Στις 7:30 το πρωί στο Βερολίνο, το ξυπνητήρι της Νίνα αρχίζει να χτυπάει. Το κλείνει και, πριν καν σηκωθεί για να φροντίσει την 13 μηνών κορούλα της, πιάνει το κινητό της. Σε αντίθεση, όμως, με πολλούς από εμάς, η Νίνα δεν ελέγχει τα e-mails της ή τα νέα της ημέρας, δεν διαβάζει κουτσομπολίστικες ιστοσελίδες, ούτε ανεβάζει φωτογραφίες. Η νεαρή Γερμανίδα μπαίνει καθημερινά σε μια κλειστή ομάδα του Facebook με όνομα #IchBinHier (#ΕίμαιΕδώ).

Η Νίνα είναι μέλος ενός διεθνούς κινήματος, που προσπαθεί να καταπολεμήσει τη ρητορική του μίσους στην πλατφόρμα. Η ίδια και οι σύντροφοί της στο αδελφό δίκτυο #IAmHere περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους σαρώνοντας το Facebook για συζητήσεις, που συχνά διοργανώνονται από μεγάλους εκδοτικούς οργανισμούς, και οι οποίες κατακλύζονται από ρατσιστικά, μισογυνικά ή ομοφοβικά σχόλια.

Οι εθελοντές της ομάδας δεν επιχειρούν να αλλάξουν το μυαλό των ανθρώπων που ποστάρουν σχόλια μίσους ούτε να μιλήσουν απευθείας με τους εξτρεμιστές, γράφει το BBC. Δρουν ομαδικά, εισάγοντας στις συζητήσεις δεδομένα και υποστηρίζοντας λογικές απόψεις. Η ιδέα είναι να υπάρξει ισορροπία, ώστε οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να δουν ότι υπάρχουν και άλλες απόψεις πέραν εκείνων που παρουσιάζουν τα τρολ.

Δεν τους απασχολούν οι συντηρητικές απόψεις ή άλλες γενικές απόψεις. Οι δεκάδες χιλιάδες ακτιβιστές του #IAmHere είναι οργανωμένοι σε ομάδες σε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και σε όλο τον κόσμο, και η αποστολή τους είναι να αλλάξουν τον γενικό τόνο της διαδικτυακής συζήτησης εξουδετερώνοντας τις επιθέσεις μίσους, και τελικά να κάνουν το Facebook ένα καλύτερο μέρος για όλους.

Ο γίγαντας των social media αντέδρασε αμέσως (θετικά) στο φαινόμενο παρέχοντας στις ομάδες #IAmHere δωρεάν διαφήμιση και βοήθεια για τη διοργάνωση συναντήσεων στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Online Civil Courage Initiative.

Γιατί το κάνουν;

Η 39χρονη Νίνα, διευθύντρια μιας ΜΚΟ, μετά το πλήρες ωράριό της λέει ότι ξοδεύει περίπου τρεις ώρες την ημέρα για να μετριάζει σχόλια. Και έχει πολύ προσωπικούς λόγους για να συμμετέχει στην εκστρατεία παρά το βαρυφορτωμένο πρόγραμμά της.

Ο σύζυγός της κατάγεται από την Ουγκάντα ​​και λέει ότι και οι δύο αισθάνονται θυμωμένοι και φοβισμένοι από την αύξηση της ρατσιστικής, αντι-μεταναστευτικής ρητορικής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα τελευταία χρόνια.

«Ως ζευγάρι σε αυτήν την πολύ “λευκή” Γερμανία, είμαστε εκτεθειμένοι κατά κάποιον τρόπο», λέει, «Νομίζω ότι η αίσθησή μας ότι κάτι πρέπει να αλλάξουμε ενισχύθηκε».

«Δεν μπορώ να φανταστώ την κόρη μου να μεγαλώνει και να διαβάζει όλα αυτά τα πράγματα. Δεν θέλω αυτή την κουλτούρα», λέει.

Η Νίνα δημοσίευσε το πρώτο της σχόλιο εξ ονόματος της ομάδας τον Φεβρουάριο του 2017, αφού το #IchBinHier επιδοκιμάστηκε από έναν δημοφιλή τηλεοπτικό παρουσιαστή της Γερμανίας. «Η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά την πρώτη φορά που χρησιμοποίησα το hashtag … Ένιωσα καταπληκτικά έχοντας τελικά μια ολόκληρη ομάδα πίσω μου».

Στη Γερμανία, λέει η Νίνα, άρθρα σχετικά με αιτούντες άσυλο ή διαμαρτυρίες για την κλιματική αλλαγή τείνουν να προσελκύουν πολύ θυμό. Τα σχόλια των χρηστών περιλαμβάνουν φυλετικές ή εθνοτικές προσβολές, ακόμα και βίαιες εικόνες όπλων ή γκιλοτίνας, ενώ ορισμένα σχόλια και εικόνες μπορεί να είναι πολύ χειρότερα.

