Σε μια πρώτη ανάγνωση η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ήταν μια απογοήτευση για τον κυπριακό λαό: το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης απεφάνθη ότι το «κούρεμα» κυπριακών ιδιωτικών καταθέσεων την άνοιξη του 2013, όταν η νήσος εισήλθε στην περιπέτεια των μνημονίων, ήταν νόμιμο. Ομως αυτή η απόφαση ήταν παραδόξως ιστορική. Διότι όπως εξηγεί το Spiegel, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο απεφάνθη ουσιαστικά ότι επιτρέπεται σε ευρωπαίους πολίτες να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη ενάντια στα μέτρα λιτότητας, όταν παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματα, σε χώρες που έχουν χτυπηθεί από την κρίση.

Σύμφωνα με την απόφαση είναι πιθανόν – και τουλάχιστον επί της αρχής – να μηνυθούν για ζημίες η ΕΚΤ, το ΔΝΤ ή ακόμα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αν τα μέτρα λιτότητας παραβιάζουν αποδεδειγμένα τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Η ιστορία ξεκίνησε, ως γνωστόν, την άνοιξη του 2013. Μετά από διαπραγματεύσεις με την ΕΚΤ, το ΔΝΤ και την Κομισιόν η Κύπρος οδηγήθηκε στο Μνημόνιο, το οποίο προέβλεπε μεταξύ άλλων χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (EMΣ). Στις 25 Μαρτίου 2013 το Eurogroup ανακοίνωσε ειδικό πρόγραμμα αναδιάρθρωσης των δύο μεγάλων κυπριακών τραπεζών, της Λαϊκής και της Τράπεζας Κύπρου και ως απόρροια του προγράμματος οι καταθέσεις ιδιωτών άνω των 100.000 ευρώ υπέστησαν σοβαρές απώλειες.

Το «κούρεμα» των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες οδήγησε κάποιους ιδιώτες καταθέτες καθώς και μια διαφημιστική εταιρεία να στραφούν, ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου κατά των επίμαχων διατάξεων του μνημονίου: ζητούσαν την ακύρωση της πράξης του Eurogroup και αξίωναν αποζημίωση από την Κομισιόν και την ΕΚΤ που θα αντιστοιχούσε στην αξία των καταθέσεων που απώλεσαν.

Οπως σημειώνει η Deutsche Welle, το 2014 το ίδιο δικαστήριο είχε απορρίψει τις προσφυγές ακύρωσης της απόφασης του Eurogroup με το σκεπτικό ότι η χρηματοοικονομική βοήθεια προς την Κύπρο προερχόταν από τον EMΣ, που ωστόσο δεν αποτελεί θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Συνακόλουθα θεώρησε ότι η απόφαση του Eurogroup που αφορούσε το πρόγραμμα βοήθειας προς την Κύπρο από τον EΣΜ δεν αποτελούσε ουσιαστικά πράξη της Κομισιόν και της ΕΚΤ, οι οποίες, αν και μετείχαν στον ΕΜΣ, δεν είχαν ίδια εξουσία λήψης αποφάσεων. Αυτή την απόφασή του επικύρωσε εκ νέου με τη νέα του απόφαση το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο απορρίπτοντας τις αιτήσεις αναίρεσης που κατέθεσαν οι προσφεύγοντες.

Το Der Spiegel υπογραμμίζει ότι η απόφαση ναι μεν είναι απορριπτική ως προς τα αιτήματα των Κυπρίων, περιλαμβάνει όμως μια άλλη «βαρυσήμαντη λεπτομέρεια», όπως την χαρακτηρίζει. Οι δικαστές παραδέχονται για πρώτη φορά ότι κατ’ αρχήν είναι πιθανό να μηνυθεί η Κομισιόν ή η ΕΚΤ, για αποζημιώσεις.

Είναι η πρώτη φορά, σύμφωνα με την Deutsche Welle, που αναφέρεται ρητά σε ευρωπαϊκή δικαστική απόφαση ότι τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και ειδικότερα η Κομισιόν δεσμεύονται από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ ακόμη και όταν ενεργούν στο πλαίσιο των μνημονιακών προγραμμάτων του ESM, που, επαναλαμβάνουμε, είναι εξωθεσμικό όργανο. H απόφαση μάλιστα επισημαίνει ότι η Κομισιόν, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, υποχρεούται «να διασφαλίσει ότι ένα τέτοιο μνημόνιο είναι σύμφωνο με τα θεμελιώδη δικαιώματα που κατοχυρώνονται από τον Χάρτη».

Ο Αντρέας Φίσερ- Λεσκάνο, νομικός από την Βρέμη, μίλησε στο Spiegel για ιστορική απόφαση, που έχει καθυστερήσει πολύ.

Ο ίδιος έφερε ένα παράδειγμα στο οποίο οι πολίτες θα μπορούσαν να κάνουν προσφυγές στο μέλλον, αναφερόμενος στην Ελλάδα και τη συμμετοχή των ασφαλισμένων για φάρμακα, που προβλέπεται στο μνημόνιο. «Αν ένας πολίτης δεν μπορεί πλέον να αποκτήσει σημαντικά φάρμακα και η υγεία του πλήττεται, μπορεί να είναι πιθανή μία προσφυγή», σχολίασε.

Ομως, προειδοποίησε ότι ο πολίτης θα πρέπει να στοιχειοθετήσει καλά την παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων και ακόμη και τότε ο δικαστής θα πρέπει να αποφασίσει κατά περίπτωση αν το θέμα υπερτερεί του δημοσίου συμφέροντος. Διότι στην περίπτωση της Κύπρου αυτό συνέβη: το Ευρωπαίκό Δικαστήριο, απεφάνθη μεν ότι έχει την αρμοδιότητα να κρίνει επί αγωγών αποζημίωσης, αλλά ως προς των συγκεκριμένων αξιώσεων αποζημίωσης των κυπρίων καταθετών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτές είναι απορριπτέες, δεδομένου ότι η υπογραφή του κυπριακού μνημονίου ανταποκρινόταν «στο σκοπό γενικού συμφέροντος που επιδιώκει η ΕΕ»

Πάρα ταύτα, «είναι μία σημαντική απόφαση για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων», όπως είπε ο ευρωβουλευτής των Πρασίνων, Σβεν Γκίερκολντ. «Ανθρωποι που έχουν επηρεαστεί από την κρίση σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία ή η Κύπρος, μπορούν να διεκδικήσουν αποζημιώσεις αν θίγονται κοινωνικά δικαιώματα», πρόσθεσε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News