2274
|

«Στην όπερα μπορείς να χαθείς»

Avatar Αχιλλέας Πατσούκας 12 Δεκεμβρίου 2014, 00:09

«Στην όπερα μπορείς να χαθείς»

Avatar Αχιλλέας Πατσούκας 12 Δεκεμβρίου 2014, 00:09

Στο κέντρο της χριστουγεννιάτικης Μόσχας συναντάω ξανά ένα καλό φίλο. Το Δημήτρη Τηλιακό. Έναν σπουδαίο βαρύτονο και σίγουρα έναν από τους λίγους Έλληνες που πραγματικά κάνουν διεθνή καριέρα στα μεγαλύτερα μουσικά θέατρα του κόσμου. Μπολσόι, Μετροπόλιταν, Κόβεν Γκάρντεν, Όπερα της Μαδρίτης και σε πολλά άλλα. Λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα της όπερας «Ριγκολέτο» του Βέρντι που θα ανέβει στο Μπολσόι και στην οποία θα παίξει-τραγουδήσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, είχα τη χαρά να συναντηθώ μαζί του και να κουβεντιάσουμε. Ο Δημήτρης Τηλιακός μίλησε στο Protagon για τον Ριγκολέτο, τη Ρωσία, το μουσικό του ταξίδι ανά τον κόσμο, τη νέα Λυρική Σκηνή στο Φάληρο καθώς και για τις δυο σπάνιες εμφανίσεις που θα έχει σε λίγες μέρες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Τέλος ο ΔημήτρηςΤηλιακός μας περιγράφει πώς ήταν ο καλός του φίλος Θόδωρος Κουρεντζής ως έφηβος, ενώ απαντάει και για το αν μπορεί να φανταστεί τον εαυτό του χωρίς μουσική.

Καλωσόρισες ξανά στη Μόσχα. Είναι η τρίτη φορά που εμφανίζεσαι, αν δεν κάνω λάθος;

Νομίζω είναι η τέταρτη στη Μόσχα και η πέμπτη στη Ρωσία.

Έρχεσαι προσκεκλημένος του θεάτρου Μπολσόι για την όπερα Ριγκολέτο που κάνει πρεμιέρα σε λίγες μέρες. Σωστά;

Ναι, αυτή είναι η τρίτη φορά που με προσκαλούν στο Μπολσόι. Η πρώτη ήταν το 2010 στο Ντον Τζιοβάννι (Μότσαρτ) σε σκηνοθεσία Τσερνιακόφ και μουσική διεύθυνση Θόδωρου Κουρεντζή. Το 2012 επαναλήφθηκε αυτή η παραγωγή (χωρίς το Θόδωρο) και με προσκάλεσαν ξανά, κάτι που δεν αυτονόητο, καθώς το γεγονός πως σε προσκάλεσαν μια φορά δεν σημαίνει πως είναι υποχρεωμένοι να σε ξανακαλέσουν. Η τρίτη φορά είναι τώρα με το Ριγκολέτο.

Αυτές τις μέρες που είσαι στη Μόσχα, «πετάχτηκες» μέχρι την Αγία Πετρούπολη. Θα μας πεις γιατί;

Ναι. Παρουσιάσαμε με το Θόδωρο Κουρεντζή και τη Musica Aeterna του Περμ στην ιστορική Αίθουσα της Φιλαρμονικής της Αγίας Πετρούπολης, την όπερα Διδώ και Αινείας, του Πέρσελ. Ήταν άλλη μια ξεχωριστή εμπειρία.

