Η κυβέρνηση επιμένει μέχρι σήμερα ακόμα ότι "λίγο ακόμα και βγήκαμε από το τούνελ της κρίσης". Είναι όντως έτσι τα πράγματα ή μήπως όχι; 

Υπάρχει πράγματι η αίσθηση ότι υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ της κρίσης για την Ελλάδα, αλλά δεν πιστεύω ότι η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα αρκετά κοντά στην έξοδο από το τούνελ. Και αυτό είναι αφενός απόρροια της οικονομικής κατάστασης στην χώρα και αφετέρου της πολιτικής αβεβαιότητας που κυριαρχεί επί μακρόν στην Ελλάδα. Ασφαλώς ένα σημαντικό πρόβλημα της οικονομίας της παραμένει το εξαιρετικά υψηλό δημόσιο χρέος της, παρά τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού που καταβάλλει. Ενώ πρόβλημα, επίσης, είναι η συνεχιζόμενη ύπαρξη δημοσιονομικού ελλείμματος για τη χώρα. Μπορεί ο προϋπολογισμός να εμφανίζεται ότι έχει πρωτογενές πλεόνασμα, ωστόσο αν ενταχθεί σε αυτό η πληρωμή των επιτοκίων των δανείων, τότε το έλλειμμα εξακολουθεί να υφίσταται. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η χώρα θα χρειαστεί επιπλέον χρηματοδότηση και περισσότερα χρήματα. Το προβληματικό στοιχείο για την Ελλάδα είναι ότι δεν μπορεί να δανειστεί αυτά τα χρήματα από τις αγορές… Και τούτος είναι ο λόγος που χρειάζεται ένα δίχτυ προστασίας για τη χώρα, πράγμα που προφανώς συνεπάγεται ένα είδος επιτήρησης, διότι είναι προφανές ότι οι Ευρωπαίοι δεν είναι διατεθειμένοι να υπογράψουν στην Ελλάδα καμία "λευκή επιταγή". Δεν μπορώ να φανταστώ ότι αυτή η προληπτική γραμμή στήριξης προς την Ελλάδα θα δοθεί – αν δοθεί- χωρίς να ζητηθούν οι απαραίτητες εγγυήσεις εκ μέρους της εκάστοτε κυβέρνησης της χώρας. Είναι αυτονόητο πως εάν δανείζεις λεφτά -είτε αυτά τα δανείζεις σε μία εταιρεία, έναν ιδιώτη ή ακόμα και σε ένα κράτος- θες να γνωρίζεις ότι θα χρησιμοποιήσει αυτά τα χρήματα καταλλήλως, όπως επίσης και ότι θα τα αποπληρώσει. Πράγμα που σημαίνει ότι καθένας που δανείζεται χρήματα οφείλει να αποδεχθεί τους όρους για το πώς αυτά θα χρησιμοποιηθούν. 

Στις μέχρι σήμερα συζητήσεις μου με αξιωματούχους του ΔΝΤ στην Ουάσινγκτον και των ευρωπαϊκών οργάνων στις Βρυξέλλες, παρατηρώ ότι όλοι ανεξαιρέτως ένα από τα προβλήματα που θέτουν επί τάπητος για την Ελλάδα είναι η "αναξιοπιστία" των πολιτικών ελίτ. Είναι πράγματι κι αυτό ένα από τα ακανθώδη ζητήματα στην περίπτωση του ελληνικού προβλήματος;

