Τον ερχόμενο Οκτώβριο συμπληρώνονται 10 χρόνια από την έναρξη λειτουργίας του ιστοχώρου ανοιχτής διακυβέρνησης opengov.gr. Δύο χρόνια μετά ιδρύθηκε η πολυμερής παγκόσμια πρωτοβουλία Open Government Partnership (OGP). Η Ελλάδα έγινε μέλος της το 2012 αναλαμβάνοντας δεσμεύσεις για το άνοιγμα της διακυβέρνησης. Δηλαδή για την αύξηση της πρόσβασης των πολιτών στη δημόσια πληροφορία, την εγγύηση της συμμετοχής τους στη διαμόρφωση πολιτικής και τη δυνατότητά τους να ελέγχουν την εφαρμογή δημόσιων πολιτικών.  Μια βασική καινοτομία της OGP είναι η διαδικασία συνδημιουργίας των δεσμεύσεων με την κοινωνία πολιτών. Το Γ’ Σχέδιο Δράσης 2016-2018 ολοκληρώθηκε σε ένα περιβάλλον όπου η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και τις δημόσιες υπηρεσίες βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο. Το πιστοποιούν τόσο οι εγχώριες έρευνες (ΔιαΝέοσις) όσο και διεθνείς δείκτες που μετρούν την εμπιστοσύνη των πολιτών στη διακυβέρνηση (ΟΟΣΑ).

Είναι δικαιολογημένη η έντονη κρίση εμπιστοσύνης. Ο κόσμος επιζητεί την αποδοτική λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών οι οποίες χρηματοδοτούνται από τους αυξημένους φόρους που καταβάλλει. Οι πολίτες επιθυμούν να απολαύσουν την ανταποδοτικότητα των υπηρεσιών υγείας, παιδείας και ασφάλειας καθώς επίσης και θεμελιώδη δικαιώματα όπως η ελεύθερη ανάπτυξη της ζωής και της προσωπικότητας. Ωστόσο στα θέματα της ανοιχτής διακυβέρνησης απουσιάζει η πολιτική βούληση και πλεονάζει η αδράνεια.

Η κυβέρνηση δεν δείχνει να επιθυμεί να ασχοληθεί σοβαρά με την αναβάθμιση της συμμετοχής του κόσμου στην διαμόρφωση και τον έλεγχο των πολιτικών που εφαρμόζει. Η ανάρτηση στο διαδίκτυο ποιοτικών συνόλων δεδομένων που θα δημιουργήσουν επιχειρηματικές ευκαιρίες δεν φαίνεται να την απασχολεί.

Αυτή τη στιγμή θα έπρεπε ήδη να είναι σε εξέλιξη οι διαδικασίες συνδημιουργίας του σχεδίου δράσης για την περίοδο 2019-2021. Όμως η κυβέρνηση δεν έχει ξεκαθαρίσει δημόσια τις προθέσεις της για το αν θα ξεκινήσει τη διαδικασία ή θα το αφήσει για εκείνη που θα προκύψει μετά τις εκλογές. Το πόσο ανοιχτή θα είναι η διαδικασία διαμόρφωσης και εφαρμογής του σχεδίου δράσης επηρεάζει ευθέως την ποιότητα του περιεχομένου των δράσεων και της εφαρμογής τους.

Τον Ιανουάριο, 11 οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών απέστειλαν ανοικτή επιστολή προς την υπουργό Διοικητικής Ανασυγκρότησης με λεπτομερή αιτήματα για το σχέδιο δράσης. Δεν υπήρξε καμία αντίδραση. Κάπως έτσι οδηγούμαστε στην ώρα μηδέν για την ανοικτή διακυβέρνηση. Ώρα μηδέν είναι το σημείο όπου η συμμετοχή της χώρας σε μια παγκόσμια πολυμερή πρωτοβουλία κινδυνεύει να μετατραπεί από ευκαιρία για άνοιγμα στις δυνάμεις της κοινωνίας σε άλλη μια κλειστή γραφειοκρατική διαδικασία.

Η εκπόνηση του εθνικού σχεδίου δράσης ανοικτής διακυβέρνησης 2019-2021 είναι ευκαιρία να δώσουμε προτεραιότητα σε φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις οι οποίες θα εστιάζουν στην επίλυση βασικών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων. Η εμπειρία από αντίστοιχες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια προσφέρει διδάγματα τόσο για τη διαδικασία όσο και για το περιεχόμενο του σχεδίου δράσης. Δύο κινήσεις μπορούν να αλλάξουν την πορεία των πραγμάτων.

Πρώτον, είναι επιτακτική η δημιουργία μόνιμου και θεσμικά κατοχυρωμένου φόρουμ κυβέρνησης-κοινωνίας πολιτών για την συνδιαμόρφωση και από κοινού παρακολούθηση του σχεδίου δράσης.

Δεύτερον, μετά από 10 χρόνια οικονομικής κρίσης η χώρα χρειάζεται μια εμβληματική ριζοσπαστική μεταρρύθμιση δημοσιονομικής διαφάνειας σε όλο το δημόσιο τομέα. Οι πολίτες πρέπει να έχουν άμεση, πλήρη, έγκαιρη πρόσβαση σε έγκυρα και κατανοητά στον καθένα δεδομένα για την κατάρτιση και εκτέλεση του προϋπολογισμού κάθε φορέα που χειρίζεται δημόσιο χρήμα.

Αμφισημίες δεν χωρούν μετά την ώρα μηδέν. Ή οι δυνάμεις της αδράνειας θα συνεχίσουν την περιδίνηση της ανοικτής διακυβέρνησης ή νέες δυνάμεις θα ενεργοποιήσουν τον ενάρετο κύκλο.

* Ο Αλέξανδρος Μελίδης είναι πολιτικός επιστήμονας με ειδίκευση σε θέματα επικοινωνίας, νέων τεχνολογιών και ανοικτής διακυβέρνησης

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News