Οι τιμές που πωλούνται τα έργα τέχνης είναι συχνά εξωφρενικές. Η πιο πρόσφατη επιβεβαίωση της τάσης που επικρατεί εδώ και καιρό στην αγορά τέχνης ήρθε με τη δημοπρασία έργου του φωτογράφου Μαν Ρέι στην απίστευτη τιμή των 2.668.750 ευρώ από τον οίκο Christie’s στο Παρίσι. Αλλά το έργο «Μαύρη και Λευκή» του 1926 δεν είναι η πιο ακριβή φωτογραφία στην ιστορία.

Το ρεκόρ εξακολουθεί να κατέχει μια μινιμαλιστική φωτογραφία του Γερμανού Αντρέας Γκούρσκι η οποία πουλήθηκε στην τιμή 4,3 εκατομμυρίων δολαρίων το 2011. Αλλά εκείνη του υπερρεαλιστή ντανταϊστή φωτογράφου Μαν Ρέι, εκτός του είναι το πιο ακριβό έργο του ίδιου του καλλιτέχνη είναι και το πιο ακριβό μεταξύ καλλιτεχνών που δεν είναι πια στη ζωή. Λίγο ακριβότερη από τη φωτογραφία «The Pond» (του 1904) του Εντουαρντ Στάιχεν, του λεγόμενου και «Πικάσο της φωτογραφίας».

Αυτό που εντυπωσιάζει, σχολιάζει η ιταλική Repubblica, είναι ότι τα τεράστια αυτά ποσά αφορούν έργα -σύμφωνοι αριστουργήματα- μιας τέχνης που θα έπρεπε να θέσει μια και καλή τέλος στον μύθο της μοναδικότητας του έργου. Αλλά οίκοι δημοπρασιών και μουσεία από τότε που εισήλθαν και στον χώρο της φωτογραφίας κατάφεραν να αναπαράγουν την «ιερότητα» της μοναδικότητας του έργου, εφευρίσκοντας νέα πεδία που τους προσδίδουν αξία (οικονομική), όπως τις αριθμημένες ή τις vintage εκδόσεις. Ενώ το 1995 «χτυπήθηκαν» 135 αντίτυπα σήμερα ο αριθμός αυτός φτάνει τα 15.000 τον χρόνο για μία αγορά 200 εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Και με μηδενικά έξοδα.

Παραμένει το ερώτημα πώς και με βάση ποια χαρακτηριστικά ορισμένα έργα φτάνουν να πωλούνται για ποσά που προκαλούν ίλιγγο. Γιατί για παράδειγμα, η φωτογραφία του Ρέι «έπιασε» αυτή την απίστευτη τιμή; Αναμφίβολα είναι μία καταπληκτική φωτογραφία, για κάποιους «Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν» της φωτογραφίας, παρότι ο Πικάσο δημιούργησε τον διάσημο πίνακα μια εικοσαετία πιο πριν.

Ο Μαν Ρέι τράβηξε τη φωτογραφία το 1926 για τη γαλλική έκδοση του Vogue. Ηταν μια εποχή όπου η Ευρώπη αναζητούσε καλλιτεχνική έμπνευση στη νεόκοπη τότε επιστήμη της ανθρωπολογίας και η αφρικανική τέχνη επηρέαζε καλλιτέχνες και δημιουργούς μόδας. Αλλά ο ιδιοφυής Αμερικανός που έμενε στο Παρίσι πήγε ένα βήμα πιο πέρα. Χρησιμοποίησε ως μοντέλο τη μούσα και ερωμένη του Αλίς Πριν (Κίκι του Μονπαρνάς το καλλιτεχνικό της όνομα), τη διάσημη βασίλισσα των ξέφρενων νυχτερινών παρισινών πάρτι της δεκαετίας του ’20 και ιδανικό μοντέλο πολλών καλλιτεχνών. Η αντίθεση ανάμεσα στις τέλειες γραμμές της «πορσελάνινης» Κίκι και στη μαύρη μάσκα από έβενο δημιούργησε μια ιδιοφυή μεταφορά της ίδιας της φωτογραφίας. Αξίζει 2,6 εκατομμύρια ευρώ; Η ερώτηση δεν έχει απάντηση. Η καλλιτεχνική αξία ενός έργου τέχνης και η αποτίμησή του στο χρηματιστήριο των δημοπρασιών έχει τόση σχέση όση και η μετοχή μιας βιομηχανίας ζυμαρικών με τη γεύση των προϊόντων της. Είναι θέμα μάρκετινγκ.

Η λογική της οικονομικής αξίας στην αγορά έργων τέχνης συγγενεύει περισσότερο με εκείνη της χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας παρά με εκείνη της αισθητικής. Αλλά στην περίπτωση της φωτογραφίας οι αποτιμήσεις αυτές θα μπορούσαν να είναι και αδιάφορες. Διότι η φωτογραφία είναι το κατ’ εξοχήν καλλιτεχνικό μέσο που αναπαράγεται. Οποιοσδήποτε μπορεί να αποκτήσει έναν Μαν Ρέι. Με λίγες δεκάδες ευρώ έχει τη δυνατότητα να αγοράσει μια προσεγμένη έκδοση και να έχει στο σπίτι του έναν καλλιτεχνικό θησαυρό αντίστοιχο με εκείνον ενός μουσείου, τον οποίο μπορεί να απολαύσει και να εκτιμήσει οπότε θελήσει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News