Οσοι βρέθηκαν στην πλατεία Κολοκοτρώνη, το πρωί της Πέμπτης 25 Νοεμβρίου, αντίκρισαν μια μάλλον ασυνήθιστη εικόνα: έξι άλογα που συμμετέχουν στις ελληνικές ιπποδρομίες, μαζί με λίγες δεκάδες προπονητές, αναβάτες και ιδιοκτήτες ίππων βρίσκονταν πάνω στην πλατεία.

Το συμβάν κέντρισε το ενδιαφέρον των ΜΜΕ, με τους συμμετέχοντες να δηλώνουν ότι προχώρησαν σε έφιππη διαμαρτυρία, με στόχο να αποφευχθούν το πιθανό κλείσιμο του ιπποδρόμου και οι επιπτώσεις του για 2.000 εργαζόμενους. Μάλιστα, προανήγγειλαν κι άλλες αντίστοιχες δράσεις, ζητώντας την παρέμβαση του Πρωθυπουργού για το ζήτημά τους.

Για όσους, όμως, έχουν λίγο καλύτερη μνήμη, αυτή η έφιππη διαμαρτυρία στο κέντρο της Αθήνας δεν ήταν κάτι καινούργιο ή πρωτότυπο. Στα τέλη του 2013, δηλαδή σχεδόν οκτώ χρόνια πίσω, οι ίδιοι (πάνω-κάτω) άνθρωποι είχαν βγάλει ξανά τα άλογα στους δρόμους –αυτή τη φορά στο Ζάππειο– με στόχο να… αποφευχθεί το κλείσιμο του ιπποδρόμου.

Ναι, το ζητούμενο και στις δύο περιπτώσεις ήταν το ίδιο. Αυτό που άλλαζε ήταν το πλαίσιο. Το 2013, ο κρατικός ΟΔΙΕ κατέρρεε και οι διαμαρτυρόμενοι ζητούσαν να ιδιωτικοποιηθεί ο ιππόδρομος. Σήμερα, οι ιπποδρομίες και το ιπποδρομιακό στοίχημα διεξάγονται από ιδιωτική εταιρεία, την Ιπποδρομίες Α.Ε. (θυγατρική του ΟΠΑΠ), στην οποία παραχωρήθηκε το σχετικό δικαίωμα, έπειτα από διαγωνισμό του ΤΑΙΠΕΔ, με το τίμημα να ξεπερνά τα 40 εκατομμύρια ευρώ.

Οταν σε δύο εντελώς διαφορετικές καταστάσεις το ζητούμενο είναι το ίδιο, το ερώτημα που προκύπτει είναι τι γίνεται λάθος τόσα χρόνια και ο ελληνικός ιππόδρομος απειλείται με κλείσιμο; Μια αναδρομή στην ιστορία ίσως δώσει τις απαντήσεις για αυτό.

Από την άνθηση σε έναν μεγάλο κύκλο παρακμής

Οι ιπποδρομίες ουσιαστικά κάνουν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα το 1925-26, με την ανάπτυξη του ιπποδρομίου στο Δέλτα του Φαλήρου. Γνώρισαν άνθηση τη δεκαετία του ’50, καθώς τότε θεωρούνταν μεγάλο κοσμικό γεγονός, ενώ τα επόμενα χρόνια συνεχίστηκε η ανάπτυξή τους, καθώς ήταν μία από τις ελάχιστες διαθέσιμες στοιχηματικές επιλογές. Μάλιστα, ο ιππόδρομος υπήρξε πηγή εσόδων για το κράτος, που αξιοποίησε τα σχετικά κονδύλια για κοινωνικά έργα.

Ωστόσο, από τη δεκαετία του ’90 και μετά, αρχίζει η μεγάλη πτώση του ελληνικού ιπποδρόμου. Είναι η περίοδος που το ιπποδρομιακό προϊόν αρχίζει να απαξιώνεται στη συνείδηση του κόσμου. Σε δημοσιεύματα της εποχής γίνονταν αναφορές σε ντοπάρισμα ίππων, περίεργους παράγοντες της Φιλίππου Ενώσεως και φήμες για στημένες ιπποδρομίες. Επίσης, οι θαμώνες του έγιναν γνωστοί ως «αλογομούρηδες». Αλλωστε, από εκείνη την εποχή, το ευρύ κοινό μάλλον περισσότερο θυμάται τον τζογαδόρο «κύριο Αυγολέμονο» από τα γνωστά βίντεο.