Πράγματι, μέσα σε όλα αυτά τα οικονομικής φύσεως προβλήματα ανακύπτει και το πολιτικό, το οποίο δεν είναι διόλου υποδεέστερης σημασίας. Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι οι πιστωτές και εταίροι της Ελλάδας δεν εμπιστεύονται τις πολιτικές ελίτ της χώρας όταν καλούνται να διαπραγματευτούν με τους ανθρώπους αυτών των ελίτ. Δεν εμπιστεύονται ότι οι πολιτικοί στην Ελλάδα μπορούν πραγματικά να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνουν εκ μέρους της τρόικας, απέναντι στην τρόικα. Και αυτό διότι η εμπειρία διδάσκει ότι μπορεί να ξεκινήσουν να διαπραγματεύονται με την μία κυβέρνηση, η οποία στην πορεία μπορεί να αντικατασταθεί από μία άλλη και πάει λέγοντας. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν έχει ολοκληρωθεί τους τελευταίους μήνες η περίφημη αξιολόγηση της τρόικας, η οποία έπρεπε προ πολλού να είχε κλείσει. Όμως η τρόικα ήταν απρόθυμη να ολοκληρώσει την αξιολόγηση νωρίτερα, καθώς τα στελέχη της δεν γνώριζαν ποιος θα είναι Πρωθυπουργός της χώρας σε λίγους μήνες. 

Μόνιμη επωδός στην επιχειρηματολογία του Αντώνη Σαμαρά, από την πρώτη ημέρα που ανέβηκε στην πρωθυπουργία, είναι ότι "ανακτά την αξιοπιστία της χώρας" παραμένοντας συνεπής στην απαρέγκλιτη εφαρμογή του Μνημονίου. Πιστεύετε ότι τα κατάφερε να ανακτήσει την αξιοπιστία της χώρας, έτσι όπως ο ίδιος ισχυρίζεται; 

Ο Σαμαράς ανέκτησε ένα μικρό κομμάτι αξιοπιστίας της χώρας στα μάτια των διεθνών πιστωτών της τα τελευταία δυόμιση χρόνια, όχι όμως όση αξιοπιστία θα μπορούσε και θα έπρεπε να είχε ανακτήσει εκ μέρους της Ελλάδα, παρότι σε μεγάλο βαθμό υπήρξε προσκολλημένος στην πιστή εφαρμογή του προγράμματος που είχε συμφωνηθεί με την τρόικα. Επιτρέψτε μου να πω ότι Σαμαράς έκανε αρκετά λάθη. Το πιο πρόσφατο από αυτά ήταν η προαναγγελία από μέρους του ότι η Ελλάδα θα βγει από το Μνημόνιο μέχρι τα τέλη του 2014 χωρίς κανενός είδους προληπτικής γραμμής στήριξης. Αυτό ήταν μία κίνηση υψηλού ρίσκου -και θα την χαρακτήριζα επίσης ως "ανώριμη"- που είχε άμεσες επιπτώσεις, όπως αυτές τις είδαμε να αποτυπώνονται στην εκτόξευση των σπρεντς των ελληνικών ομολόγων από τις αγορές. Ο Σαμαράς ήξερε ότι προς το παρόν η Ελλάδα δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει από μόνη της και με βιώσιμο τρόπο τις ανάγκες της μέσω της πρόσβασής της στις αγορές. Αυτή η κίνηση του Σαμαρά είχε ως επίπτωση να απολέσει ένα κομμάτι της αξιοπιστίας του στα μάτια των αγορών αλλά και των εταίρων του. 

Στον αντίποδα του Σαμαρά, ο Αλέξης Τσίπρας διεκδικεί σήμερα την πρωθυπουργία υιοθετώντας μία αισθητή ρητορική σύγκρουσης με τους δανειστές και εταίρους της Ελλάδας στην Ευρώπη. Υπάρχει κάτι που μπορείτε να πείτε ότι σας ξενίζει στην προεκλογική ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ, προφανώς με σημείο αιχμής την οικονομία; 

 