Παρατηρείς διαφορές στη Μόσχα του 2012 και στη σημερινή;

Τεράστιες. Τρόμαξα να την αναγνωρίσω προς το καλύτερο. Έγιναν πολλά έργα, πεζόδρομοι, οι οποίοι ένωσαν το ιστορικό της κέντρο.  Φτιάχτηκαν όλες οι προσόψεις των παλιών κτιρίων και η πόλη αστράφτει από καθαριότητα. Καταλαβαίνεις πως έχει πέσει πολύ χρήμα, όμως την ίδια στιγμή υπάρχει και σεβασμός από τους Μοσχοβίτες προς την πόλη τους. Τη διατηρούν καθαρή και δεν βλέπεις σκουπίδια στους δρόμους της. Οι αλλαγές αυτές βέβαια με έκαναν να πεθυμήσω κάποια πράγματα που θυμάμαι, όπως κάποια μικρά καταστήματα, λούστρους και τους μικροπωλητές που πουλούσαν πιροσκί. Νομίζω πως όλα αυτά θυσιάστηκαν στο βωμό της ομοιομορφίας και της δυτικότροπης εμφάνισης της πόλης. Για παράδειγμα θυμάμαι πως κοντά από το Μπολσόι υπήρχε ένα υπέροχο μπακάλικο που το έλεγαν “Μολοκό”(γάλα) το οποίο πουλούσε υπέροχα γαλακτοκομικά προϊόντα. Σήμερα στη θέση του υπάρχει ένα γκουρμέ ρεστοράν με το ίδιο όνομα, που πέραν του γεγονότος πως οι τιμές του δεν πλησιάζονται, είναι και εντελώς απρόσωπο.
Προτιμώ λοιπόν τη Μόσχα των παλιών χρόνων.

Στην όπερα του Βέρντι έχεις τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Ριγκολέτο, ενός γελωτοποιού δηλαδή. 

Ενός αδίστακτου γελωτοποιού για την ακρίβεια.

Για να είσαι γελωτοποιός πρέπει να είσαι αδίστακτος;

Σίγουρα. Για να ήσουν είτε τότε γελωτοποιός του βασιλιά, καθώς ή υπόθεση της όπερας βασίζεται στο έργο του Ουγκό: «Ο Βασιλείας διασκεδάζει», είτε σήμερα, έπρεπε και πρέπει να είσαι αδίστακτος.  Ο Ριγκολέτο είναι ένας γελωτοποιός χωρίς ηθική, ωστόσο έχει μια δεύτερη κρυφή ζωή που κανείς δεν πολυκαταλαβαίνει, ούτε ίσως και το κοινό. Είναι η ζωή του με την κόρη του. Πιστεύω πως επί τούτου το έργο δεν μας δίνει πολλά στοιχεία για τη σχέση του με την κόρη του. Δίνει κάποια στοιχεία στην αρχή στο ντουέτο με την Τζίλντα. Ωστόσο υπάρχει ένα πέπλο μυστηρίου, το οποίο βοηθάει τη δραματουργική εξέλιξη. Είναι ένας πολύ δυστυχισμένος άνθρωπος αυτός ο γελωτοποιός. Τον βλέπουμε να καταρρέει όταν βλέπει πως στην παγίδα που έστησε στον Δούκα, πέφτει η ίδια του η κόρη. Το έργο έχει να κάνει με μια κατάρα προς αυτόν, από έναν άλλο παθόντα καθώς και με την εκδίκηση.

Οι γελωτοποιοί πίσω από το μακιγιάζ τους είναι τραγικά πρόσωπα;

Αν μιλάς για το τσίρκο, ναι. Μόνο λύπη και δυστυχία έχουν. Είναι εξαιρετικά δυστυχισμένα πλάσματα. Η συγκεκριμένη μάλιστα παραγωγή διαδραματίζεται σε ένα τσίρκο. Ευτυχώς επιτυχώς, γιατί καμιά φορά η αύρα του τσίρκου δημιουργεί περίεργα και βαριά συναισθήματα.