Από πού ξεκίνησε;

Το #IAmHere ιδρύθηκε στη Σουηδία, όπου ονομάζεται #JagArHar, από την ιρανή δημοσιογράφο Μίνα Ντένερτ. Περίπου πριν από τρία χρόνια, λέει η Μίνα, παρατήρησε ότι τα social media «ήταν πλημμυρισμένα με μίσος», έτσι άρχισε να προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα μισογυνικά και ρατσιστικά σχόλια «με ήρεμο, μη επιθετικό τρόπο».

«Έχω βιώσει τόσο ρατσισμό στη ζωή μου, ώστε δεν φοβήθηκα να το κάνω», προσθέτει. Μετά από λίγο καιρό δουλεύοντας κυρίως μόνη της, η Ντένερτ έκρινε ότι θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη επίδραση με μια ομάδα πίσω της. Κατάφερε, λοιπόν, να εμπλέξει και άλλους ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους έλεγαν «Είναι φανταστικό, ένοιωθα τόσο μόνος».

Ακολούθησε η προσοχή των ΜΜΕ και σύντομα η σουηδική ομάδα έφτασε στα 75.000 μέλη. Με τη διάδοση της είδησης, παρόμοιες ομάδες άρχισαν να εμφανίζονται και σε άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Σλοβακία, η Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Σήμερα, υπάρχουν 14 ομάδες #ImAmHere σε διαφορετικές χώρες, που εργάζονται για την επίτευξη των ίδιων στόχων στις αντίστοιχες γλώσσες.

Οι ομάδες επιμένουν στην καταπολέμηση της ρητορικής του μίσους, την οποία το Facebook ορίζει ως «άμεση επίθεση σε ανθρώπους με προστατευμένα χαρακτηριστικά – φυλή, εθνότητα, εθνική καταγωγή, θρησκευτική πεποίθηση, σεξουαλικός προσανατολισμός, κάστα, φύλο, γένος, ταυτότητα φύλου και σοβαρή ασθένεια ή αναπηρία».

Η γερμανική ομάδα #IchBinHier, ιδρύθηκε από τον σύμβουλο μάρκετινγκ Χάνες Λέι και αυτή τη στιγμή έχει 44.000 μέλη.

Ο Λέι λέει ότι η ομάδα καλωσορίζει ανθρώπους με διαφορετικές πολιτικές απόψεις: «Η πλειοψηφία των μελών μας είναι αριστεροί και φιλελεύθεροι αλλά έχουμε και μερικά συντηρητικά μέλη», λέει, «Σε μια δημοκρατία οφείλουμε να ανεχόμαστε διαφορετικές απόψεις. Αλλά εάν κάτι γίνει επιθετικό, βίαιο, τότε το #IchBinHier επεμβαίνει και το διακόπτει».

Καθώς η γερμανική ομάδα μεγάλωνε, άρχισαν να γίνονται περίεργα πράγματα: «Μου προκαλούσε πολύ μεγάλη έκπληξη ο αριθμός των like σε κάποια σχόλια που έβριζαν τους μετανάστες», λέει ο Φίλιπ Κράισελ, 23χρονος φοιτητής πολιτικών επιστημών και εθελοντής του #IchBinHier.

Θέλοντας να δει αν μπορούσε να βρει πίσω από αυτά κάποια οργανωμένη δραστηριότητα, ο Κράισελ άρχισε να κάνει ανάλυση δεδομένων: «Βρήκα ότι ορισμένοι από αυτούς τους λογαριασμούς ήταν πραγματικά [πολύ] δραστήριοι, έκαναν like όλη την ημέρα, και αυτό δημιουργούσε μια δυναμική προκατάληψης στα social media».

Αντιμετωπίζοντας την αντίδραση

Ψάχνοντας ακόμη περισσότερο έγινε σαφές ότι τα σχόλια μίσους και τα αντίστοιχα like γινόντουσαν από χρήστες που ήταν οργανωμένοι και στοχευμένοι όπως και τα μέλη της ομάδας #ImAmHere. Σύμφωνα, μάλιστα με τον ερευνητή Τζέικομπ Ντέιβι, ειδικό στην Ακρα Δεξιά του Ινστιτούτου Στρατηγικού Διαλόγου (ISD) του Λονδίνου: «Οι στρατοί των τρολ οργανώνονται με ιεραρχία ημι-στρατιωτικού στυλ».

«Μπορείτε να δείτε αυτές τις ομάδες να συγκεντρώνονται και να παρενοχλούν στο Facebook, σιωπώντας σε μετριοπαθείς συζητήσεις και κυριαρχώντας σε ορισμένα σημεία συζήτησης», λέει ο Ντέιβι.