Ο τρόπος που παρουσιάζει ο Αλέξης Τσίπρας ότι θα διαχειριστεί την οικονομία αν εκλεγεί Πρωθυπουργός, δεν είναι πιστευτός. Πιστεύω ότι υπάρχουν δύο απόλυτα κόκκινες γραμμές που αφορούν την ανησυχία των αγορών στα όσα λέει ο Τσίπρας. Το πρώτο είναι ότι θα διαγράψει το χρέος της Ελλάδας και το δεύτερο ότι δεν θα υπάρχει διόγκωση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Ο Τσίπρας διεκδικεί να πάρει την εξουσία παραβιάζοντας και τις δύο αυτές κόκκινες γραμμές. Πώς μπορεί να έχεις μία μείωση του χρέους χωρίς να έχεις τη σύμφωνη γνώμη αυτών που σε έχουν δανείσει; Ο μόνος τρόπος που μπορείς να το κάνεις αυτό είναι με μονομερείς ενέργειες, λέγοντας ότι δεν σας πληρώνω! Αλλά αν το πεις αυτό, την ώρα που χρειάζεσαι ακόμα την βοήθεια αυτών που λες ότι δεν πληρώνεις, τότε αυτό δεν είναι προφανώς μία συνετή επιλογή. Είναι δεδομένο ότι η Ελλάδα δεν μπορεί ακόμα να σταθεί από μόνη της στα πόδια της και να αυτοχρηματοδοτηθεί. Αντιστοίχως, για τις υποσχέσεις του κ. Τσίπρα ότι θα αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες, τίθεται ένα ερώτημα: από πού θα βρει τα λεφτά για το κάνει αυτό, αφού τα χρήματα που χρειάζονται δεν μπορεί να τα πάρει από τις αγορές αν δεν έχει κάποιο είδος προγράμματος με τους θεσμικούς πιστωτές της Ελλάδας και την τρόικα. Εκτιμώ ότι αν ο Τσίπρας εκλεγεί Πρωθυπουργός, τα σπρεντς θα αυξηθούν ακόμα περισσότερο. Συνεπώς δεν υπάρχει κανένας τρόπος να δανειστείς τα λεφτά αυτά από τις αγορές. Αν, από την άλλη πλευρά, λες ότι θα δανειστείς από κάπου αλλού τα λεφτά, αυτό σημαίνει ότι θα τα δανειστείς από τους θεσμικούς πιστωτές. Και αυτό σημαίνει πρακτικά ότι θα πρέπει να κάνεις αυτό που λένε οι πιστωτές. Υπό όλα αυτά τα δεδομένα, δεν πιστεύω ότι το οικονομικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να γίνει πιστευτό. 

 

Αποκλείετε δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ ως ενδεχόμενη μελλοντική κυβέρνηση να πει -σε αντίθεση με τις προηγούμενες κυβερνήσεις Παπανδρέου-Παπαδήμου-Σαμαρά/Βενιζέλου- ότι "κύριοι της Ευρώπης, εγώ δεν θέλω τα χρήματά σας!", και συνεπώς να μην δεχθεί κανενός είδους Μνημονίου μαζί τους για την Ελλάδα; 

 

Ο μόνος τρόπος που ο Τσίπρας μπορεί να αποφύγει να έχει ένα είδος πρόγραμμα με τους θεσμικούς εταίρους και πιστωτές, είναι να μην χρειάζεται να δανειστεί καθόλου χρήματα. Θεωρητικά λοιπόν θα μπορούσε πράγματι να πει ότι δεν θέλω να έχω κανενός είδους πρόγραμμα, δεν θέλω να διαπραγματευτώ με αυτούς τους ανθρώπους ξανά, δεν πρόκειται να δανειστώ ούτε ένα ευρώ παραπάνω από κανένα άλλο κράτος μέλος της Ευρωζώνης. Υπό μία τέτοια ανάλυση θα μπορούσε να πει ότι δεν πληρώνω κανένα χρέος, δεν θα πληρώσω τους τόκους και σε μία τέτοια περίπτωση θα πρέπει να περικόψει τις δημόσιες δαπάνες! Δεν θα είναι σε θέση να τις αυξήσει, καθώς δεν θα έχει τα χρήματα να το κάνει! Αν είναι προετοιμασμένος να πράξει κάτι τέτοιο, τότε πιστεύω ότι θα μπορούσε να αποφύγει να έχει κάποιου είδους πρόγραμμα, αλλά αυτό θα σημαίνει ότι θα πρέπει να έχει δραματικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και όχι να τις αυξήσει! Ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή, από αυτό το οποίο λέει σήμερα…