Έχεις παρατηρήσει διαφορετικές επιδράσεις στις εμφανίσεις σου που να σχετίζονται με τη χώρα στην οποία κάθε φορά δουλεύεις;

Όχι. Είμαι απόλυτα προσηλωμένος σε αυτό που κάνω, το οποίο δεν είναι μόνο η φωνή σου. Έχεις να αντιμετωπίσεις τον ρόλο σου σαν ένας καλλιτέχνης που δεν τραγουδάει μόνο, αλλά πρέπει να συντονίσεις τη φωνή σου, το σώμα σου, τη ψυχή σου, να εμβαθύνεις δραματουργικά και να οπλιστείς με αυτά, οπότε αναγκαστικά κάνεις ένα ζουμ σε αυτό.

Ούτε το κάθε θέατρο ή η το περιβάλλον της χώρα σε «αλλάζει»;

Σίγουρα. Το διαμορφώνει το ίδιο το θέατρο, γιατί το λυρικό θέατρο αποτελεί τη μικρογραφία της κάθε χώρας. Ο τρόπος που λειτουργεί ή που δεν λειτουργεί. Ναι, αυτό επηρεάζει. Με τη Ρωσία για παράδειγμα, μιας και είμαστε εδώ, συμβαίνει κάτι διαφορετικό. Ποτέ δεν την έβαλα στο μυαλό μου δίπλα σε άλλες χώρες, γιατί εδώ γίνεται κάτι διαφορετικό. Τα πρώτα χρόνια όταν με προσκάλεσαν για πρώτη φορά, προσπαθούσα να καταλάβω τους Ρώσους με το μυαλό, κάτι που όπως έπειτα συνειδητοποίησα ήταν λάθος, με αποτέλεσμα να μην μου βγει. Τώρα πλέον που τους καταλαβαίνω με την καρδιά μου, αυτό με έχει βοηθήσει και νομίζω πως το έχουν καταλάβει και αυτοί. 

Οι Έλληνες καλλιτέχνες που εργάζονται στο εξωτερικό έχουν το σύνδρομο του Οδυσσέα ή ίσως μια πιο ξεχωριστή αγάπη προς την Ελλάδα από τους συναδέλφους τους άλλων χωρών;

Θα έλεγα πως η «δική μου» σχέση με τη χώρα μου, πλησιάζει με του Ισπανού ή του Ιταλού, όχι με του Βέλγου ή του Γερμανού. Έχω την αίσθηση πως εμείς οι μεσόγειοι έχουμε μια ιδιαίτερη αγάπη για τη χώρα μας. Όχι τόσο με την έννοια του έθνους ή του κράτους ή της πολιτείας, αλλά για τις εικόνες, το φως, τη βλάστηση, τις μυρωδιές και τη θάλασσά μας.

Είναι γνωστό πως το επίπεδο της κλασικής μουσικής στην Ελλάδα διαφέρει πολύ σε σύγκριση με άλλων κρατών, όπως για παράδειγμα της Γερμανίας, της Ρωσίας, της Αυστρίας. Έχεις αισθανθεί τις φορές που εμφανίζεσαι στην Ελλάδα, εξαιτίας αυτής της διαφοράς, έστω και υποσυνείδητα, καλλιτεχνικά να γίνεσαι διαφορετικός, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες εμφανίσεις σου στο εξωτερικό;

Δεν το επέτρεψα ποτέ στον εαυτό μου. Καταρχάς να πω, ότι στην Ελλάδα πλέον εμφανίζομαι πολύ σπάνια. Στην Ελλάδα τραγούδησα για πρώτη φορά έχοντας πολλά χιλιόμετρα στην όπερα πίσω μου… Το επίπεδό μου ήταν πάντα αυτό που πίστευα εγώ πως πρέπει να είναι σε σχέση με τη μουσική. Ούτε ο σεβασμός, ούτε η σοβαρότητα, ούτε ο τρόπος δουλειάς μου ήταν μικρότερος όταν πήγαινα να τραγουδήσω στην Ελλάδα. Βέβαια ομολογώ πως ένα πιο χαλαρό πλαίσιο μπορεί να σε συμπαρασύρει. Αυτό είναι κάτι που πολύ εύκολο μπορεί να συμβεί. Εύχομαι να μην το έχω πάθει.