Μια τεράστια οικονομική μαύρη τρύπα

Το 2002 είναι η τελευταία χρονιά που η ελληνική ιπποδρομιακή δραστηριότητα εμφάνισε κερδοφόρο χρήση. Σύμφωνα με τον ισολογισμό του ΟΔΙΕ, από έναν τζίρο άνω των 337 εκατ. ευρώ, τα κέρδη μετά βίας ξεπέρασαν τα 149.000 ευρώ! Το κόστος πωλήσεων –δηλαδή τα κέρδη των παικτών του στοιχήματος και το κόστος για τη διεξαγωγή ιπποδρομιών, την καταβολή επάθλων σε ιδιοκτήτες, προπονητές, αναβάτες κ.ά.–  ανερχόταν στο αστρονομικό ποσό των 330 εκατ. ευρώ!

Οπως αντιλαμβάνεται κανείς, σχεδόν όλος ο τζίρος του ιπποδρόμου κατευθυνόταν για τη συντήρηση της λεγόμενης ευρύτερης ιπποδρομιακής κοινότητας! Είναι σαν να μιλάμε για ένα καθεστώς μόνιμης επιδοτούμενης λειτουργίας-δραστηριότητας, γεγονός που κράτησε για πολλά χρόνια. Ενδιαφέρον, βεβαίως, έχει το γεγονός ότι άνθρωποι που δραστηριοποιούνταν τότε σε αυτό το σύστημα εξακολουθούν να είναι άμεσα και έμμεσα εμπλεκόμενοι στον ιππόδρομο.

To 2003, οι ιπποδρομίες μεταφέρθηκαν στο νέο ιπποδρόμιο του Μαρκόπουλου, που κατασκευάστηκε ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, αλλά και ανθρώπους που παρακολουθούσαν τις ιπποδρομιακές εξελίξεις, η μετακίνηση εκτός αστικού ιστού έδωσε τη χαριστική βολή στον ιππόδρομο. Ο τεράστιος δανεισμός για την κατασκευή του ιπποδρομίου (περίπου 200 εκατ. ευρώ), σε συνδυασμό με τα συνεχιζόμενα υψηλά κόστη για τη συντήρηση του ΟΔΙΕ και την «επιδότηση» όλων όσων εμπλέκονταν άμεσα και έμμεσα στη λεγόμενη ευρύτερη ιπποδρομιακή κοινότητα, υπερδιόγκωσαν το οικονομικό έλλειμα.

Εν τέλει, δημιουργήθηκε μια μαύρη τρύπα στον ιππόδρομο, που ρουφούσε χρήμα και δημιουργούσε μόνο τεράστιες ζημιές και οφειλές. Από το 2003 έως το 2013, βάσει των δημοσιευμένων ισολογισμών του ΟΔΙΕ, οι συνολικές ζημιές της εταιρείας ξεπέρασαν τα 200 εκατ. ευρώ!!! Αντίστοιχα, οι συνολικές υποχρεώσεις της ξεπέρασαν τα 280 εκατ. ευρώ. Την ίδια περίοδο, οι οφειλές του ΟΔΙΕ προς το Ελληνικό Δημόσιο (συμπεριλαμβανομένης της Εφορίας) ανήλθαν σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. Εξαιτίας οφειλών 84 εκατ. ευρώ προς το Δημόσιο, ο Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΔΙΕ Αλέξανδρος Ζαχαρής είχε συλληφθεί από την ΕΛΑΣ, το 2012, και είχε οδηγηθεί ενώπιον ανακριτή, πριν αφεθεί ελεύθερος με περιοριστικούς όρους.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, στην απολογία του, υποστήριξε ότι ο ΟΔΙΕ δεν απέδιδε φόρους στο Δημόσιο, προκειμένου να καλυφθούν ανάγκες για τη μισθοδοσία και τη λειτουργία του ιπποδρόμου. Με άλλα λόγια, ένας οργανισμός του Δημοσίου επιδοτούσε τη λειτουργία μιας δραστηριότητας, «φεσώνοντας» το ίδιο το Δημόσιο.