 

Στο επίκεντρο της εκλογικής αναμέτρησης στην Ελλάδα είναι η εκτίμηση του ρίσκου που κάνει ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ γύρω από το ενδεχόμενο να υιοθετηθεί μετεκλογικά από την επόμενη κυβέρνηση μία λογική σύγκρουσης με τους δανειστές και Ευρωπαίους εταίρους μας. Για εσάς τίθεται θέμα ύπαρξης ενός τέτοιου ρίσκου για την Ελλάδα, κι αν ναι, σε ποιον βαθμό; 

 

Το υψηλότατο ρίσκο αφορά κυρίως το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Αν υπάρξει μία πραγματική σύγκρουση μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της τρόικας λέγοντας η ελληνική πλευρά ότι θα σκίσει το Μνημόνιο, δεν θα αποπληρώσει το χρέος προς τους Ευρωπαίους εταίρους της, αυτό θα έχει ως επίπτωση η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να μην στηρίζει περαιτέρω το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αν υπάρξει μία κρίση που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Και η εύλογη αντίδραση των καταθετών στην Ελλάδα θα είναι σε μία τέτοια περίπτωση να πάρουν τα χρήματά τους από τις τράπεζες. Και το πρόβλημα είναι ότι όσο θα είναι σε εξέλιξη αυτή η φυγή των κεφαλαίων, αν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν είναι προετοιμασμένη να στηρίξει τις τράπεζες -και υπό αυτές τις συνθήκες που η ελληνική πλευρά πει ότι θα σκίσει το μνημόνιο, δεν ξέρω πραγματικά πώς θα μπορούσε να το κάνει- τότε μετά από ένα χρονικό διάστημα τα αποθέματα των τραπεζών θα εξαντληθούν και η Ελλάδα θα βρεθεί αντιμέτωπη με την ίδια κατάσταση που βρέθηκε η Κύπρος. Και υπό αυτές τις συνθήκες δεν ξέρω πώς θα μπορούσε να αποφευχθεί η επιλογή του περιορισμού αναλήψεων στις καταθέσεις… 

 

Ξέρω ότι τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία, μεταξύ των οποίων και το Reuters, επεξεργάζονται διάφορα πολιτικά σενάρια για την επόμενη μέρα στην Ελλάδα ως απόρροια μιας πιθανής ανάδειξης του ΣΥΡΙΖΑ σε πρώτη δύναμη στη χώρα. Ποια είναι αυτά που θα μπορούσατε να μου περιγράψετε ως κυρίαρχα, λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, σε συνάρτηση με τη στρατηγική που εκτιμάτε ότι θα ακολουθήσει ο Τσίπρας ως Πρωθυπουργός; 

 

ΠΡΩΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Το πρώτο λέει ότι εκλέγεται πρώτη δύναμη ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Τσίπρας ορκίζεται Πρωθυπουργός. Στην αρχή θα επιδιώξει μία σκληρή στάση απέναντι στην τρόικα, και εν συνεχεία θα συνειδητοποιήσει ότι είναι απίθανο να επιβάλλει τους όρους του. Θα είναι πολύ δύσκολο για την ελληνική πλευρά να εκβιάσει τους Ευρωπαίους εταίρους της… Μερικά χρόνια πριν, η Ελλάδα θα μπορούσε να το κάνει λέγοντας ότι αν δεν μας βοηθήσετε, τότε όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα καταρρεύσει. Σήμερα, υπάρχουν ευάλωτα σημεία πάνω στα οποία μπορεί θεωρητικά να πατήσει η ελληνική πλευρά, αλλά δεν είναι πολλά. Οι Ευρωπαίοι εταίροι σήμερα κάλλιστα μπορούν να πουν στον Τσίπρα "συγνώμη φίλε, δεν θέλεις να κάνεις όσα σου λέμε, τότε θα πρέπει να υποστείς τις συνέπειες…". Και αν το κάνουν αυτό θα αισθάνονται ιδιαίτερα προστατευμένοι απέναντι σε μια τέτοια απόφαση. 