Μιας και αναφέρθηκες στο γεγονός πως σπανίως εμφανίζεσαι στην Ελλάδα, σε λίγες μέρες το ελληνικό κοινό σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη θα έχει τη σπάνια χαρά να σε απολαύσει σε ένα ιδιαίτερο έργο. Θα μας μιλήσεις για αυτό;

Για την ακρίβεια σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα (γέλια). Πράγματι, στις 10 Ιανουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και στις 14 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, θα παρουσιάσω κάτι εντελώς διαφορετικό που το αγαπώ ιδιαίτερα. Πρόκειται για «Το Χειμωνιάτικο Ταξίδι» του Σούμπερτ, όπου μάλιστα έχω κάνει και τη μετάφραση. Θα το παρουσιάσω παρέα με τον υπέροχο πιανίστα, τον Βασίλη Βαρβαρέσο. Είμαστε πολύ ενθουσιασμένοι που δουλεύουμε πάνω σε αυτό το έργο. Δεν σου κρύβω πως το συγκεκριμένο έργο για μένα είναι ένα στοίχημα πολλών χρόνων. Όμως ήθελα να περιμένω για να αποκτήσω την εμπειρία που τώρα έχω ως άνθρωπος, αλλά και ως τραγουδιστής για να μπορέσω να σταθώ απέναντι σε αυτό το τεράστιο έργο. «Το Χειμωνιάτικο Ταξίδι» του Σούμπερτ είναι μέσα μου πάρα πολλά χρόνια. Εκτός αυτού, το είδος του γερμανικού Lied είναι κάτι που σπούδασα παράλληλα με τις οπερατικές μου σπουδές στο πανεπιστήμιο του Μονάχου. Αυτό σου το λέω για να σου εξηγήσω πως αυτός δεν είναι ένας καινούργιος κόσμος για μένα. Είναι ένας κόσμος προσφιλής, ένας κόσμος στον οποίο ζω.

Θα μας μιλήσεις για το έργο;

Πρόκειται για 24 τραγούδια και τον δεύτερο και τελευταίο κύκλο τραγουδιών του Φραντς Σούμπερτ καθώς θα πρέπει να ξέρουμε πως το «Κύκνειο Άσμα», πού αποτελεί τον τρίτο κύκλο, δεν είναι ένας τρίτος κύκλος που δημιουργήθηκε από τον ίδιο τον Σούμπερτ, αλλά από τους εκδότες. Οπότε, όταν μιλάμε για κύκλους τραγουδιών του Σούμερτ, μιλάμε για δύο. «Το Χειμωνιάτικο Ταξίδι»  είναι ο τελευταίος κύκλος που τον συνέθεσε ένα χρόνο πριν το θάνατό του και νομίζω πως ταιριάζει απόλυτα με τη ψυχολογία του συνθέτη. Η απόφαση να κάνει το πιο σκληρό και το πιο βαθύ ταξίδι της ζωής του, η γνώση του θανάτου, το κάνει ακόμα πιο τραγικό και πιο απελευθερωμένο, και εμένα με κάνει διπλά χαρούμενο που θα το παρουσιάσουμε με το Βασίλη Βαρβαρέσο στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα.

Έχεις στο μυαλό σου κάποια προσωπική Ιθάκη;

Την οικογένειά μου. Δεν το συζητώ αυτό.

