Κρύβει μια περίεργη, άγρια χαρά η έρευνα, η διαδικασία που σε οδηγεί σε ανέκδοτο υλικό, πολύτιμα έγγραφα, ονόματα και εικόνες που ποτέ σου δεν είχες φανταστεί ότι θα συναντούσες. Ξεδιπλώνονται στα μάτια σου και έχεις την αίσθηση ότι λαμπυρίζουν διαμαντάκια – πραγματικός θησαυρός.

Το ατίθασο αυτό συναίσθημα το ομολογεί από τον πρόλογο ακόμη, ο Αχιλλέας Χεκίμογλου, συγγραφέας που έχει δοκιμαστεί στο δύσκολο πεδίο του δημοσιογραφικού ρεπορτάζ. Το διακρίνεις και όταν μιλάει για τα πονήματά του, χθες για το «Ο Ωνάσης και ο Σμηναγός Χ», σήμερα για την «Ατομική Εποχή / Πυρηνική Ενέργεια, Αντιδραστήρες και Ουράνιο στην Ελλάδα του 20ού αιώνα» (αμφότερα εκδόσεις Παπαδόπουλος).

Συστηματική, εξαντλητική, επίμονη έρευνα για το υλικό που θα σκιαγραφεί τελικά την πορεία της χώρας στην πυρηνική μετάβαση – ατελή τη χαρακτηρίζει ο συγγραφέας. Δεν έχει, εξάλλου, ευκολίες η ερευνητική διαδικασία. Ο ίδιος συνηθίζει να μιλάει χαριτολογώντας για τα τρία «π» ως προϋποθέσεις της: πάθος, πείσμα, πειθαρχία. Και δεν έχει άδικο.

Η «αφήγηση» χάνεται στον χρόνο, αγγίζει τη δεκαετία του ’50, αλλά συναντά την επικαιρότητα του 21ού αιώνα, αφού η πληθωριστική και ενεργειακή κρίση έχει θέσει εκ νέου το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας διεθνώς. Ο συγγραφέας συνδέει ευθέως το αντικείμενο της έρευνάς του με τις γεωπολιτικές εξελίξεις, προσδιορίζοντας την Ατομική Εποχή ως το θεαματικό υποσύνολο του ανταγωνισμού των δύο υπερδυνάμεων την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Και εξηγεί ότι προσήλωσε το βλέμμα του σε μια περίοδο ανεξερεύνητη, χαμένη στο σκοτάδι πλείστων όσων αρχείων, μέχρι σήμερα.

Είχε πολύ ψωμί η υπόθεση, είναι προφανές: ξεπηδά μέσα από τις σελίδες του βιβλίου στρωτά, υπό το πρίσμα μιας αντίληψης αμιγώς δημοσιογραφικής, με χρονικά ορόσημα-σταθμούς. Από την ένταξη στο CERN και τη δημιουργία της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας έως την ενεργοποίηση του αντιδραστήρα, το καλοκαίρι του 1961.

Το βιβλίο δεν θα ήταν ίδιο χωρίς την ανάδειξη των προσώπων που πρωταγωνιστούν στην εγχώρια πυρηνική περιπέτεια. Ο συγγραφέας κινείται ευφυώς, συμπυκνώνοντας τη δράση σε πρόσωπα όπως η Φρειδερίκη, «στην οποία η Πυρηνική Φυσική ασκούσε μια παράξενη έλξη», στο άρμα, ασφαλώς, της αμερικανικής πολιτικής. Ο ίδιος ο Χεκίμογλου έχει αποκαλύψει ότι η πάλαι ποτέ βασίλισσα έχει γράψει στα απομνημονεύματά της πως μετά τον Εμφύλιο είχε βρει υπαρξιακό νόημα στην ενασχόληση με την ατομική ενέργεια.

«Σταθερά παρούσα στα πυρηνικά προγράμματα ήταν η Φρειδερίκη, η οποία διατηρούσε ανοιχτή γραμμή με τον Θέμι Κανελλόπουλο» αναφέρει μεταξύ άλλων. «Παράλληλα, η βασίλισσα προωθούσε στον Δημόκριτο συνεχώς βιβλία και περιοδικά για την Ατομική Φυσική, τα οποία έφταναν στα Ανάκτορα από το εξωτερικό. Είχε κάνει εγγραφή στο “Bulletin of the Atomic Scientists” των HΠΑ»…

Ρόλο κομβικό διαδραματίζει επίσης ο ναύαρχος Θάνος Σπανίδης, πρόεδρος της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας. Ο κατάλογος είναι μακρύς. Ο καθηγητής του MIT Ηλία Γυφτόπουλος, ο πολιτικός Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο καθηγητής Θεόδωρος Κουζουμζέλης, που πρωτοστάτησε στην συμμετοχή της Ελλάδας στο CERN, ο ναύαρχος Τούμπας, είναι πρόσωπα-κλειδιά γύρω από τα οποία δομείται το βιβλίο.

Οι 254 σελίδες της πυρηνικής εξιστόρησης παρακολουθούν και το επιστημονικό σκέλος, που κορυφώθηκε με τη δημιουργία του Δημόκριτου, και το οικονομικό, που σηματοδοτήθηκε από τις προσπάθειες της ΔΕΗ να κάνει το δικό της πυρηνικό άλμα. Καλύπτουν περί τις τέσσερις δεκαετίες, στην πραγματικότητα… έτη φωτός από τις βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι έως την έκρηξη του Τσερνόμπιλ, η οποία και έβαλε τελεία στα όποια εσωτερικά σχέδια.

Με στοιχεία και αναφορές που αποκτούν ευρύτερο ενδιαφέρον κοινωνικού χαρακτήρα: Η χωροθέτηση του Δημόκριτου ως Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών από την κυβέρνηση Καραμανλή, κατά την οποία οι κάτοικοι της περιοχής φοβούνταν τη διαρροή ραδιενέργειας από τον αντιδραστήρα. Η σύγκρουση της Φρειδερίκης με τον καθηγητή Γυφτόπουλο, ο οποίος είχε υποβάλει δύο εκθέσεις για τον Δημόκριτο ως προς την επιστημονική κατεύθυνσή του. Η παρουσία του Ζίγδη στο υπουργείο Βιομηχανίας. Η σύγκρουση του Ανδρέα Παπανδρέου με τον ναύαρχο Σπανίδη.

Ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα και η αναφορά στον Απρίλιο του 1957, όταν 0 Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε δηλώσει ότι θα προχωρούσε στην αξιοποίηση του υπόγειου πλούτου και έναν μήνα αργότερα το υπουργείο Βιομηχανίας προχώρησε σε αποκαλύψεις για το ουράνιο στην Ελλάδα: ο Θεόδωρος Τρίκλωνος είχε ανακαλύψει ουράνιο στην περιοχή Μακρυχώρι της Λάρισας.

Δεν έχει νόημα η προσπάθεια αποτύπωσης όλου του βιβλίου σε μερικές αράδες παρουσίασής του. Αυτό που έχει αξία να τονιστεί είναι το γεγονός ότι με την έκδοσή του φωτίζεται ένας άγνωστος κόσμος, με πρόσωπα για τα οποία δεν γνωρίζαμε παρά ελάχιστα πράγματα ως τώρα. Και η συμβολή του Αχιλλέα Χεκίμογλου είναι πολύ σημαντική, τόσο ώστε να δημιουργεί υψηλές προσδοκίες και για την έρευνα του μέλλοντος. Είναι βάρος, είναι ευθύνη, αλλά και εύσημο από τα λίγα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News