Την ώρα που ο επικεφαλής των Επαναστατικών Ενoπλων Δυνάμεων της Κολομβίας (FARC) υπέγραφε την ειρηνευτική συμφωνία με τον πρόεδρο της χώρας του, η Αμερική ετοιμαζόταν να παρακολουθήσει το πρώτο ντιμπέιτ ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τη Χίλαρι Κλίντον ενώ η Ευρώπη κοιμόταν. Ακόμη όμως και αν η στιγμή δεν είχε το κοινό που της άξιζε, δεν παύει να είναι ιστορική. Γιατί με την υπογραφή της συμφωνίας έκλεισε ο κύκλος των ενόπλων εξεγέρσεων στη Λατινική Αμερική. Ή, όπως το έθεσε ο Guardian, πέρασε οριστικά η εποχή του Τσε Γκεβάρα.

«Αυτή είναι μια συμφωνία με το τελευταίο από τα μεγάλα αντάρτικα που αναδύθηκαν στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου» εξήγησε στη βρετανική εφημερίδα ο διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Ιστορικής Μνήμης της Μπογκοτά Γκονζάλο Σάντσες. Ασφαλώς θα υπάρξουν και άλλα επεισόδια. Αλλά «η ένοπλη ουτοπία έκλεισε τον κύκλο της με τις FARC». Τι καλό φέρνει μια συμφωνία την οποία ο αντάρτης Τιμολέον Χιμένεζ, γνωστότερος με το nom de guerre «Τιμοσένκο», υπέγραψε με ένα στυλό φτιαγμένο από σφαίρα; Θέτει τέλος σε μια αιματοχυσία που στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 250.000 ανθρώπους.

Είναι κάτι που αναγνώρισε και ο Τιμοσένκο ζητώντας συγγνώμη για τον πόνο που προκάλεσε η οργάνωσή του όλα αυτά τα χρόνια. Πόσα; 52 ολόκληρα χρόνια καλών προθέσεων που έστρωσαν τον δρόμο για την κόλαση. Γιατί όπως και άλλοι μαρξιστές ή μαοϊκοί θιασώτες του ένοπλου αγώνα, οι FARC ξεκίνησαν με τις καλύτερες προθέσεις και με το προηγούμενο του Φιντέλ Κάστρο και του Τσε Γκεβάρα, των επαναστατών που ανέτρεψαν τον δικτάτορα Μπατίστα εισβάλλοντας στην Κούβα με ένα ψαροκάικο και 80 άνδρες, να τους καθοδηγεί σαν υπέρλαμπρο άστρο.

Εκείνη ασφαλώς δεν ήταν η πρώτη ένοπλη εξέγερση στη Λατινική Αμερική. Ηταν όμως η πιο επιτυχημένη εδώ και δεκαετίες. Και το αποτέλεσμα δεν ήταν μόνο ότι η Κούβα απαλλάχθηκε από έναν δικτάτορα (για να φορτωθεί έναν άλλον). Ηταν και ότι φύσηξε ένας νέος επαναστατικός άνεμος στη Λατινική Αμερική, ενώ η ήπειρος υπέφερε από στρατιωτικά πραξικοπήματα, ψυχροπολεμικά παιχνίδια και ακροδεξιούς δικτάτορες που είχαν τη στήριξη της Ουάσινγκτον.

Κάπως έτσι τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 κάθε λατινοαμερικανική χώρα απέκτησε και το δικό της αντάρτικο – με την Κόστα Ρίκα να είναι η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα: Στη Νικαράγουα ξεκίνησαν τον ένοπλο αγώνα οι Σαντινίστας, στη Βραζιλία το Επαναστατικό Κίνημα της 8ης Οκτωβρίου, οι Ενοπλες Δυνάμεις Εθνικής Απελευθέρωσης (FARN) στη Βενεζουέλα, ο Λαϊκός Επαναστατικός Στρατός (ERP) και οι Μοντονέρος στην Αργεντινή, οι Τουπαμάρος στην Ουρουγουάη, το Αριστερό Επαναστατικό Κίνημα (MIR) στη Χιλή.

Πώς διεξάγονταν όλοι αυτοί οι ένοπλοι αγώνες; Με όλα τα μέσα – όπου στο «όλα» δεν περιλαμβάνονται μόνο επιθέσεις σε πολιτικούς και στρατιωτικούς στόχους αλλά και δολοφονίες, απαγωγές και ληστείες τραπεζών. Στο Ελ Σαλβαδόρ, τη Γουατεμάλα και τη Νικαράγουα τα αντάρτικα εξελίχθηκαν σε κανονικούς εμφύλιους πολέμους. Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα για τα ένοπλα κινήματα ήταν πενιχρά: ο Τσε είχε στο μεταξύ εκτελεστεί στη Βολιβία και η Κούβα με τη Σοβιετική Ενωση είχαν χάσει το ενδιαφέρον τους για την εξαγωγή του ένοπλου αγώνα. Κάτι που σήμαινε ότι στέρεψαν τα χρήματα και τα όπλα.

Αντίθετα, κάποια μεμονωμένα πρόσωπα είχαν καλύτερη τύχη. Ο Ντανιέλ Ορτέγκα που είχε συλληφθεί για ένοπλη ληστεία σε τράπεζα έγινε πρόεδρος της Νικαράγουα, ενώ στο ίδιο αξίωμα στη Βραζιλία έφτασε και η Ντίλμα Ρούσεφ, η οποία ήταν μέλος μιας μαρξιστικής οργάνωσης και είχε συλληφθεί και βασανιστεί όταν βρέθηκε στην τσάντα της ένα όπλο. Πρόεδρος της Ουρουγουάης έγινε και ο Χοσέ «Πέπε» Μουχίκα, ο οποίος τη δεκαετία του ’70 είχε πυροβοληθεί και φυλακιστεί. Πολλοί πρώην αντάρτες έγιναν εξάλλου υπουργοί, γερουσιαστές και βουλευτές.

Θα έχει την ίδια τύχη και ο Τιμοσένκο; Μένει να φανεί. Το υποσχέθηκε πάντως την ώρα της υπογραφής: το μέλλον των FARC βρίσκεται στον πολιτικό στίβο. Κι εκεί δεν μοιράζεις σφαίρες και βόμβες, αλλά το πολύ πολύ κονκάρδες με το πρόσωπο του Τσε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News