Καλλιτεχνική;

Μπορεί να ακούγεται πολύ βαρύ: Να μπορώ να απελευθερώνομαι μέσα από αυτό που κάνω και να ανακαλύπτω την ποιητική σύνδεση με αυτό. «Το Χειμωνιάτικο Ταξίδι» μου έδωσε αυτήν τη δυνατότητα. Βέβαια είμαι ακόμα στην αρχή αυτού του ταξιδιού. Έχει πολλά ακόμα να μου δώσει. Eπικοινώνησα όμως με το αληθινό μου “εγώ” που λέει ο Χάιντεγκερ, όχι πως στην όπερα είμαι κάποιος άλλος, αλλά πολύ εύκολα στην όπερα μπορείς να χαθείς, καθώς είναι ένα πολυσύνθετο είδος καλλιτεχνικής έκφρασης. Εδώ όμως πραγματικά έχεις να κάνεις μόνο με την ψυχή σου και το πόσο ποιητικός μπορείς να είσαι την ώρα που τραγουδάς αυτά τα τραγούδια. Οπότε θα μπορούσα να πω ότι αυτό το έργο είναι ένα είδος Ιθάκης. Με ισορροπεί, με γαληνεύει, μου δίνει απεριόριστη δύναμη με απλοποιεί. Πατάω χώμα. Πιάνω γη. Μπορώ να δημιουργήσω πολλές περισσότερες εικόνες. Παρά το γεγονός πως βρίσκομαι στη σκηνή μόνος μου με ένα πιάνο, είναι πολύ μεγαλύτερη υπόκλιση να μπορείς να αφηγηθείς μια τέτοια ιστορία, την οποία αποτελούν 24 ολόκληρα ποιήματα. Και τι ποιήματα…

Επειδή είναι βαρετό να σε ρωτήσω τη γνώμη σου για τον κοινό μας φίλο Θόδωρο Κουρεντζή, θέλω αυτή τη φορά να πας αρκετά χρόνια πίσω, στο ωδείο, και να μου πεις πώς ήταν ως έφηβος ο Κουρεντζής;

Δεν ήταν διαφορετικός. Για μένα ο Θόδωρος δεν έχει αλλάξει, παραμένει το ίδιο έφηβος, ονειροπόλος, οραματιστής. Πιστεύω πολύ σε αυτόν και αυτός πιστεύει σε μένα. Θυμώνω πολλές φορές μαζί του, νομίζω όμως πως και αυτό είναι ένα δείγμα πραγματικής φιλικής σχέσης. Τον πιστεύω. Πιστεύω αυτό που κάνει. Επειδή μου ζήτησες μια εικόνα του από τότε: Να σου πω πως ήταν «Γκόθικ»; Μα και σήμερα εξακολουθεί να είναι. Ο Θόδωρος δεν είναι ένας γραβατωμένος μαέστρος. Είναι αυτό που ήταν και τότε. Ένας τύπος με μακρύ μαλλί, νομίζω όμως πως θα πρέπει να το προσέξει επειδή έχει αρχίσει και του αραιώνει τελευταία (γέλια), εγώ βέβαια έχω χάσει ακόμα περισσότερα. Φορούσε κάτι γκόθικ δαχτυλίδια που εξακολουθεί να φοράει και σήμερα, όπως και κάτι στενά μαύρα παντελόνια που επίσης εξακολουθεί να φοράει. Αυτό που ήταν τότε, είναι και σήμερα.

Στην Ελλάδα της σκληρής οικονομικής κρίσης, χτίζεται η νέα Λυρική Σκηνή στο Φάληρο. Πώς σου φαίνεται αυτό;

