«Ερχόμαστε από έναν κόσμο με συντελεστές ομαδισμού» έλεγε σε μια παλιά του συνέντευξη ο φιλόσοφος Στέλιος Ράμφος (περιοδικό «Status», 2005). Και λίγες γραμμές παρακάτω εξηγούσε ότι «το ιδιοτελές στενό συμφέρον και αίσθημα καταπίνει συνηθέστατα όσα αποφασίζονται υπέρ του δημοσίου οφέλους». 

O γάλλος θεμελιωτής της κοινωνιολογίας Εμίλ Ντιρκέμ (1858-1917) θεωρούσε ότι μια λειτουργική κοινωνία χρειάζεται συλλογική συνείδηση, ένα σύνολο κοινών αξιών. Οταν η συνείδηση αυτή είναι ασθενής, επικρατεί η ανομία και ο ιδιοτελής ατομικισμός καταπίνει το κοινό καλό. Ενώ ο γερμανός κοινωνιολόγος και φιλόσοφος Μαξ Βέμπερ (1864-1920) ανέλυε την «παραδοσιακή εξουσία», στην οποία κυριαρχούν οι χωροδεσπότες και οι προσωπικές σχέσεις.

Θα πείτε, τι σχέση έχουν αυτά με τον κυβερνητικό που τηλεφωνά για να μετατρέψει το γλυκό καλαμπόκι σε κάτι άλλο, τον τύπο του ΟΠΕΚΕΠΕ που παίρνει τον βουλευτή της αντιπολίτευσης –και ανησυχεί κιόλας μην τον ξύπνησε– για να χώσει τον δικό του στα λεφτά παρότι είναι τρεις φορές εκπρόθεσμος, ή τον άλλον, τον διορισμένο από την κυβέρνηση, που ακούει τον σύνδεσμό του να αναγνωρίζει με θαυμασμό πόσο άρχοντας είναι που έβγαλε «τριάντα χιλιάρικα» αναπαύοντας απλώς τα οπίσθιά του σε μια κρατική καρέκλα…

Η αλήθεια είναι ότι δεν χρειαζόμαστε τον Βέμπερ ή τον Ντιρκέμ για να βγάλουμε συμπέρασμα. Γιατί τα ζούσαμε, μας οδήγησαν στη χρεοκοπία και στην απαξίωση και, από ό,τι φαίνεται, δεν τελείωσαν: τα ξαναζούμε. Η λογική «είναι δικός μας», «θα τον φτιάξω» κ.ο.κ. εκκινεί από μια όψη εντελώς δική μας, που αναδεικνύει τη δομική ασυμβατότητα ανάμεσα στους θεσμούς και τις νοοτροπίες. Για να το πούμε απλά, δεν έχουμε αποφασίσει, ή τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας δεν έχει αποφασίσει, αν θέλουμε να ζούμε με τους δημοκρατικούς κανόνες της ισονομίας ή με βάση τους κύκλους και τα δίκτυα εξυπηρετήσεων. Ακροβατούμε ακόμη ανάμεσα σε δύο κόσμους: αυτόν της νομιμότητας και αυτόν της συγγένειας (με την ευρύτερη έννοια).

Το παρήγορο, όμως, και το ελπιδοφόρο, είναι ότι το ξεκοκάλισμα του ΕΣΠΑ ή των αγροτικών επιδοτήσεων έχει πάψει να θεωρείται «μαγκιά». Γατί κάποτε, ιδίως στη δεκαετία του 1980, ήταν και παραήταν. Τώρα μοιάζει να το κατάλαβαν ακόμη και οι τύποι που διαβάζουμε στους διαλόγους. Συμβουλεύουν μάλιστα τον «δικό τους», παρότι του κάνουν την εξυπηρέτηση, «να μη γυρίζει και κοκορεύεται στα καφενεία»…

Ας ελπίσουμε ότι παράλληλα με τη δουλειά της Δικαιοσύνης θα μπουν γρήγορα από την κυβέρνηση στον αυτόματο μια σειρά από υπηρεσίες και πέραν του ΟΠΕΚΕΠΕ, όπως οι Πολεοδομίες και τα Τελωνεία. Είτε ο «αυτόματος» είναι η ΑΑΔΕ, την οποία εμπιστεύεται η Κομισιόν, είτε ακόμη και τα ηλεκτρονικά συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης, πάνω ψηλά στο «σύννεφο» (cloud), μακριά από «των Ελλήνων τις κοινότητες».

Γιατί η ελληνική διοίκηση –όπως αποτυπώνεται και στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ– παραμένει δέσμια της «παραδοσιακής εξουσίας». Ενα μέρος της είναι όπως παλιά: ένα μέσο για την εξυπηρέτηση πελατειακών δικτύων. Παραμένει με άλλα λόγια αυτό το τμήμα επίμονα προ-νεωτερικό, σαν να μην έχει καταφέρει να φτάσει καν στο αστικό κράτος, παρότι είμαστε χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Αν θέλουμε να παραμείνουμε όμως στον δρόμο της Ευρώπης κάτι πρέπει να αλλάξει. Με τομές. Και όχι φυσικά με μαχαίρια στα κόκκαλα και άλλα τέτοια ρητορικά χαλίκια. Είναι καλό, λοιπόν, που η κυβέρνηση είναι τώρα στριμωγμένη. Γιατί θα αναγκαστεί να κάνει κάτι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News