματα που δημιουργεί η ανθρώπινη οικονομική δραστηριότητα, όπως η αποδάσωση, η μείωση της βιοποικιλότητας, η λειψυδρία, η κλιματική αλλαγή, θα γίνουν εντονότερα, δεδομένου ότι η μείωση της φτώχειας απαιτεί μεγαλύτερη παραγωγή.

Για παράδειγμα, από το 1990 έχουμε χάσει δάση εκτάσεως μεγαλύτερης από την Ινδία, με τα περισσότερα από αυτά να χρησιμοποιούνται για βοσκοτόπια και παραγωγή τροφίμων, και ακόμα δεν έχουμε καταφέρει να εξαλείψουμε την πείνα, πόσο μάλλον να πετύχουμε ένα καλό επίπεδο διαβίωσης «για όλους». Είναι δύσκολο να σκεφθεί κανείς πώς θα πετύχουμε ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης για όλους σε έναν ήδη άρρωστο πλανήτη και με αυξανόμενο πληθυσμό.

Ο μύθος δηλοί ότι καλή και απαραίτητη είναι η μείωση των ορυκτών καυσίμων, καθώς και άλλων ενεργειών που μπορούν να συμβάλουν στη διατήρηση της θερμοκρασίας του πλανήτη στα επιτρεπτά όρια, αλλά χωρίς μείωση του πληθυσμού η ποινή του δικαστηρίου της Φύσης θα είναι αυστηρή. Επιτέλους, πρέπει να δούμε ποιος είναι ο ελέφαντας στο καθιστικό της Γης.

Παραφράζοντας την τελευταία φράση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου του Μαρξ και του Ενγκελς, χωρίς, βέβαια, πρόθεση διακωμώδησης, μπορούμε να πούμε, Λαοί όλου του κόσμου, σταματήστε να γεννάτε σαν κουνέλια.

Ο  Θ. Π. Λιανός είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η Αναστασία Ψειρίδου είναι καθηγήτρια Οικονομικής Ανάλυσης και Βιωσιμότητας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τα παραπάνω θέματα αναλύονται στο βιβλίο τους «Σώζοντας τον Πλανήτη» (εκδ. Μπένου).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News