Το διάβασα. Μετά, το ξαναδιάβασα. Διάβασα κι ό,τι μπορούσα να βρω γύρω απ' αυτό. Και το διάβασα ξανά. Μόνον τότε μου έγινε απολύτως ξεκάθαρο πως ο υπότιτλος που δίνει ο Γουάιλντερ στην Προξενήτρα, «Φάρσα σε τέσσερις πράξεις», είναι παραπλανητικός. Ίσως όχι τόσο όσο αυτός που έδωσε ο Τσέχωφ στον Γλάρο του, «Κωμωδία», αλλά σίγουρα δεν λέει όλη την αλήθεια.

Πράγματι, η Προξενήτρα έχει πολλά στοιχεία φάρσας, είναι ένα αστείο, ελαφρύ έργο, όμως, ως δημιούργημα ενός σπουδαίου συγγραφέα, είναι κάτι πολύ παραπάνω. Στη φάρσα, σχεδόν πάντα η ματιά του συγγραφέα στους ήρωες είναι κυνική, εδώ είναι τρυφερή και βαθιά αγαπητική. Ο Γουάιλντερ αγαπά πολύ όλους ανεξαιρέτως τους ήρωές του. Τους αγαπά και τους καταλαβαίνει: όλοι τους απελπισμένοι, ελαφρείς μα απελπισμένοι, με μια τρύπα να χάσκει, την ανάγκη να ζήσουν, την ανάγκη ν' αγαπηθούν.

Το έργο διαδραματίζεται στη διάρκεια μιας μέρας. Ανατέλλει στη μικρή κωμόπολη του Γιόνκερς, δύει στη μαγική Νέα Υόρκη. Το πρωί λαλούν κοκόρια, το βράδυ αστράφτουν κεραυνοί. Στη διάρκειά αυτή της μοναδικής μέρας, όλοι θα εμπλακούν σε μια τρελή περιπέτεια, θα χάσουν τον εαυτό τους και στο τέλος θα τον ξαναβρούν. Και, το σπουδαιότερο: θα βρουν ο ένας τον άλλο.

Ο Γουάιλντερ, γράφοντας το τελικό κείμενο το 1954 τοποθετεί τη δράση 70 χρόνια πίσω του, στις αρχές του 1880. Σκοπός του, υποτίθεται, να σατιρίσει τα έργα που έβλεπε στο θέατρο μικρός. Στην πραγματικότητα, αποδίδει τιμές στα έργα αυτά και στο θέατρο συνολικά, δανείζεται θέματα, κάνει ευθείες αναφορές, προσεγγίζει την ίδια την τέχνη του θεάτρου με την ίδια αγάπη που έχει για τους ήρωές του. Και προσθέτει έναν κρίκο σε μια αλυσίδα, που ξεκινάει από την αττική κωμωδία και διατρέχει τους αιώνες παρατηρώντας με ελαφρότητα την ανθρώπινη περιπέτεια.

Πώς ανεβάζεις, λοιπόν, το 2014, ένα έργο του 1954, που μιλάει για το 1884; Προσπαθώντας να κάνουμε την ίδια διαδρομή επιστροφής με τον συγγραφέα, περάσαμε από τη φυσική ανάγκη του ανθρώπου να παίξει, να παραστήσει, περάσαμε από την πίστη ότι το ψέμα του θεάτρου είναι ακόμα πιο ενδιαφέρον από την αλήθεια του, περάσαμε απ' αυτό το «είναι τόσο όμορφο, σαν ψεύτικο» που λέμε συχνά. Και σταθήκαμε στο βικτωριανό toy theatre, αυτές τις ψεύτικες ζωγραφιστές μακέτες θεάτρων και σκηνικών με τις οποίες έπαιζαν μεγάλοι και παιδιά, τότε που η ανάγκη για ρεαλισμό δεν είχε επιβληθεί στην ανάγκη για ομορφιά.

Κι από κει, ξανακοιτάξαμε το έργο. Η Προξενήτρα λοιπόν, δεν είναι ούτε καθαρή φάρσα, ούτε καν ηθογραφία. Έχει σήμερα, για όλους εμάς που είμαστε «αηδιασμένοι, μπουχτισμένοι, μπερδεμένοι, σχεδόν πισθάγκωνα δεμένοι από τα ψέματα και τις φενάκες της τρομερής ετούτης εποχής» μιαν άλλη, αδαμάντινη αξία: παρουσιάζει τη ζωή, όχι όπως ήταν, ούτε όπως είναι, αλλά όπως θα 'πρεπε να είναι.

*O Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης σκηνοθετεί την παράσταση Ντόλλυ η Προξενήτρα του Θόρντον Γουάιλντερ που παίζεται στο θέατρο Αλίκη από ένα μεγάλο θίασο πρωταγωνιστών.

Ημέρες παραστάσεων: Τετάρτη & Κυριακή: 20:00, Πέμπτη-Παρασκευή: 21:00, Σάββατο: 18:00 λαϊκή & 21:00

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News