Η απαξίωση πήρε μορφή χιονοστιβάδας

Αφού, λοιπόν, ζήσαμε και την παγκόσμια πρωτοτυπία να συλλαμβάνεται επικεφαλής δημόσιου οργανισμού για χρέη προς το Δημόσιο, το ελληνικό κράτος αποφάσισε να «ξεφορτωθεί» τον ιππόδρομο δια της ιδιωτικοποίησης, βάσει και των σχετικών μνημονιακών υποχρεώσεων. Εν τω μεταξύ, η απόλυτη απαξίωση του ιπποδρόμου συνεχιζόταν εκθετικά. Οι ιπποδρομίες είχαν πια εξαιρετικά μειωμένη απήχηση στην κοινωνία και η βάση των πελατών του ιπποδρομιακού στοιχήματος έφθινε όλο και πιο γρήγορα, ταυτόχρονα με την μεγάλη οικονομική κρίση της εποχής.

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το 2002 ο τζίρος του ιπποδρομιακού στοιχήματος ξεπερνούσε τα 337 εκατ.  ευρώ. Την περίοδο εκείνη έκαναν την εμφάνιση τους νέα παιχνίδια του ΟΠΑΠ, ενώ ξεκίνησε σταδιακά και η ανάπτυξη του online στοιχήματος. Από εκείνο το σημείο και μετά, η απαξίωση και η απώλεια εσόδων από το ιπποδρομιακό στοίχημα πήρε τη μορφή χιονοστιβάδας, όπως φαίνεται από τους ισολογισμούς του ΟΔΙΕ και τις Εκθέσεις Πεπραγμένων της Επιτροπής Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων. Το 2013, ο τζίρος είχε ήδη κατακρημνιστεί στα 65,4 εκατ. ευρώ. Το 2014, χρονιά στην οποία πραγματοποιήθηκε ο διαγωνισμός ιδιωτικοποίησης από το ΤΑΙΠΕΔ, ο τζίρος έφτασε μετά βίας τα 50 εκατ. ευρώ.

Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί το εξής: Παρότι ο διαγωνισμός της ιδιωτικοποίησης κατακυρώθηκε στον ΟΠΑΠ το 2014, η θυγατρική εταιρεία του, Ιπποδρομίες Α.Ε., ανέλαβε τη διοργάνωση των ελληνικών ιπποδρομιών και του ιπποδρομιακού στοιχήματος τον Ιανουάριο του 2016. Μεσολάβησαν, δηλαδή, 16 μήνες μέχρι να ολοκληρωθεί και τυπικά η ιδιωτικοποίηση, κυρίως λόγω προβλημάτων που σχετίζονταν με την εκκαθάριση του ΟΔΙΕ. Αυτό είχε ως συνέπεια να συνεχιστεί η απαξίωση, με τον ΟΔΙΕ στο τιμόνι, με τον ιππόδρομο κλειστό για κάποιους μήνες, και τον τζίρο του ιπποδρομιακού στοιχήματος να μην ξεπερνάει καν τα 34,5 εκατ. ευρώ, το 2015.

Ωστόσο, στοιχεία της εποχής δείχνουν ότι η γαλαντομία στον ελληνικό ιππόδρομο παρέμενε καθεστώς, ακόμα και όταν η καταστροφή ήταν προ των πυλών. Χαρακτηριστικό ήταν ότι τα έπαθλα που αποδίδονταν σε ιδιοκτήτες, προπονητές και αναβάτες ίππων, αντιστοιχούσαν σε μεγάλο μέρος των εσόδων του ΟΔΙΕ μετά την αποπληρωμή των κερδών των παικτών.

Βεβαίως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια λειτουργίας του ΟΔΙΕ, τα έπαθλα συχνά δεν πληρώνονταν ή πληρώνονταν με δόσεις. Η κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με κάποιες αστοχίες από την πλευρά της Φιλίππου Ενώσεως, οδήγησε στην απομάκρυνση πολλών ίππων από τον ιππόδρομο, στην αποχώρηση δεκάδων ιδιοκτητών και σημαντικού αριθμού αναβατών, συμβάλλοντας περαιτέρω στην τεράστια υποβάθμιση του ιπποδρόμου.

Η ιδιωτικοποίηση και η σημερινή κατάσταση

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον απαξίωσης και συνεχούς πτώσης, η Ιπποδρομίες Α.Ε. ανέλαβε επισήμως τη διοργάνωση των ελληνικών ιπποδρομιών και τη διεξαγωγή ιπποδρομιακού στοιχήματος τον Ιανουάριο του 2016. Η παραχώρηση του σχετικού δικαιώματος στην εταιρεία έγινε για 20 χρόνια, έναντι τιμήματος 40,5 εκατ. ευρώ.