 

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Υπάρχει όμως κι ένα ακόμα σενάριο, που πιστεύω ότι είναι αρκετά ρεαλιστικό. Αυτό λέει ότι ο Τσίπρας ερχόμενος στην εξουσία θα ακολουθήσει μία ιδιαίτερα σκληρή στάση απέναντι στην τρόικα, αλλά σύντομα θα υπαναχωρήσει και θα συνειδητοποιήσει ότι δεν θα μπορέσει να πάρει αυτά που ζητάει και αναγκαστεί θα προβεί σε κάποιου είδους συμβιβασμό. 

 

ΤΡΙΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Υπάρχει κι ένα τρίτο σενάριο, που πιστεύω ότι είναι αρκετά ρεαλιστικό. Σύμφωνα με αυτό ο Τσίπρας δεν θα έχει απόλυτη πλειοψηφία και θα πρέπει διαμορφώσει έναν κυβερνητικό σχηματισμό, ίσως με το Ποτάμι ή με το ΠΑΣΟΚ. Και σε μια τέτοια περίπτωση, το Ποτάμι και το ΠΑΣΟΚ θα αναγκάσουν τον Τσίπρα σε μία πιο μετριοπαθή στάση απέναντι στους δανειστές της Ελλάδας. Και επειδή, όπως εκτιμώ, τα δύο αυτά κόμματα (το Ποτάμι και το ΠΑΣΟΚ) είναι πιο φιλοευρωπαϊκά από τον ΣΥΡΙΖΑ δεν θα θελήσουν να πάνε σε έναν κυβερνητικό σχηματισμό με τον ΣΥΡΙΖΑ, αν προηγουμένως δεν είναι βέβαια ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρόκειται να σπρώξει τη χώρα στον γκρεμό. Το σενάριο εξαναγκασμού σε μια κυβερνητική συνεργασία με το Ποτάμι ή το ΠΑΣΟΚ είναι πιθανότατα κάτι που βολεύει και τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς σε μια τέτοια περίπτωση ο κ. Τσίπρας θα έχει δημιουργήσει απέναντι στους ψηφοφόρους του το άλλοθι ότι "κοιτάξτε, εγώ ήθελα να σκίσω το μνημόνιο, αλλά το Ποτάμι και το ΠΑΣΟΚ δεν με άφησαν… Και τους χρειαζόμουν για να σχηματίσουμε μια κυβέρνηση και να κάνουμε συμβιβασμό…". 

 

ΤΕΤΑΡΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Το χειρότερο σενάριο για τον ΣΥΡΙΖΑ και τον κ. Τσίπρα είναι να πάρουν στις εκλογές την απόλυτη πλειοψηφία – παρότι δεν μοιάζει τόσο πιθανό κάτι τέτοιο. Σε μια τέτοια περίπτωση πώς ο κ. Τσίπρας θα μπορέσει να δικαιολογήσει ότι δεν μπορεί να κάνει πράξη τα όσα έχει υποσχεθεί αφού δεν μπορεί να βρει τα χρήματα; 

 

ΠΕΜΠΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Τέλος, υπάρχει όμως και η περίπτωση των δεύτερων επαναληπτικών εκλογών, όπου σε μια τέτοια περίπτωση η Νέα Δημοκρατία θα μπορούσε να κάνει την ολική επαναφορά της -ίσως με άλλον αρχηγό από τον σημερινό- ιδιαίτερα μάλιστα αν στο ενδιάμεσο υπάρξει έντονη αναταραχή στις αγορές για την κατάσταση που βρίσκεται η Ελλάδα και φυγή κεφαλαίων από τις τράπεζες, με αποτέλεσμα οι Έλληνες να αρχίσουν να ανησυχούν για το τι θα σημάνει γι' αυτούς μία κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.  

