«Ο σοφός χτίζει γέφυρες, ο ανόητος χτίζει τοίχους»: αυτό ήταν το κοινό συναίσθημα όλων των κινεζικών εφημερίδων την περασμένη εβδομάδα, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν δασμούς 25% σε κινεζικά αγαθά αξίας 50 δισ. δολ.

Δυστυχώς, αυτή η απομονωτική προσέγγιση εκτείνεται πέρα από την αμερικανική εμπορική πολιτική με τρόπους που δεν είναι μόνο ανόητοι, αλλά και ανήθικοι –εξανεμίζοντας ταυτόχρονα όποια υποψία ηθικής εξουσίας της Δύσης.

Όσον αφορά στο εμπόριο, η Κίνα αντέδρασε αμέσως με δικά της τέλη σε αμερικανικές εισαγωγές ύψους 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων, όπως έκαναν αντίστοιχα και ο Καναδάς, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Μεξικό που αντιδρούν για τους δασμούς των ΗΠΑ στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου. Αν συνεχίσουν να κλιμακώνονται τέτοιες διαμάχες, θα βλάψουν εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο – και φυσικά τους αμερικανούς καταναλωτές, τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους.

Ακόμη χειρότερα, τους τελευταίους μήνες, ο αμερικανός πρόεδρος Τραμπ διέταξε μια μεταναστευτική πολιτική μηδενικής ανοχής, η οποία αντιμετωπίζει όλους τους ενήλικες που διασχίζουν παράνομα τα σύνορα -μια πλημμεληματική πράξη- σαν να ήταν βίαιοι εγκληματίες. Αυτό πρακτικά σημαίνει την ποινική δίωξη ακόμη και των αιτούντων άσυλο και -ακόμη πιο αμφιλεγόμενα- την απομάκρυνση των παιδιών τους τα οποία θα κρατηθούν χωριστά. Περισσότεροι από 2.300 ανήλικοι έχουν ήδη τοποθετηθεί σε καταφύγια.

Υποκύπτοντας στην πολιτική πίεση, ο Tραμπ υπέγραψε μια εκτελεστική διαταγή που αναφέρει ότι οι γονείς και τα παιδιά πλέον θα κρατούνται μαζί. Αλλά αυτή η διαταγή ενδέχεται να κηρυχθεί παράνομη και ενώ ένα ομοσπονδιακό δικαστήριο εξετάζει ήδη το ζήτημα, οι ποινικές διώξεις θα συνεχιστούν καθώς δεν υπάρχει καν ένα σχέδιο για την επανένωση οικογενειών που έχουν ήδη χωριστεί.

Η πολιτική της κυβέρνησης Tραμπ για το διαχωρισμό των οικογενειών έχει δεχτεί έντονες επικρίσεις, μεταξύ άλλων κι από την  Λόρα Μπους – σύζυγο του Τζορτζ Μπους, του προέδρου που είναι υπεύθυνος για τους απάνθρωπους πολέμους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. «Οι εικόνες των χωρισμένων παιδιών θυμίζουν έντονα τα στρατόπεδα για τους Αμερικανούς και μη πολίτες ιαπωνικής καταγωγής κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, που πλέον θεωρείται ένα από τα πιο ντροπιαστικά επεισόδια στην ιστορία των ΗΠΑ», είπε η ίδια.

Η ίδια η σύζυγος του Tραμπ, Μελάνια, δήλωσε, μέσω εκπροσώπου της, ότι «μισεί να βλέπει παιδιά που χωρίζονται από τις οικογένειές τους». Ακόμα και η Κίνα -στην οποία φέρεται να υπάρχουν περίπου 1.500 πολιτικοί κρατούμενοι- βρήκε ευκαιρία και μπήκε στον καυγά. Και τη στιγμή που η Αμερική άρχισε να τα… ακούει από αυτές τις χώρες, η Tραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών!

