Οπως αποκάλυψαν προ ημερών οι Times του Λονδίνου, η αποκατάσταση του ποιήματος βασίστηκε σε αποσπασματικές επιγραφές από 30 πήλινες πινακίδες που βρέθηκαν στα ερείπια της αρχαίας πόλης Σιπάρ, κοντά στη Βαβυλώνα. Το ποίημα, ένας ύμνος προς τον θεό Μαρδούκ, περιγράφει έναν παράδεισο στις όχθες του Ευφράτη και προβάλλει την ανεκτικότητα και την λάμψη της βαβυλωνιακής κοινωνίας· είναι το συγκινητικό αντίο ενός πολιτισμού που άρχισε να φθίνει μετά την κατάκτηση του από τον Μέγα Αλέξανδρο.

Στα τελευταία χρόνια της Βαβυλώνας, γύρω στο 100 π.Χ., καθώς τα απομεινάρια της αρχαίας δόξας της πόλης κατέρρεαν, οι νεαροί γραφείς διδάσκονταν ένα ποίημα ηλικίας ήδη χιλίων ετών, το οποίο εξυμνούσε τα θαύματα του πολιτισμού τους.

Το ποίημα τοποθετείται χρονικά στην αυγή της Δημιουργίας και περιγράφει έναν καταπράσινο παράδεισο με ανθισμένα λιβάδια, ποτισμένα από τον Ευφράτη, και μια ιερή μεγαλούπολη με πύλες στολισμένες με πολύτιμους λίθους, «όμορφη σαν κήπος με φρούτα». Σύμφωνα με τους Times, το έργο αυτό, που παρέμεινε χαμένο επί αιώνες, έχει πλέον ανασυντεθεί σε μεγάλο βαθμό από επιστήμονες που αξιοποίησαν αλγορίθμους Τεχνητής Νοημοσύνης και κομμάτια από 30 πήλινες πινακίδες.

Η ακριβής εποχή συγγραφής του είναι άγνωστη, ωστόσο μια σύντομη αναφορά στην ανεκτικότητα προς ξένους εξόριστους υποδηλώνει ότι μπορεί να γράφτηκε πριν τον 13ο αιώνα π.Χ. Αν ισχύει αυτό, τοποθετείται χρονικά λίγο πριν τον Τρωικό Πόλεμο, περίπου την ίδια περίοδο με τα νεότερα μέρη του Επους του Γκιλγκαμές, το αρχαιότερο γνωστό έπος.

Παρά την εξαφάνισή του μετά την κατάκτηση της Βαβυλώνας από τον Μέγα Αλέξανδρο το 331 π.Χ., διάσπαρτα αποσπάσματα του ποιήματος εντοπίστηκαν στις ανασκαφές της αρχαίας πόλης Σιπάρ, 60 χιλιόμετρα βόρεια της Βαβυλώνας. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Νώε είχε χρησιμοποιήσει τη Σιπάρ για να διασώσει διάφορα χειρόγραφα από τον Κατακλυσμό.

Από τα τέλη του 19ου αιώνα, οι αρχαιολογικές ανασκαφές στη Σιπάρ έχουν φέρει στο φως χιλιάδες πινακίδες σε σφηνοειδή γραφή. Σήμερα, αυτές ψηφιοποιούνται και ανασυντάσσονται από ειδικούς του Πανεπιστημίου Ludwig Maximilian (LMU), του Μονάχου και του Πανεπιστημίου της Βαγδάτης, με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης. Οπως αναφέρουν οι Times, ο «Υμνος του Μαρδούκ», που αριθμούσε περίπου 250 στίχους, έχει αποκατασταθεί κατά τα δύο τρίτα του.

Ο καθηγητής Ενρίκε Χιμένεθ, ειδικός στις αρχαίες ανατολικές γλώσσες στο LMU, εξηγεί ότι το ποίημα εντάσσεται σε μια μικρή ομάδα βαβυλωνιακών έργων που φαίνεται να αποτελούσαν βασικό μέρος της εκπαιδευτικής ύλης για τους γραφείς. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η «Δημιουργία του Κόσμου», η «Ομιλία του Μαρδούκ προς τους Δαίμονες» και το «Ποίημα του Δικαίου Πάσχοντος».

