Αυτή τη φορά η έκφραση «όλο το ελληνικό θέατρο» δεν συνιστούσε κατάχρηση καθώς αποτύπωνε την παρουσία διαφορετικών γενεών κατά τη νεκρώσιμη ακολουθία και την ταφή του Βασίλη Παπαβασιλείου.

Αυτό το νόημα είχαν, εκτός άλλων, οι παρουσίες των Ρένης Πιττακή, Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη, Όλιας Λαζαρίδου, Στάθη Λιβαθινού, Σταμάτη Φασουλή, Γιάννη Μπέζου, Νίκο Καραθάνου, Θέμη Πάνου, Γιάννου Περλέγκα, Αργύρη, Ξάφη, Χρήστου Λούλη, Μιχάλη Σαράντη –αρκεί ίσως να πούμε ότι μόνο όσοι είχαν πρόβες ή βρίσκονταν εκτός Αθηνών δεν πέρασαν από τον Ιερό Ναό Αγίας Σοφίας Μεροπίου Ακροπόλεως, όπου πραγματοποιήθηκε η κηδεία. Ακόμη και σε αυτό, άλλωστε, οι ομότεχνοι και οι δεκάδες φίλοι έβλεπαν την τελευταία «θεατρική» χειρονομία του εκλιπόντος: το ύστατο αντίο που δόθηκε στους πρόποδες του Ηρωδείου, ενός θεάτρου.

Οσοι βρέθηκαν στη λιτή τελετή αποχαιρετούσαν όχι απλώς έναν ομότεχνό τους, αλλά –από διαφορετική οπτική ο καθένας– έναν σοφό θεατράνθρωπο, έναν δάσκαλο ή έναν ακαταπόνητο τεχνίτη του θεάτρου. Και ίσως αυτή η ιδιότητα, του εργάτη που αφοσιώνεται στην τέχνη του, να ήταν εκείνη που προσέλκυε το ενδιαφέρον και τον σεβασμό από ηθοποιούς και σκηνοθέτες, δημιουργούς και μαθητές με διαφορετικό «μέταλλο». Αποχαιρετούσαν έναν καλλιτέχνη ο οποίος άφηνε «ένα χαμόγελο με ουρά και με κληρονομιά», ένα θεατρικό ύφος «ανανεωτικής τόλμης, ηθικής εγρήγορσης και πολιτικής ελευθερίας», όπως ανέφερε ο φίλος του, Παντελής Μπουκάλας στον μοναδικό επικήδειο που εκφωνήθηκε. Ο ίδιος θύμισε ότι ο σκηνοθέτης που αγάπησε τον Γκολντόνι, τον φον Κλάιστ και τον Μαριβό αγάπησε και τον ελληνικό τόπο μαζί με τους ανθρώπους του, κρατώντας αποστάσεις από τη «δηθενιά και την καπηλεία των συναισθημάτων». Φιλοσοφούσε, άλλωστε, την ίδια στιγμή που «ποδοσφαιρολογούσε», όπως συμπλήρωσε ο Π. Μπουκάλας, με άξονα πάντοτε τον αγαπημένο του «Πανσερραϊκό» της γενέθλιας γης.

Ο ίδιος ο Παπαβασιλείου με το παράδειγμα και τη δημόσια στάση του είχε δείξει πολύ καιρό πριν ότι άξιζε αυτόν το σεβασμό, τελευταίο δείγμα του οποίου δόθηκε στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Και ήταν αυτή μια κουβέντα που ακουγόταν στον τελευταίο αποχαιρετισμό από πρώην φίλους και συνοδοιπόρους. Από ανθρώπους και εκτός του θεατρικού στίβου, όπως οι συγγραφείς Ζυράννα Ζατέλη και Χρήστος Χωμενίδης ή οι μουσικοί Νίκος Ξυδάκης και Παναγιώτης Καλαντζόπουλος (η περίσταση ήταν τέτοια που σίγουρα αδικούνται αρκετοί καλλιτέχνες, οι οποίοι παραβρέθηκαν). Αλλά και από τη «θεσμική» εκπροσώπηση, καθώς την τελετή παρακολούθησαν η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη , που βαθιά εκτιμούσε τον εκλιπόντα αλλά και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος συνδεόταν με στενή φιλία με τον σκηνοθέτη.

Ο Παπαβασιλείου είχε προϊδεάσει για το μέτρο της ύστατης εξόδου –η οποία πραγματοποιήθηκε με μια ενδιάμεση στάση στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου πριν καταλήξει στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών– με τον προγενέστερο βίο του.

Είχε δείξει, δηλαδή, ότι η σχέση με το θέατρο είναι μια σχέση μαθητείας, παράδειγμα το οποίο ακολούθησαν πολλοί καλλιτέχνες της νεότερης γενιάς στη συνεργασία μαζί του –το έλεγε, για παράδειγμα, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, Αστέρης Πελτέκης, ο οποίος τιμούσε με την παρουσία του τον προκάτοχό του κατά την περίοδο 1994 -1998.

Το έλεγαν, όμως, και οι νεότεροι ηθοποιοί που αισθάνονταν ότι αρκεί κάποτε μια χειρονομία, μια συμβουλή ή ένας λόγος ανεπιτήδευτος από έναν «παλαιό» της τέχνης για να συνεχίσουν τον θεατρικό αγώνα. Με τον ίδιο ζήλο, το χιούμορ και το μέτρο του δασκάλου.

 

 

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News