Στους δικούς μας ταραγμένους καιρούς υπάρχει κάτι το καθησυχαστικό στο να ανακαλύπτουμε πόσο πολλές ανθρώπινες εμπειρίες ήταν κοινές και σε άλλες εποχές, αναφέρει το απόσπασμα από το βιβλίο του Γκι ντε λα Μπεντουαγέρ «Populus: Living and Dying in the Wealth, Smoke and Din of Ancient Rome», που δημοσιεύεται στην Telegraph.

Παρά το γεγονός ότι από μια σύγχρονη οπτική γωνία πολλά από αυτά που έκαναν οι Ρωμαίοι μπορεί να φαίνονται… εξωγήινα, ακόμα και φρικτά, ειδικά η ακραία βαρβαρότητα των πολέμων τους και της μαζικής ψυχαγωγίας τους, σε πολλές άλλες εκδηλώσεις συμπεριφοράς ήταν ακριβώς όπως εμείς, γράφει ο ειδικός στους ρωμαϊκούς χρόνους ιστορικός, δημοσιογράφος και συγγραφέας. Οι Ρωμαίοι, επισημαίνει, είχαν φιλοδοξίες, οικογένειες, πεποιθήσεις, ελπίδες, φόβους, απογοητεύσεις, απολαύσεις, και κάτι παραπάνω από παροδικό ενδιαφέρον για το σεξ.

Θέλετε ένα παράδειγμα; «Στο Πνεύμα του Κεκοιμημένου, Τιβέριου Κλαύδιου Σεκούνδου» γράφει μια αρχαία επιτύμβια στήλη που βρέθηκε στη Ρώμη, αφιερωμένη στον 52χρονο νεκρό, από τη χήρα του. «Τα λουτρά, το κρασί και το σεξ καταστρέφουν το σώμα μας. Αλλά μόνο για τα λουτρά, το κρασί και το σεξ αξίζει να ζεις τη ζωή».

Στη Φυσική Ιστορία (77-79 μ.Χ.) του Πλινίου, ο ρωμαίος ιστορικός διερεύνησε κάθε δυνατό θέμα, αλλά το σεξ του κέντρισε ιδιαίτερα την περιέργεια. Ο Πλίνιος σημείωσε ότι ο έλληνας φιλόσοφος Δημόκριτος είχε επικρίνει όσους χρησιμοποιούσαν τη σεξουαλική επαφή μόνον ως μέσο αναπαραγωγής. «Σύμφωνα με τον Ηρακλή», έγραψε, «όσο λιγότερο το αντιμετωπίζει κανείς έτσι, τόσο το καλύτερο», και συνέχισε επισημαίνοντας ότι «θεραπεύει τον πόνο στην οσφυϊκή χώρα, τη θαμπάδα της όρασης, την ψυχική διαταραχή και τη μελαγχολία».

Οι ρωμαίοι ιστορικοί εξιστόρησαν με λάγνες λεπτομέρειες τις ασωτίες των αυτοκρατόρων τους: οι ιστορίες για τα όργια του Νέρωνα (ο οποίος βασίλεψε από το 54 μ.Χ. έως τον θάνατό του, το 68 μ.Χ.) ή τις περίεργες σεξουαλικές πρακτικές του Ηλιογάβαλου (218-222 μ.Χ.) ήταν ανέκαθεν πηγή γοητείας. Αν και είναι πιο δύσκολο να καταλάβουμε τα γούστα και τα ενδιαφέροντα των απλών ανθρώπων, οι πολύχρωμες απεικονίσεις της σεξουαλικής δραστηριότητας που ανακαλύφθηκαν στην Πομπηία μας δίνουν μια ιδέα για το πώς μπορεί να ένιωθαν, επισημαίνει ο Ντε λα Μπεντουαγέρ.

Στα δημόσια λουτρά δίπλα στην Πόρτα Μαρίνα χρησιμοποιούσαν εικόνες σεξουαλικών στάσεων στα ατομικά ντουλάπια, ώστε να τα αναγνωρίζουν οι λουόμενοι. Τα σχέδια ήταν μάλλον ένα αστείο παρά ένδειξη ότι ο τόπος ήταν γεμάτος με ζευγάρια που επιδίδονταν σε σεξουαλικά όργια μέρα-νύχτα. Παντού στην Πομπηία, εξάλλου, υπήρχαν μπιχλιμπίδια διακοσμημένα με ερωτικές σκηνές, με πιο δημοφιλή έναν όρθιο φαλλό τον οποίο συχνά τοποθετούσαν πάνω από τις πόρτες για να διώχνει τα κακά πνεύματα.