Ο Μαρδούκ ήταν ο κύριος θεός της Βαβυλώνας και από τους σημαντικότερους θεούς του πανθέου της Μεσοποταμίας, ιδιαίτερα στη Βαβυλωνιακή εποχή. Η λατρεία του αναπτύχθηκε από το 2.000 π.Χ. και κορυφώθηκε γύρω στο 1.800–1.200 π.Χ., όταν η Βαβυλώνα έγινε πολιτιστικό και πολιτικό κέντρο της περιοχής. Ηταν ο θεός της δημιουργίας, της σοφίας, της μαγείας και της δικαιοσύνης και λατρεύτηκε ως προστάτης θεός της Βαβυλώνας.

«Ελάχιστα κείμενα μπορούν να χαρακτηριστούν “κλασικά” με την έννοια της ευρείας χρήσης τους στην εκπαίδευση», σχολιάζει ο Χιμένεθ στους Times. «Το κοινό τους είναι η εστίασή τους στη Βαβυλώνα και στον θεό Μαρδούκ. Αποτελούσαν ουσιαστικά εργαλεία διδασκαλίας, ακόμα και ιδεολογικής διαπαιδαγώγησης των μαθητών για τη θεϊκή φύση της πόλης».

Κατά τον ίδιο, η σύνθετη αλλά προσεγμένη δομή του ύμνου υποδεικνύει ότι πρόκειται για έργο ενός και μόνο συγγραφέα, σε αντίθεση με το έπος του Γκιλγκαμές, το οποίο είναι σύνθεση διαφόρων παραδόσεων. «Η δομή του ύμνου είναι εντυπωσιακή: ένα φυσικό “mise en abyme”(παράθεση μέσα στην παράθεση), όπου κάθε ενότητα περικλείει την επόμενη», εξηγεί. «Η ρυθμική του ακρίβεια είναι επίσης εξαιρετική. Κάποιες πινακίδες δείχνουν σημάδια μετρικής ανάλυσης, κάτι σπάνιο για τα βαβυλωνιακά έργα».

Το ποίημα ξεκινά με δοξολογίες προς τον Μαρδούκ, τον «λαμπερό πυρσό των μεγάλων θεών» και «αρχιτέκτονα του σύμπαντος», ο οποίος ελέγχει τις πλημμύρες στα απόμακρα βουνά και χαρίζει ζωή στις πεδιάδες του Ευφράτη. Ακολουθεί μια εντυπωσιακή περιγραφή της άνοιξης και των πλημμυρών, την οποία ο Χιμένεθ θεωρεί μοναδική, καθώς οι Βαβυλώνιοι ποιητές συνήθως δεν εξυμνούσαν τη φύση.

Η ίδια η πόλη παρουσιάζεται ως παράδειγμα κοινωνικής δικαιοσύνης: «Τον ξένο δεν τον ταπεινώνουν. Τον ταπεινό προστατεύουν, τον αδύναμο στηρίζουν. Υπό την προστασία τους, ο φτωχός και ο άπορος ευημερούν. Στο ορφανό προσφέρουν ανακούφιση και χάρη».

Οταν γράφτηκαν οι τελευταίες εκδοχές του ποιήματος, τον 1ο ή 2ο αιώνα π.Χ., το κείμενο λειτουργούσε πια ως νοσταλγική ανάμνηση ενός πολιτισμού που βρισκόταν σε παρακμή. «Τα σφηνοειδή κείμενα αυτής της περιόδου είναι σπάνια, και η γραφή εξαφανίστηκε γύρω στην αρχή της κοινής εποχής», εξηγεί ο Χιμένεθ στους Times. «Το ποίημα αυτό πρέπει να λειτούργησε ως υπενθύμιση της παλιάς δόξας της Βαβυλώνας, στο λυκόφως της ιστορίας της».

Το πλήρες κείμενο του ύμνου δημοσιεύεται σε επιστημονικό άρθρο των Χιμένεθ και Ανμάρ Αλ Φαντίλ, του ιρακινού συνεργάτη του, στο περιοδικό Iraq.

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News