Η καταπολέμηση αυτών των στρατιών των τρολ δεν είναι ακίνδυνη. «Το 2018 ήταν έτος εκλογών στη Σουηδία και άρχισαν να γράφουν τα πιο τρελά πράγματα για μας, ότι είμαστε έμποροι όπλων ή ότι υποστηρίζουμε τρομοκράτες», λέει η Ντένερτ.

Τα μέλη της σουηδικής ομάδας άρχισαν να δέχονται απειλές -είχαν τα προσωπικά τους στοιχεία αναρτημένα στο Διαδίκτυο. Και όταν οι απειλές έγιναν πολύ κακές, η Ντένερτ, ο σύζυγός της και τα δύο παιδιά τους αναγκάστηκαν να ζητήσουν προστασία από την αστυνομία.

Στο Βερολίνο, η Νίνα έχει επίσης υποστεί εκφοβισμό. «Ένα τρολ ανέφερε το παιδί μου, όταν είδε στην ιστοσελίδα της δουλειάς μου ότι ήμουν σε γονική άδεια. Τότε πραγματικά τρόμαξα και για μια στιγμή σκέφτηκα “Αξίζει να το κάνω αυτό;”»

Παραδέχεται ότι η αντιμετώπιση σχολίων μίσους καθημερινά μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία των μελών. «Εξαρτάται από την καθημερινή μου διάθεση», λέει, «Κάποιες μέρες μπορώ να αντέξω τόσα πολλά που θαυμάζω τον εαυτό μου, άλλοτε πάλι, αισθάνομαι ότι το δέρμα μου είναι πολύ λεπτό».

Θα έπρεπε το Facebook να κάνει περισσότερα;

Το Facebook προσφέρει στους εθελοντές δωρεάν διαφήμιση και υποστήριξη για την οργάνωση συναντήσεων. Και ναι μεν είναι ευγνώμονες για τη βοήθεια, πολλά μέλη της ομάδας, όμως, πιστεύουν ότι η πλατφόρμα θα πρέπει να κάνει περισσότερα για την καταπολέμηση της ρητορικής του μίσους. Ο Λέι λέει ότι το Facebook πρέπει να «ανταποκρίνεται στις δικές του κοινοτικές προδιαγραφές» και να είναι πιο γρήγορο στη διαγραφή των σχολίων.

Με δήλωσή του, το Facebook λέει ότι χρησιμοποιεί ένα μείγμα προληπτικής τεχνολογίας και ανθρώπινης μετριοπάθειας και ότι χάρη στις προσπάθειές του να αντιμετωπίσει τη ρητορική του μίσους, τα πράγματα έχουν βελτιωθεί. Για παράδειγμα, η εταιρεία λέει ότι έχει απαγορεύσει πάνω από 200 ρατσιστικές οργανώσεις.

Ο νόμος NetzDG, που άρχισε να εφαρμόζεται στη Γερμανία το 2018, απαιτεί από τις ιστοσελίδες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να αφαιρούν την ρητορική μίσους εντός μιας ημέρας από τη στιγμή της αναφοράς και η ανάλυση δείχνει ότι τα ρατσιστικά σχόλια έχουν μειωθεί ουσιαστικά στο Facebook. Μια έρευνα για τη δράση της ομάδας #IchBinHier, που έγινε από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Ντίσελντορφ, διαπίστωσε επίσης ότι οι σχολιαστές της έχουν συχνά επιτυχία στην αλλαγή του τόνου των online συζητήσεων.

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με έρευνα των Kreissel και ISD, οι συντονισμένες εκστρατείες εξτρεμιστών της Δεξιάς με εκδηλώσεις μίσους online έχουν τριπλασιαστεί από τον Δεκέμβριο του 2017.

«Δεν βλέπω να βελτιώνεται, βλέπω να χειροτερεύει», λέει η Νίνα. Δηλώνει επίσης ότι συχνά αισθάνεται «απελπισμένη» όταν αντιμετωπίζει το καθημερινό φράγμα του μίσους και πιστεύει ότι «αυτά που λέμε στο διαδίκτυο επηρεάζουν τελικά και τις ενέργειές μας εκτός δικτύου».

Αλλά αυτός είναι ακόμα ένας λόγος για να συνεχίσει. «Νομίζω ότι με έκανε πιο θαρραλέα σε offline περιπτώσεις», λέει. «Πρόσφατα, δύο άνδρες φώναζαν ο ένας στον άλλο στο μετρό και τότε μπήκα απλά ανάμεσα τους και είπα: “Τι κάνετε;” Με οπλίζει [με θάρρος] όταν είμαι με την κόρη μου – αν κάποιος κάνει ένα σχόλιο για το πώς φαίνεται, είμαι έτοιμη να αντιδράσω αμέσως», λέει η γερμανίδα ακτιβίστρια, «Είναι μέσα μου … Είναι μέρος της ζωής μου».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News