Στην αρχαία Ρώμη, δε, δεν υπήρχαν οι σημερινές διακρίσεις για το σεξ μεταξύ ατόμων ίδιου ή διαφορετικού φύλου. Ηταν δεδομένο ότι ένας πλούσιος ηλικιωμένος άνδρας μπορούσε να έχει αγόρια για σεξουαλικούς συντρόφους, ενώ οι σκλάβοι, ανεξαρτήτως φύλου, αναγκάζονταν συχνά να κάνουν σεξ με τους ιδιοκτήτες τους. Επομένως, ήταν συνηθισμένο για έναν άνδρα να είναι σε μακρύ και γόνιμο γάμο με μια γυναίκα, να κάνει περιστασιακό σεξ με νεαρές σκλάβες ή πόρνες και επίσης να έχει άνδρες εραστές. Μερικές φορές, το ενδιαφέρον ενός άνδρα για μια σκλάβα εξελισσόταν σε ευτυχισμένο γάμο. Μπορεί, μάλιστα, να την είχε όντως αγοράσει και να την απελευθέρωσε γι’ αυτόν τον σκοπό.

Ωστόσο, μπορεί μεν οι Ρωμαίοι να έκαναν με ενθουσιασμό σεξ, δίχως τις συνηθισμένες αναστολές των τελευταίων αιώνων, αλλά  αγωνίζονταν επίσης να διατηρούν τα παραδοσιακά ηθικά πρότυπα, γράφει στο βιβλίο του «Populus» ο Γκι ντε λα Μπεντουαγέρ. Στο απόσπασμα που δημοσιεύει η Telegraph αναφέρει τους κανόνες του σεξουαλικού παιχνιδιού στην αρχαία Ρώμη:

Μοιχεία

Ο πατέρας, που ανακάλυπτε ότι η παντρεμένη κόρη του είχε διαπράξει μοιχεία είχε το νόμιμο δικαίωμα να τη σκοτώσει, όπως και τον εραστή της. Οσο για τον απατημένο σύζυγο, μπορούσε να χωρίσει επί τόπου τη γυναίκα του, ενώ του επιτρεπόταν να σκοτώσει αυτόν που την είχε αποπλανήσει, εφόσον ο ένοχος ανήκε σε μόα από ορισμένες κατηγορίες, όπως ηθοποιοί, μονομάχοι, εγκληματίες, απελεύθεροι και σκλάβοι. Το κίνητρο για μια τέτοια δραστική ενέργεια ήταν ότι η αποτυχία της τιμωρίας του δράστη θα μπορούσε να οδηγήσει στη δίωξη του συζύγου επειδή χρησιμοποιούσε τη γυναίκα του ως πόρνη…

Ο Κάτων ο Πρεσβύτερος, ο οποίος υπηρέτησε ως λογοκριτής το 184 π.Χ., προχώρησε ακόμη περισσότερο, λέγοντας ότι αν μια γυναίκα είχε μοιχεύσει, τότε ο σύζυγός της είχε το δικαίωμα να τη σκοτώσει. Μάλιστα, ο Οκταβιανός Αύγουστος (κυβέρνησε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από το 27 π.Χ. μέχρι τον θάνατό του, το 14 μ.Χ.) μόλις που κατάφερε να αποφύγει να δώσει διαταγή για τη δολοφονία της κόρης του Ιουλίας το 2 π.Χ., όταν αποκαλύφθηκαν οι πράξεις της, σύμφωνα με τους νόμους που ο ίδιος είχε ψηφίσει.