Δεν θα μπορούσα να πω ό,τι  στεναχωριέμαι που χτίζεται κάτι καινούργιο. Αλίμονο. Πόσο μάλλον που αυτό το καινούργιο, το έχει σχεδιάσει ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας όπως είναι ο Renzo Piano και που αυτό το καινούργιο θα φέρει έναν άλλο αέρα στην πόλη μας. Θα ήταν μικροπρεπές να το κατακρίνω. Ωστόσο, διατηρώ ορισμένες επιφυλάξεις για τον τρόπο που αυτό θα λειτουργεί και για το αν η Ελλάδα διαθέτει τα κονδύλια για να το στηρίξει. Αν μάλιστα αναλογιστούμε πως από τη στιγμή που η σημερινή Λυρική Σκηνή χρειάζεται κάθε χρόνο ένα συγκεκριμένο κονδύλι για να λειτουργήσει, αντιλαμβάνομαι πως η νέα Λυρική Σκηνή για να μπορέσει να λειτουργήσει, θα χρειάζεται το πενταπλάσιο ποσό. Οπότε, για να απαντήσω ανοικτά στην ερώτηση σου: το κοιτάζω με θετικό μάτι, αλλά και με προβληματισμό. Μια επίσης σημαντική παράμετρος του θέματος είναι πως όλα αυτά γίνονται τη στιγμή που η Ελλάδα καταρρέει. Μάλιστα δεν πρέπει να ξεχνούμε πως έχουμε μπροστά μας και το παράδειγμα του Μεγάρου Μουσικής, το οποίο αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά προβλήματα ύπαρξης. Για μένα το Μέγαρο Μουσικής που έχουμε τη χαρά να βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας και συγκεκριμένα η Αίθουσα Τριάντη, θα έπρεπε να είναι το σπίτι της Λυρικής Σκηνής.

Γιατί το κράτος πάντοτε, πόσο μάλλον αυτή την περίοδο της σκληρής οικονομικής κρίσης, που κλείνουν νοσοκομεία, σχολεία και ο στρατός υπολειτουργεί, πρέπει να πληρώνει κρατικές ορχήστρες, το Μέγαρο Μουσικής τη Λυρική Σκηνή και παράλληλα να επιχορηγεί και αρκετά ιδιωτικά θέατρα;

Καταρχάς τα δεκάδες ιδιωτικά θέατρα δεν θα πρέπει να τα πληρώνει το κράτος. Είμαι απόλυτος σε αυτό. Αυτή η ιστορία πρέπει να σταματήσει. Μια χώρα χρειάζεται ένα Εθνικό Θέατρο ένα καλό Λυρικό Θέατρο, δύο καλές συμφωνικές ορχήστρες και μουσεία. Ιδιαίτερα όταν μιλάμε για τη χώρα μας. Αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο. Το κράτος πρέπει να κόψει το λαιμό του να παρέχει αυτά τα αγαθά, διότι η τέχνη είναι κοινωνικό αγαθό, όπως είναι η υγεία και η εκπαίδευση. Δεν μπορεί να υπερτερήσει το ένα έναντι του άλλου.

Να επιστρέψουμε «εδώ». Όταν ακούς τη λέξη «Ρωσία», ποια εικόνα σου έρχεται στο μυαλό;

Οι άνθρωποι, οι οποίοι βέβαια μπορεί να σε εκνευρίσουν με τον τρόπο που συμπεριφέρονται. Ο Ρώσος, όπως ξέρεις, είναι ένας περίεργος άνθρωπος. Δεν έχει τη δυτική ευγένεια που συναντάς για παράδειγμα στη Γερμανία. Αν δεν θέλει να σου πει «καλημέρα», δεν θα σου πει.  Αν τον ρωτήσεις τι κάνει, μπορεί εύκολα να σου απαντήσει «χάλια». Αν μπεις σε ένα μαγαζί και παραγγείλεις κάτι, η υπάλληλος μπορεί να μην σου χαμογελάσει, διότι δεν έχει όρεξη να σου χαμογελάσει. Στην αρχή ήταν σοκαριστικό, αλλά αργότερα καταλαβαίνεις πως αυτό είναι υπέροχο, επειδή είναι πολύ αληθινό.

Τον εαυτό σου χωρίς τη μουσική τον φαντάζεσαι;

Αν με ρωτάς αν μπορώ να ζήσω χωρίς μουσική, σου απαντώ «όχι». Αν με ρωτάς αν μπορώ να ζήσω χωρίς την κλασική μουσική και να εργάζομαι για αυτή, σου απαντώ ξεκάθαρα: «Ναι αμέ. Μια χαρά με φαντάζομαι». Δεν έχω τέτοια κολλήματα.

INFO
Χειμωνιάτικο Ταξίδι
Bolshoi

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News