Είναι βέβαιο ότι στους Αμερικανούς δεν αρέσει ούτε η ένταση διαρκείας στα Ελληνοτουρκικά –με αποκλειστική ευθύνη της Αγκυρας– ούτε ο τουρκικός αναθεωρητισμός και οι εκφάνσεις του σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο και Συρία. Η Ουάσινγκτον θέλει να εκμηδενίσει τις πιθανότητες περαιτέρω αποσταθεροποίησης της ευρύτερης περιοχής, αλλά τόσο στο επερχόμενο ταξίδι του Τσαβούσογλου στις Ηνωμένες Πολιτείες, όσο και στην επίσκεψη του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών στη γείτονα, το βασικό ζήτημα που θα τεθεί επί τάπητος είναι η πώληση των F-16 στην Αγκυρα. 

Μια πολύπλοκη εξίσωση για την Ουάσινγκτον

Η σύγχρονη Τουρκία φαίνεται ότι έχει κληρονομήσει –κατά τρόπο λανθάνοντα– τα χαρακτηριστικά του «Μεγάλου Ασθενή», όπως χαρακτηριστικά αποκαλούσαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον ύστερο 18ο και τον 19ο αιώνα. Δεν παύει, όμως, να αποτελεί για τους Αμερικανούς έναν ισχυρότατο νατοϊκό σύμμαχο και ένα κομβικό γεωγραφικό πάτημα μεταξύ Ευρώπης – Μέσης Ανατολής – Ρωσίας.

Στην Ουάσινγκτον γνωρίζουν ότι στην πολύπλοκη εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου, η Τουρκία είναι ο πλέον ασταθής και αναξιόπιστος παράγοντας – είναι η δύναμη που με την επεκτατική εξωτερική πολιτική της συνεχίζει να δημιουργεί προβλήματα σε Ελλάδα και Κύπρο, αδυνατεί να βρει modus vivendi με την ισχυρότερη αραβική δύναμη, την Αίγυπτο, σχοινοβατεί επί των διαρρηγμένων σχέσεων της με το Ισραήλ και κυνηγάει ανηλεώς τους Κούρδους, ένα από τα ισχυρά στρατιωτικά ερείσματα των Αμερικανών στη Συρία και το Ιράκ. Την ίδια ώρα η Αγκυρα έχει πατήσει στρατιωτικό πόδι στη Λιβύη, έχει υπογράψει με την Τρίπολη την πλέον παράλογη και εκτός κάθε νομικής λογικής συμφωνία οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, διαθέτει δυνάμεις κατοχής στη Συρία, ενώ σχεδιάζει και χερσαία εισβολή με στόχο την κατάληψη ζώνης βάθους 30 χιλιομέτρων επί συριακού εδάφους. 

Οι εκκρεμότητες, όμως, μεταξύ των Αμερικανών και Τούρκων δεν σταματούν σε αυτά. Είναι ακόμα περισσότερες. Η στάση της Αγκυρας στο ρωσο-ουκρανικό ζήτημα επιεικώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η παλιά γνώριμη, αυτή του «επιτήδειου ουδέτερου». Ο Ερντογάν διευκολύνει τον Πούτιν να παρακάμπτει τις κυρώσεις, διαθέτει ρωσικά πυραυλικά συστήματα, ενώ οι σχέσεις των δυο ηγετών είναι πλέον κάτι παραπάνω από εκλεκτικές, περισσότερο μοιάζουν με σύμμαχοι, παρά μετέχοντες εξ ανάγκης σε κάποιου είδους «λυκοφιλία».

Πράγματι, η χώρα με τον δεύτερο ισχυρότερο στρατό του ΝΑΤΟ συγκλίνει με τον υπ’ αριθμόν ένα, διαχρονικά, αντίπαλο της Δυτικής Συμμαχίας, αυτόν που μόνο στο άκουσμά του οι γραφειοκράτες της αμερικανικής διπλωματίας ανατριχιάζουν. Κι όμως, ο Λευκός Οίκος και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είναι έτοιμοι να επανεκκινήσουν τη διαδικασία πώλησης των αμερικανικών F-16 στην Τουρκία. Και η βασική –ενδεχομένως μοναδική– προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι μία: η άρση του τουρκικού βέτο για την είσοδο της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. 

Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και ο πόλεμος στην Ουκρανία

Στη δεδομένη χρονική συγκυρία και καθώς οι εκτιμήσεις των αναλυτών υποδεικνύουν ότι το 2023 θα είναι το έτος-ορόσημο για τις εξελίξεις στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας, οι Αμερικανοί απεύχονται τη μετεξέλιξη της ελληνοτουρκικής διπλωματικής κρίσης σε πολεμικό επεισόδιο και είναι βέβαιο ότι ο Μπλίνκεν θα εργαστεί προς αυτήν την κατεύθυνση όχι μόνο στην Αγκυρα αλλά και στην Αθήνα, η οποία μαζί με το Τελ Αβίβ συμπεριλαμβάνονται στο ταξίδι του στις 20-21 Φεβρουαρίου. Προτεραιότητα, όμως, του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών θα είναι να πείσει τον Ερντογάν να συναινέσει στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Θα πάρει ο μοναδικός εκ των 30 συμμάχων του ΝΑΤΟ που διαφωνεί με την ένταξη των δύο βορειοευρωπαϊκών χωρών στη Συμμαχία, τα αμερικανικά F-16 ώστε να άρει τις αντιρρήσεις του; Φαίνεται ότι, αργά ή γρήγορα, θα τα πάρει. 

Τι σημαίνει, όμως, για τους Αμερικανούς η εισδοχή Σουηδίας – Φινλανδίας στο Bορειοατλαντικό Σύμφωνο; Πριν από όλα –και στο πεδίο των συμβόλων– το ΝΑΤΟ θα στείλει στη Μόσχα ένα ηχηρότατο μήνυμα ενότητας, καθώς έως τώρα ο Πούτιν κρυφογελάει με την αδυναμία της Ουάσινγκτον να συντονίσει τα μέλη της Συμμαχίας. Βασικός στόχος των Αμερικανών διά του ρωσο-ουκρανικού πολέμου είναι η οικονομική και στρατιωτική φθορά του Πούτιν, προκειμένου ακόμα κι αν εν τέλει χαθούν ουκρανικά εδάφη, η Ρωσία να αποδυναμωθεί στρατηγικά σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο, ώστε μελλοντικά να μη διαθέτει την ισχύ να απειλήσει τη Δύση. Σε αυτό το πλαίσιο θα τοποθετηθεί το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την επέκταση των νατοϊκών συνόρων προς Ανατολάς. Οταν η Μόσχα θα μετρά τις πληγές της από την αναιτιολόγητη αναμέτρηση με τον Κίεβο, η Δυτική Συμμαχία θα έχει προσθέσει εκατοντάδες χιλιόμετρα συνοριογραμμής με ρωσικό έδαφος, επεκτείνοντας την ομπρέλα ασφαλείας της κατά του πουτινικού επεκτατισμού. 

Επίσης, η υποδοχή στο ΝΑΤΟ δύο χωρών οι κάτοικοι των οποίων αισθάνονται ότι απειλούνται από τη Ρωσία θα αναστήσει στο συλλογικό υποσυνείδητο το –κατά γενική ομολογία υποτιμημένο– γόητρο της Συμμαχίας. Αυτομάτως, αν η Ρωσία επιλέξει να επιτεθεί είτε στη Σουηδία, είτε στη Φινλανδία, τότε θα μιλάμε για ενεργοποίηση του περιβόητου άρθρου 5 του συμμαχικού καταστατικού, δηλαδή για την έναρξη ενός τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Θα έκανε ποτέ μια τέτοια ανοησία ο Πούτιν; Η απάντηση είναι προφανής. 

Είναι αλήθεια ότι μεταξύ Ουάσινγκτον και Αγκυρας υπάρχει ακόμα απόσταση, καθώς ορισμένα από τα τουρκικά αιτήματα –και δη αυτό περί εκδόσεως Κούρδων της Σουηδίας στην Τουρκία– είναι εξαιρετικά δύσκολο να ικανοποιηθούν. Είναι πολύ πρόσφατη άλλωστε η παρέμβαση του εξ απορρήτων συμβούλου του Ταγίπ Ερντογάν: ο δρόμος που έχουμε να διανύσουμε έως την υπερψήφιση από την τουρκική Εθνοσυνέλευση του αιτήματος της Σουηδίας και της Νορβηγίας είναι μακρύς και περνά μέσα από την εκλογές, είπε ο Καλίν, απλώνοντας δήθεν με οθωμανικό ραχάτι το χρονοδιάγραμμα.