Ωστόσο, οι ΗΠΑ δεν είναι οι μόνες που υιοθέτησαν αμφιλεγόμενες πολιτικές οι οποίες προδίδουν τις μακραίωνες αξίες τους: στην Ιταλία, η νέα δεξιά και λαϊκιστική κυβέρνηση έβαλε στο στόχαστρό της τον πληθυσμό των Ρομά και ο Ματέο Σαλβίνι, υπουργός Εσωτερικών και αναπληρωτής πρωθυπουργός, αρνείται να υποδεχτεί τα πλοία που μεταφέρουν πρόσφυγες και μετανάστες.

Η Ουγγαρία, από την πλευρά της, μόλις ενέκρινε τον λεγόμενο νόμο «Σταματήστε τον Σόρος», ο οποίος ποινικοποιεί κάθε ατομική προσπάθεια ή απόπειρα από ΜΚΟ να βοηθήσει έναν παράνομο μετανάστη να διεκδικήσει άσυλο. Πήρε το όνομα του από τον Τζορτζ Σόρος, τον γεννημένο στην Ουγγαρία επενδυτή και ιδρυτή των Ιδρυμάτων Ανοιχτής Κοινωνίας, τον οποίο ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν κατηγορεί αδίκως ότι ενθαρρύνει τη μαζική μετανάστευση προκειμένου να αποδυναμώσει τα ευρωπαϊκά έθνη.

Όλα αυτά υπογραμμίζουν μια βαθιά κρίση ηθικής ηγεσίας που θα μπορούσε να προκαλέσει τόσο μεγάλη ζημιά όσο και η ανεξέλεγκτη μετανάστευση ή ακόμα και ένας εμπορικός πόλεμος. Πέρα από τη σκληρότητα των ίδιων των πολιτικών, κινδυνεύουν να ενισχυθούν κυβερνήσεις όπως αυτές στην Κίνα και τη Ρωσία, καθώς τις κάνουν να φαίνονται λογικές, ακόμα και αξιόπιστες.

Ποιος άραγε μπορεί να ανακτήσει τις χαμένες μας αξίες και να τις υπερασπιστεί σε διεθνές επίπεδο, ειδικά σε μια εποχή που η ΕΕ δεν δείχνει να έχει την αυτοπεποίθηση και τη συνοχή να το κάνει η ίδια;

Κάτι το οποίο συμβαίνει ήδη: το Οικονομικό Φόρουμ Αγίας Πετρούπολης, το οποίο είχε χάσει την επιρροή του μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία το 2014, έπιασε ξανά δουλειά, με τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να προεδρεύει των συζητήσεων με τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, τον ιάπωνα πρωθυπουργό Σίνζο Άμπε, και την επικεφαλής του ΔΝΤ ΚριστίνΛαγκάρντ.

Για να εξασφαλίσει τη συμμετοχή αυτών των ανθρώπων, ο Πούτιν δεν χρειάστηκε καν να παραδεχτεί προηγούμενα λάθη του ή να διατρανώσει ξανά την πίστη του στη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Αντίθετα, από την ημέρα της εκδήλωσης αυτής, ο Ολεγκ Σέντσοφ, ένας ουκρανός κινηματογραφιστής που κρατήθηκε κατά την προσάρτηση της Κριμαίας, ξεκίνησε απεργία πείνας στο όνομα των 64 πολιτικών κρατουμένων της Ουκρανίας που κρατούνται σήμερα στη Ρωσία.

Κι ενώ οι κυβερνήσεις της Δύσης εκδίδουν ανακοινωθέντα που επικρίνουν τη Ρωσία για την κράτηση του Σέντσοφ αλλά και άλλων 150 θρησκευτικών και πολιτικών κρατουμένων, αντιθέτως δεν φαίνονται διατεθειμένες να απομονώσουν τη Ρωσία του Πούτιν λόγω της συμπεριφοράς του.