Ταυτόχρονα, βάσει σχετικής σύμβασης, η εταιρεία καλείται να καταβάλει ετησίως μίσθωμα ύψους 2,5 εκατ. ευρώ για τη χρήση των εγκαταστάσεων του Ιπποδρόμου στο Μαρκόπουλο. Σύμφωνα με στοιχεία της αγοράς, το μίσθωμα αυτό είναι υπερπολλαπλάσιο σε σχέση με αντίστοιχα ποσά που καταβάλλονται για την εκμίσθωση άλλων μεγάλων αθλητικών εγκαταστάσεων, που φιλοξενούν δημοφιλείς συλλόγους και αθλήματα. Επιπλέον, η εταιρεία καλύπτει πλήρως όλα τα κόστη που αφορούν στη λειτουργία και τη συντήρηση αυτού του μεγάλου Ολυμπιακού Ακινήτου, που υπολογίζεται ότι προσεγγίζουν τα 3 εκατ. ευρώ το χρόνο.

Αυτό που αναγνωρίζεται στην εταιρεία είναι ότι κατέβαλε προσπάθειες για την αντιστροφή του αρνητικού κλίματος γύρω από τον ιππόδρομο, μέσω επενδύσεων σε σειρά διαφορετικών τομέων. Μεταξύ άλλων, προχώρησε στην άμεση διεξαγωγή ιπποδρομιών, παρότι δεν είχε συμβατική υποχρέωση να διοργανώνει ελληνικές ιπποδρομίες για τα δύο πρώτα χρόνια, ενώ και ο αριθμός των ενεργών ίππων στο Μαρκόπουλο ήταν πολύ κάτω από το συμβατικό όριο των 300 ίππων, που αποτελεί προϋπόθεση για την εβδομαδιαία διοργάνωση ιπποδρομιών.

Επίσης, για να δώσει κίνητρα στους ιδιοκτήτες ίππων για να αγοράσουν άλογα και να τονωθεί η ιπποδρομιακή δραστηριότητα, καθιέρωσε έπαθλα υπερδιπλάσιου ύψους σε σχέση με τις συμβατικές υποχρεώσεις της. Ασφαλώς, από τις κινήσεις αυτές ωφελήθηκαν άμεσα και οι προπονητές ίππων και οι αναβάτες, ως εμπλεκόμενοι-εργαζόμενοι στις ιπποδρομίες, που μέχρι τότε ήταν αντιμέτωποι με το φάσμα του επαγγελματικού αφανισμού.

Επιπλέον, η εταιρεία προχώρησε σε επενδύσεις για την αναβάθμιση του ιπποδρομιακού και στοιχηματικού προϊόντος, την παροχή νέων στοιχηματικών επιλογών σε συνεργασία με διεθνείς παρόχους κ.ά. Μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο των προσπαθειών προσέλκυσης νέου κοινού, ο αριθμός των πρακτορείων που διαθέτουν ιπποδρομιακό στοίχημα τριπλασιάστηκε (από 300 καταστήματα το 2015, σε περίπου 1.000 σήμερα).

Η κριτική στον ΟΠΑΠ και στην Ιπποδρομίες ΑΕ

Από την άλλη, μερίδα φιλίππων και ανθρώπων που ασχολούνται με τα ιπποδρομιακά δρώμενα ασκούν κριτική στην Ιπποδρομίες Α.Ε. και τον ΟΠΑΠ, επισημαίνοντας ότι ο ιππόδρομος δεν αγκαλιάστηκε ποτέ ουσιαστικά και ότι δεν πραγματοποιήθηκαν ενέργειες που ενδεχομένως υλοποιούνται για τα υπόλοιπα προϊόντα/παιχνίδια του ομίλου.

Για παράδειγμα, ασκείται κριτική για το γεγονός ότι το ιπποδρομιακό στοίχημα δεν προωθήθηκε στον σύνολο των περίπου 4.000 πρακτορείων του ΟΠΑΠ σε όλη την Ελλάδα. Ταυτόχρονα, οι ίδιοι άνθρωποι σημείωναν ότι υπήρχαν τεχνικά προβλήματα στην πλατφόρμα ιπποδρομιακού στοιχήματος, γεγονός που επηρέαζε τόσο τους παίκτες, όσο και τους πράκτορες. Επίσης, κατά καιρούς αναφέρεται ότι το ιπποδρομιακό στοίχημα δεν διαφημίστηκε κατά τα πρότυπα άλλων παιχνιδιών του ΟΠΑΠ, ενώ κριτική ασκήθηκε και για το ότι το ιπποδρομιακό στοίχημα δεν είναι διαθέσιμο online.