Τα F-16

Εδώ λοιπόν μπαίνουν στη συζήτηση τα αμερικανικά F-16, με το Κογκρέσο και δη την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, με επικεφαλής τον Ρόμπερτ Μενέντεζ, να επιμένουν σθεναρά ότι μια τέτοια κίνηση, όχι απλώς θα επιβράβευε τον αυταρχικό και αντισυμμαχικό Ερντογάν, αλλά θα άνοιγε έτι περαιτέρω τον ασκό του Αιόλου πάνω από το Αιγαίο. Είναι λίγα και μικρά αυτά για τον Λευκό Οίκο μπροστά στο μεγάλο διακύβευμα; Οχι ακριβώς, απλώς η αμερικανική διπλωματία θεωρεί ότι μπορεί να λειάνει τις εκατέρωθεν γωνίες –και δη αυτές των Ελληνουτουρκικών– και να προωθήσει την αγοραπωλησία. 

Είναι, όμως, και για την Τουρκία καίριας σημασίας η απόκτηση των αεριωθούμενων μαχητικών. Αφενός η ισορροπία δυνάμεων στους αιθέρες με την Ελλάδα έχει ανατραπεί υπέρ ημών, αφετέρου δεν νοείται για μια χώρα που θέλει να διαδραματίσει ηγετικό περιφερειακό ρόλο να μη διαθέτει ισχυρή πολεμική αεροπορία. Επίσης, για τον ίδιο τον Ερντογάν έχει καταστεί πλέον θέμα γοήτρου, θέλει οπωσδήποτε τα F-16, για να δείξει στους Τούρκους ότι έχει τη δύναμη να φέρει τους Αμερικανούς στα νερά του. 

Η θέση της Ελλάδας στην εξίσωση

Αντιλαμβάνεται κανείς ότι η υπόθεση είναι win-win για Ηνωμένες Πολιτείες και Τουρκία. Και εδώ έρχεται η θέση της Ελλάδας στην εξίσωση. Σε γενικές γραμμές η άποψη που επικρατεί στο ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο, αλλά και σε μεγάλο μέρος του ακαδημαϊκού κατεστημένου –και είναι εν πολλοίς ορθή– είναι ότι η Αθήνα πρέπει να επιθυμεί την καλή συνεργασία Ουάσινγκτον – Αγκυρας. Διότι τουλάχιστον έτσι, αν η κατάσταση φτάσει στα άκρα, οι Αμερικανοί θα παρέμβουν στους Τούρκους – και οι Τούρκοι θα τους ακούσουν. Αλλωστε, στο συμμαχικό πλάνο Ελλάδα και Τουρκία δρουν συμπληρωματικά, ασχέτως αν στην άλλη πλευρά του Αιγαίου κάνουν ό,τι μπορούν για να κλονίσουν τη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. 

Εκτός αυτών, το σημαντικότερο για την Ελλάδα είναι ότι για να «συνθηκολογήσει» ο Μενέντεζ με τον Λευκό Οίκο –σε μια διαδικασία που αναμένεται μακρά και δύσκολη–, είναι βέβαιο ότι θα ζητήσει τη συμπερίληψη συγκεκριμένων διατυπώσεων και την επιβολή ειδικών δικλίδων ασφαλείας που θα αφορούν την αποκλιμάκωση των τουρκικών παραβιάσεων, και δη των υπερπτήσεων πάνω από τα νησιά του Αιγαίου. Παραλλήλως, βλέπουμε και μια ιδιαίτερη βιασύνη της Ουάσινγκτον να προωθήσει την πώληση των F-35 στην Ελλάδα, ένα πρόγραμμα από το οποίο έχει αποκλειστεί η Τουρκία εξαιτίας της κατοχής των S-400, κάτι που σημαίνει ότι η ελληνική Πολεμική Αεροπορία θα συνεχίσει να είναι τεχνολογικά πιο προηγμένη από την αντίστοιχη των γειτόνων.

Η αμερικανική επιχείρηση επαναφοράς της Τουρκίας στη νατοϊκή ομαλότητα είναι σε πλήρη εξέλιξη. Ομαλότητα, όμως, χωρίς εγκατάλειψη της τουρκικής στρατηγικής του αναθεωρητισμού εις βάρος της Ελλάδας δεν είναι νοητή. Είναι ικανοί οι Αμερικανοί να τα πετύχουν όλα αυτά μαζί; Μένει να αποδειχθεί την επόμενη περίοδο. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News