Λέγεται ότι η Ιουλία είχε εμπλακεί σε κάθε πιθανή μορφή άσεμνης συμπεριφοράς. Μεταξύ άλλων, συμμετείχε σε γιορτές με μπόλικο αλκοόλ στη Ρωμαϊκή Αγορά (Φόρουμ) και φέρεται ότι ήταν διαρκώς άπιστη κατά τη διάρκεια του γάμου της με τον Μάρκο Βιψάνιο Αγρίππα, πολιτικό, στρατηγό, αρχιτέκτονα και στενό φίλο του Οκταβιανού. Η συμπεριφορά της ήταν ταπεινωτική για τον αυτοκράτορα, ειδικά επειδή μάλλον το γνώριζαν όλοι οι άλλοι εκτός από αυτόν. Ωστόσο, η Ιουλία ήταν το μοναχοπαίδι του και δεν μπόρεσε να την τιμωρήσει με θάνατο. Αντ’ αυτού την εξόρισε. Αλλά μετά από πέντε χρόνια της επετράπη να επιστρέψει στην Ιταλία και να ζήσει στο Ρέτζο (Ρέτζο Καλάμπρια).

Χρόνια αργότερα, ο Δομιτιανός (αυτοκράτορας μεταξύ 81-96 μ.Χ.) κόντεψε να εκτελέσει τη σύζυγό του, Δομιτία Λογγίνα, για μοιχεία. Εχοντας πειστεί να επιδείξει αυτοσυγκράτηση, δολοφόνησε τον εραστή της, έναν ηθοποιό που ονομαζόταν Πάρις, μαζί με τον μαθητή του, ο οποίος είχε την ατυχία… να μοιάζει με τον Πάρη.

Αντισύλληψη

Η εγκυμοσύνη μιας ανύπαντρης γυναίκας θα μπορούσε να αποκαλύψει την απαγορευμένη σχέση της, ωστόσο η αντισύλληψη δεν ήταν εύκολη υπόθεση για μια σεξουαλικά ενεργή Ρωμαία. Ενα προφανές μέσο ήταν η διακοπή της συνουσίας. Μια άλλη συνιστώμενη τεχνική περιλάμβανε την προσπάθεια αποτροπής της εισόδου σπέρματος στον κόλπο με την τοπική εφαρμογή ενός μείγματος από λευκό μόλυβδο, ελαιόλαδο, μέλι και βάλσαμο, ρητίνη κέδρου ή σκίνου. Μια τρίτη, ακόμη πιο εκκεντρική διαδικασία, ήταν η χρήση μιας λωρίδας από δέρμα ελαφιού, με την οποία έδεναν πάνω σε μια γυναίκα σκουλήκια που είχαν βρεθεί μέσα σε μια «τριχωτή αράχνη» με μεγάλο κεφάλι…

Η Ιουλία, ωστόσο, ακολουθούσε άλλη μέθοδο: λέγεται ότι αντιδρούσε απότομα όταν κάποιος σχολίαζε την ασύστολη συμπεριφορά της, με την εξής ξινή απάντηση: «Μεταφέρω επιβάτη μόνο όταν το πλοίο είναι γεμάτο». Με άλλα λόγια, είχε εξωσυζυγικές σχέσεις μόνο όταν ήταν ήδη έγκυος.

 Η τέχνη της αποπλάνησης

Ο Οβίδιος απολάμβανε μανιωδώς τις περιπτώσεις μοιχείας, εκπόρνευσης και περιστασιακών σχέσεων παντρεμένων γυναικών. Ενας τρόπος που συνιστούσε ο ποιητής για να μάθει κανείς κάθε είδους εμπιστευτικές πληροφορίες σχετικά με τις συνήθειες μιας γυναίκας, ήταν να αποκτά σχέσεις με την υπηρέτριά της. Ανέφερε το τσίρκο ως τέλειο σημείο συνάντησης, όπου μπορούσε κανείς να απολαύσει τις δυνατότητες για σεξ που παρείχαν τα στενά καθίσματα.

Στο περίφημο έργο του για την «Τέχνη του Ερωτα» προσέφερε κάθε είδους υποδείξεις για το πώς να αποπλανήσει κανείς μια γυναίκα, ξεκινώντας από το να μάθει ποια άλογα έτρεχαν, ποιο ήταν το αγαπημένο της και μετά να το ενθαρρύνει μαζί της. Από εκεί και πέρα, ήταν εύκολο να «καθαρίσει» τη βρωμιά που έτυχε να πέσει στο στήθος της, ή απλώς να προσποιηθεί. Ο Οβίδιος εξηγούσε, μάλιστα, ότι τέτοιες χειρονομίες ήταν ένας εύκολος τρόπος να κερδίσει κανείς το απλό μυαλό μιας γυναίκας.