 

Προεξοφλείτε ότι για τον Τσίπρα τα πράγματα θα είναι δύσκολα αν βρεθεί στην θέση του Πρωθυπουργού από την θέση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης που βρίσκεται σήμερα; 

 

Αν ο Τσίπρας κερδίσει τις εκλογές, πιστεύω ότι θα περάσει πάρα πολύ δύσκολα, διότι αυτό συμβαίνει κατά κύριο λόγο με τους λαϊκιστές: οι λαϊκιστές είναι πάρα πολύ καλοί και αγαπητοί όταν βρίσκονται στην αντιπολίτευση. Είναι πολύ αποτελεσματικοί στο να ασκούν κριτική γύρω από τις αποφάσεις της κυβέρνησης. Είναι επίσης πολύ καλοί στο να δίνουν υποσχέσεις για το πώς θα μπορέσουν να κάνουν τα πράγματα καλύτερα αν έρθουν στην κυβέρνηση. Όμως οι υποσχέσεις τους δεν πατάνε σε γερά θεμέλια, και όταν ανεβαίνουν στην εξουσία τι κάνουν; Δίνουν υποσχέσεις που δεν μπορούν να τις εκπληρώσουν. Πώς θα μπορέσει ο Τσίπρας να διαχειριστεί μια τέτοια κατάσταση; Πώς θα μπορέσει να πει στον κόσμο ότι δεν μπορεί να κρατήσει τις υποσχέσεις του, ιδιαίτερα μάλιστα αν ο κόσμος του δώσει απόλυτη πλειοψηφία; 

 

Ο διεθνής τύπος επαναφέρει το σενάριο του Grexit για την Ελλάδα. Στο εσωτερικό της χώρας οι δυνάμεις του κυβερνητικού συνασπισμού επισείουν την ίδια απειλή εν όψει της κρίσιμης εκλογικής αναμέτρησης. Είναι το Grexit ένα πιθανό σενάριο τελικά και ποια είναι τα ενδιάμεσα στάδια που πρέπει να περάσουμε για να φθάσει, ο μη γένοιτο, η χώρα σε μια τέτοια κατάληξη;

 

Πιστεύω ότι η έξοδος της Ελλάδας δεν είναι απόλυτα πιθανό σενάριο αυτήν τη στιγμή, αλλά είναι ένα πιθανό σενάριο. Το 2012 η Ελλάδα ήταν πραγματικά στο χείλος του γκρεμού για να βγει από το ευρώ. Σήμερα η Ελλάδα είναι μερικά βήματα πίσω από το χείλος του γκρεμού. Μεσολαβούν οι πρόωρες εκλογές, αυτές πρέπει να κερδηθούν από τον ΣΥΡΙΖΑ, ακολούθως ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να εφαρμόσει αυτά που λέει το πρόγραμμά του, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ακόμα όμως κι αν έρθει σε ρήξη με την τρόικα, υπάρχει ακόμα και τότε ένα μικρό περιθώριο μέχρις ότου φθάσει η Ελλάδα στο σημείο να βγει από το ευρώ. Πρέπει να υπάρξει φυγή κεφαλαίων, περιορισμός αναλήψεων, και δεν βλέπω το πώς σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορέσει να μείνει η χώρα στο ευρώ. Θεωρητικά θα μπορούσε να μείνει στο ευρώ με έλεγχο κεφαλαίων (capital controls) για πολλά χρόνια. Αλλά αυτό θα ήταν ένα πάρα πολύ κακό σενάριο για τους Έλληνες…