Τώρα, ο Πούτιν και ο κινέζος ομόλογός του Σι Τζινπίνγκ μπορούν να αισθάνονται πιο ελεύθεροι από ποτέ όχι απλώς να αγνοήσουν τη κριτική της Δύσης, αλλά ακόμη και να οικοδομήσουν τις μεταξύ τους γέφυρες. Κι αυτό δεν είναι μια απλή μεταφορά: υπό την ηγεσία του Πούτιν, η Ρωσία έχει χτίσει τουλάχιστον… μισή ντουζίνα γέφυρες κυριολεκτικά, μεταξύ των οποίων και μία που συνδέει την Κριμαία με την ηπειρωτική Ρωσία.

Τέτοια έργα, όπως και αυτά που έγιναν πριν από το Παγκόσμιο Κύπελλο, δείχνουν ωραία. Μια απεργία πείνας πάλι, όχι. Ευτυχώς για τον Πούτιν, σε έναν κόσμο όπου ο εθνικισμός υπονομεύει την εξουσία του διεθνούς δικαίου και των θεσμών, η ηθική είναι πιο σχετική από ποτέ. Και σε σχέση με τους ομοίους του Tραμπ, ο Πούτιν δεν φαίνεται πλέον και τόσο κακός.

Δύσκολα, πάντως, μπορεί κάποιος να κατηγορήσει αποκλειστικά τον Τραμπ για την διάβρωση των δημοκρατικών ιδανικών -ειδικά όταν η ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις ΗΠΑ είναι ήδη στιγματισμένη. Υπό την προεδρία του Μπιλ Κλίντον, οι ΗΠΑ ήταν μία από τις επτά χώρες που ψήφισαν κατά της ίδρυσης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, στο οποίο μάλιστα αρνήθηκαν να συμμετέχουν όλοι οι επόμενοι αμερικανοί πρόεδροι.

Στη συνέχεια, ενέσκηψε ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» του Μπους, ακολουθούμενος από τη στρατιωτική παρέμβαση του Μπαράκ Ομπάμα στη Λιβύη, τη Σομαλία και την Υεμένη, σε πλήρη αντίθεση με το διεθνές δίκαιο. Είναι λοιπόν σαφές ότι ο Τραμπ δεν είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που παραβιάζει παγκόσμιες συμφωνίες.

Η Ευρώπη δεν είναι αθώα, επίσης. Όπως τόνισε ο Πούτιν, η απάντηση της Δύσης στη προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία αντανακλά μια πολιτική δυο μέτρων και δυο σταθμών, δεδομένου ότι η ΕΕ μαζί με τις ΗΠΑ υποστήριξαν τη δήλωση ανεξαρτησίας του Κοσόβου από τη Σερβία το 2008.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο κόσμος -με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την Ευρώπη- επανεκτίμησε διεθνείς θεσμούς και δημιούργησε τους πυλώνες της σημερινής παγκόσμιας τάξης.

Μια παρόμοια επανεκτίμηση απαιτείται και σήμερα, διαμορφωμένη αυτή τη φορά από δύο μεγάλες κρίσεις της εποχής μας: τη μετανάστευση και τη διεθνή τρομοκρατία. Αλλά η αυτάρεσκη προσέγγιση του στιλ «Η Αμερική πρώτα» του Tραμπ δεν φέρνει βήματα προόδου. Ούτε μπορούμε να εμπιστευτούμε τη Ρωσία και την Κίνα για να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ποιος άραγε μπορεί να ανακτήσει τις χαμένες μας αξίες και να τις υπερασπιστεί σε διεθνές επίπεδο, ειδικά σε μια εποχή που η ΕΕ δεν δείχνει να έχει την αυτοπεποίθηση και τη συνοχή να το κάνει η ίδια;

© Copyright PROJECT SYNDICATE

* Η Nina Khrushcheva, εγγονή του Σοβιετικού ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ, γεννημένη στη Ρωσία, ζει στις ΗΠΑ. Είναι καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων και Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων στη Νέα Σχολή (The New School) και συνεργάτης του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Πολιτικής

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News