Οι συστάσεις του περιλάμβαναν επίσης τη συμβουλή προς μια γυναίκα να υποδύεται την πιστή σύζυγο στο δείπνο και ταυτόχρονα να κάνει χειρονομίες και να στέλνει μηνύματα στον εραστή της. Φυσικά, μέρος του σκοπού του ήταν να δημιουργήσει ερωτική λογοτεχνία, επισημαίνει στην Telegraph ο Γκι ντε λα Μπεντουαγέρ, αλλά απεικόνισε επίσης τη διαρκώς περίπλοκη αμφιθυμία των γυναικών στη ρωμαϊκή κοινωνία.

Σήμερα οι μέθοδοι του Οβίδιου θα θεωρούνταν σεξιστικές, αλλά ακόμη και τότε κρίθηκαν επικίνδυνες. Πέφτοντας σε δυσμένεια για την κατάφωρη παραβίαση της παραδοσιακής ηθικής, ο Οβίδιος εξορίστηκε από τον αυτοκράτορα Αύγουστο – αν και μάλλον η συμπεριφορά του δεν ήταν ασυνήθιστη.

Πορνεία

Ισως να μην αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ιερόδουλες εξυπηρετούσαν όλα τα επίπεδα της ρωμαϊκής κοινωνίας. Αρχεία που χρονολογούνται στον 4ο μ.Χ. αιώνα αναφέρουν περισσότερους από 40 οίκους ανοχής στη Ρώμη. Εκτός από άλλα μέρη, οι ιερόδουλες μπορούσαν να βρεθούν στη Ρωμαϊκή Αγορά και –σύμφωνα με τον Κάτουλλο– έξω από το θέατρο του Πομπήιου, όπου μια γυναίκα του έδειξε κάποτε το στήθος της ενώ εκείνος έψαχνε έναν φίλο.

Ο μεταγενέστερος ποιητής Μάρκος Βαλέριος Μαρτιάλης (40-104 μ.Χ.) σημείωνε στα «Επιγράμματά» του ότι υπήρχαν επίσης οι «bustuarias moechas», φράση που μεταφράζονται ως «πόρνες εκεί που βρίσκονται οι νεκρικές πυρές», με άλλα λόγια γυναίκες που διαλαλούσαν τη δουλειά τους ανάμεσα στους τάφους.

Το έτος 19 μ.Χ., κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Τιβέριου (14-37 μ.Χ.), ξέσπασε ένα σκάνδαλο για τον τρόπο με τον οποίο οι Ρωμαίες εργάζονταν ως ιερόδουλες προκειμένου να αποφεύγουν τις νομικές κυρώσεις που επιβάλλονταν σε «κανονικές» γυναίκες για σεξουαλικά ανάρμοστη συμπεριφορά. Η παραδοσιακή άποψη, τουλάχιστον κατά τη ρωμαϊκή παράδοση, ήταν ότι μια πόρνη τιμωρούνταν επαρκώς απλώς και μόνο παραδεχόμενη τα κρίματά της – παρ’ όλο που η πορνεία αποτελούσε συνηθισμένο κομμάτι της ρωμαϊκής ζωής.

Αυτή τη φορά, όμως, όταν συνελήφθη μια γυναίκα ονόματι Βιστιλία επειδή διαλαλούσε τη διαθεσιμότητά της, η σύγκλητος εισήγαγε μέτρα που θα περιόριζαν «τη λαγνεία των θηλυκών». Οι γυναίκες των οποίων οι πατέρες ή οι σύζυγοι ανήκαν στην τάξη των Ιππέων (ανάμεσα στους Πατρίκιους και τους Πληβείους) απαγορεύτηκε να επωφελούνται πουλώντας το σώμα τους και η Βιστίλια εξορίστηκε στη νήσο Σέριφο. Ο Τιβέριος προσπάθησε, επίσης, να απαγορεύσει σε οποιονδήποτε να πηγαίνει σε οίκο ανοχής με ένα νόμισμα ή ένα δαχτυλίδι που έφερε το όνομα του Αυγούστου.