Σήμερα, η Ιπποδρομίες Α.Ε. καταγράφει ζημιές, που ανέρχονται σε περίπου 10 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση. Αν ληφθεί υπόψη και το καταβληθέν τίμημα για την ιδιωτικοποίηση, τότε το ύψος της ζημίας για αυτή την επένδυση ξεπερνά τα 80 εκατ. ευρώ. Αυτό μάλλον αποτελεί ένδειξη ότι η  μεγάλη απαξίωση των προηγούμενων δεκαετιών, σε συνδυασμό με το περιβάλλον επιδοτούμενης δραστηριότητας που έχει διαμορφωθεί όλα αυτά τα χρόνια για τη λεγόμενη ιπποδρομιακή κοινότητα, φαίνεται ότι δημιουργούν συνθήκες μη αναστρέψιμες για το μέλλον του ιπποδρόμου…

Αρκετοί μπορεί να αναρωτηθούν τι θα συμβεί με τη λεγόμενη ιπποδρομιακή κοινότητα και τους 2.000 εργαζόμενους στους οποίους αναφέρθηκαν όσοι έλαβαν μέρος στη διαμαρτυρία της περασμένης Πέμπτης. Είναι λογικό και ανθρώπινο να υπάρχουν τέτοιου είδους ανησυχίες, όταν μιλάμε για εργαζόμενους. Από την άλλη, τι σημαίνει η αναφορά σε 2.000 εργαζόμενους; Υπάρχουν όντως τόσο εργαζόμενοι που επηρεάζονται;

Ψάχνοντας στα διαθέσιμα δεδομένα, βρίσκουμε ότι από τους 2.000 επηρεαζόμενους, οι 1.000 είναι πράκτορες του ΟΠΑΠ που προσφέρουν ιπποδρομιακό στοίχημα μαζί με τα υπόλοιπα παιχνίδια της εταιρείας. Οι ψυχροί αριθμοί αναφέρουν ότι τα έσοδα από το ιπποδρομιακό στοίχημα αποτελούν ένα εξαιρετικά μικρό ποσοστό της αγοράς των τυχερών παιγνίων. Βάσει των Εκθέσεων Πεπραγμένων της Επιτροπής Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων για το 2019 και το 2020,  τα έσοδα (το λεγόμενο Gross Gaming Revenue – GGR) από το ιπποδρομιακό στοίχημα ανήλθαν μόλις στο 0,39% και 0,36% του συνόλου της αγοράς αντίστοιχα. Με άλλα λόγια, υπάρχουν πρακτορεία που δεν έχουν καθόλου ιπποδρομιακό τζίρο, παρότι διαθέτουν το προϊόν.

Επιπλέον, βάσει στοιχείων για το 2021 που έχουν αναρτηθεί στον ιστότοπο της Φιλίππου Ενώσεως Ελλάδος, στον ιππόδρομο φαίνεται ότι συμμετέχουν ενεργά 38 ιδιοκτήτες ίππων (άνθρωποι που ως επί το πλείστον κάνουν το χόμπι τους), 19 προπονητές και 34 αναβάτες (σε αυτό τον αριθμό περιλαμβάνονται και τζόκεϊ από το εξωτερικό που ήρθαν για να συμμετάσχουν σε κάποιες ιπποδρομίες). Από εκεί και πέρα, δεν είναι εύκολο να χαρτογραφηθεί ο αριθμός εργαζομένων που επηρεάζονται έμμεσα από τις ιπποδρομίες, όπως εργαζόμενοι στον τομέα της ιπποπαραγωγής, ο οποίος έχει συρρικνωθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες, ή σταβλίτες στον ιππόδρομο, για τους οποίους δεν υπάρχουν επίσημα νούμερα.

Σε κάθε περίπτωση, το ερώτημα που προκύπτει από όλα αυτά είναι το εξής ένα: Ως πότε και με ποιους όρους μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί μια δραστηριότητα που μοιάζει με βαρέλι δίχως πάτο;

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News