Ορισμένες ιερόδουλές ισχυρίστηκαν υψηλότερο επίπεδο υπηρεσιών και αξιοπρέπειας. Η Βίμπια Καλιμπένις, για παράδειγμα, ιδιοκτήτρια πορνείου της αυτοκρατορικής περιόδου, μνημονευόταν επιθετικά σε μια οικογενειακή επιτάφια στήλη: αναφερόταν ότι κέρδιζε τα προς το ζην «χωρίς να εξαπατά τους άλλους». Μια άλλη πιθανή πόρνη, η Αλια Ποτέστας, μνημονεύεται επίσης σε μια στήλη, για τις αξιοσέβαστες αρετές της ως ματρόνα (μαστροπός), Ακολουθούσαν μερικές διφορούμενες φιλοφρονήσεις που τόνιζαν την καθαριότητά της και υποδήλωναν πόσο πιο ακριβή ήταν από άλλες ιερόδουλες στη Ρωμαϊκή Αγορά.

Στην Ισέρνια της κεντρικής Ιταλίας βρέθηκε η επιτύμβια στήλη ενός ξενοδόχου του 2ου αιώνα και της συζύγου του, όπου αναφέρονταν για την επιχείρησή τους, την οποία λειτουργούσαν, προφανώς, με ψευδώνυμα: «Ο Lucius Calidius Eroticus (Κύριος Καυτό Σεξ) και η Fannia Voluptuas (Μαντάμ Υπέροχη) έφτιαξαν [αυτό το μνημείο] όσο ήταν ακόμη εν ζωή» διαβάζουμε στην επιγραφή. Ακολουθεί διάλογος με έναν πελάτη για τον λογαριασμό του, ο οποίος περιλάμβανε την τιμή του ψωμιού, του κρασιού, του φαγητού, του σανού για ένα μουλάρι, και ενός κοριτσιού. Το κορίτσι είχε κοστίσει οκτώ ασσάρια, ποσό που εκείνη την εποχή ισοδυναμούσε με κάτι λιγότερο από μισό μεροκάματο ενός λεγεωνάριου, εξηγεί στην Telegraph ο Γκι ντε λα Μπεντουαγέρ.

Στην Πομπηία, εξάλλου, υπήρχαν παντού οδηγίες για το πού να βρεις ιερόδουλες. Στα γκράφιτι της Πομπηίας έχουν βρεθεί περισσότερες αναφορές στην πορνεία, με μεγάλη διαφορά από οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα. Μια αναφορά ήταν χαραγμένη στην πίσω είσοδο της Οικίας του Μενάνδρου, ενός από τα πιο πολυτελή σπίτια της πόλης. Αναφερόταν στη Νοβέλια (φρέσκια, νέα) Πριμιτζένια, που εργαζόταν «στη συνοικία των ιερόδουλων» της Νουτσέρια, μιας κοντινής πόλης.

Οσοι απολάμβαναν τις προσφερόμενες υπηρεσίες στην Πομπηία είχαν την τάση να καταγράφουν τις εμπειρίες τους στους τοίχους των οίκων ανοχής, όπως «εδώ γ—ε ο Φατσίλις» και «ο Σκορντοπορντόνικους  γ—ε καλά όποιον ήθελε». Δεν υπάρχει αμφιβολία, δε, ότι οι δεκάδες οίκοι ανοχής στη Ρώμη ήταν επίσης διανθισμένοι με παρόμοια σχόλια. Στα ιδιωτικά λουτρά της Τρινακρία στην Οστια Αντίκα υπήρχε ένα ψηφιδωτό με την επιγραφή «statio cunnulingiorun», μια ανορθογραφία του «statio cunnilingiorum», δηλαδή «τόπος του στοματικού σεξ».

Ο Μαρτιάλης ήταν εξοικειωμένος με τέτοιες εγκαταστάσεις. Περιέγραψε επισκέψεις σε θαλάμους με ταμπέλα, από «αγόρι ή κορίτσι», που έκλειναν μόνο με μια κουρτίνα, απορρίπτοντας την ανάγκη κάποιου που «είτε σοδομεί είτε γ—εί», να είναι τόσο σεμνός ώστε να επιμένει να κλείνονται τυχόν τρύπες με γύψο…

Εστιάδες Παρθένοι

Στις σεξουαλικές αφηγήσεις της Ρωμαϊκής εποχής φιγουράρουν ακόμη και οι Ιέρειες της Βέστα (Εστιάδες Παρθένοι), μια ομάδα από ιέρειες της θεάς της οικογενειακής εστίας, που υπόκειντο σε έναν αυστηρό κώδικα αγνότητας. Ωστόσο, το 114 π.Χ. ξέσπασε ένα τεράστιο σκάνδαλο, όταν αποκαλύφθηκε ότι τρεις ιέρειες, οι Μάρσια, Αιμίλια και Λικίνια, δεν ήταν και τόσο παρθένες. Η Αιμίλια είχε μια σχέση και έβαλε τις άλλες δύο να κάνουν σεξ με τους φίλους του εραστή της. Φέρεται ότι παγίδευσαν περισσότερους άνδρες στα δίχτυα τους, απαγορεύοντάς τους να πουν ότι είχαν κάνει σεξ μαζί τους.

Οι τρεις ιέρειες κατάφεραν να κρατήσουν κρυφές τις δραστηριότητές τους, μέχρι που ένας από τους σκλάβους τους, ένας κακόβουλος και χειριστικός τύπος ονόματι Μάνιους, τις αποκάλυψε για να τις εκδικηθεί επειδή του είχαν υποσχεθεί την ελευθερία του αλλά δεν κατάφεραν να το πετύχουν.

Σε μια πρώτη δίκη, η Αιμιλία κρίθηκε ένοχη και καταδικάστηκε σε θάνατο, ενώ η Μάρσια και η Λικίνια αθωώθηκαν, μέσα στη γενική κατακραυγή για το γεγονός ότι μέλη της ρωμαϊκής ελίτ συμμετείχαν ενεργά σε ένα τέτοιο όργιο, όπως είχε ισχυριστεί ο Μάνιους. Το 113 π.Χ., όμως, ξαναδικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο με ζωντανή ταφή, μια τιμωρία που επιβλήθηκε και σε τέσσερις από τους εραστές τους.

Οι άνδρες που αγαπούσαν τις γυναίκες τους

Κανονικά, το να αγαπά ένας άνδρας τη γυναίκα του θα έπρεπε να θεωρείται αρετή. Οχι όμως και στη Ρώμη, όπου μια τέτοια συναισθηματική έκφραση θεωρείτο θηλυπρεπής. Το 59 π.Χ., όταν η κόρη του Καίσαρα, Ιουλία, έγινε η τέταρτη σύζυγος του Πομπήιου, ήταν μόλις 16 ετών και εκείνος 40άρης. Η ένωσή τους ήταν καθαρά πολιτική, εδραιώνοντας μια συμμαχία ανάμεσα σε δύο από τους τρεις ισχυρότερους άνδρες της Ρώμης. Αλλά συνέβη κάτι αξιοσημείωτο: ο Πομπήιος ερωτεύτηκε τη νέα του σύζυγο.

Η σχέση τους έγινε διάσημη, όχι από θαυμασμό, αλλά ως ένδειξη αδυναμίας του Πομπήιου, για την οποία χλευάστηκε, σημειώνει στην Telegraph ο Γκι ντε λα Μπεντουαγέρ. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, «σύντομα ο Πομπήιος υποχώρησε αδύναμα στο πάθος του για τη νεαρή σύζυγό του, αφοσιώθηκε σε εκείνη ως επί το πλείστον, περνούσε τον χρόνο του μαζί της σε βίλες και κήπους, και παραμέλησε όσα συνέβαιναν στη Ρωμαϊκή Αγορά, τόσο ώστε ακόμη και οι πληβείοι τον περιφρόνησαν».

Αποδοκιμάζονταν, βεβαίως, και οι δημόσιες εκδηλώσεις στοργής. Ο Κάτων φρόντισε να αποβληθεί από τη Σύγκλητο ένας γερουσιαστής ονόματι Μανίλιους. Το έγκλημά του ήταν ότι φίλησε τη γυναίκα του φανερά μπροστά στην κόρη τους. Ο Κάτων ισχυρίστηκε, δε, ότι έδειχνε στη δική του σύζυγο παρόμοια στοργή μόνον όταν έξω βροντούσε, πράγμα σπάνιο.

Ολα αυτά τα ανέκδοτα και οι ιστορίες, που έχουν επιβιώσει κυρίως χάρη σε επιτύμβιες στήλες οι οποίες καταγράφουν μακροχρόνιους και ευτυχισμένους γάμους, μαρτυρούν το γεγονός ότι, όσον αφορά τις σχέσεις, ο ρωμαϊκός κόσμος ήταν εξίσου ποικιλόμορφος με τον δικό μας, επισημαίνει ο Γκι ντε λα Μπεντουαγέρ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News