Πριν από 70 χρόνια, το πρωινό της 1^ης Μαρτίου του 1954, οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποίησαν με την ονομασία Castle Bravo, την πρώτη δοκιμή βόμβας υδρογόνου, σε ένα τεχνητό νησί στην Ατόλη Μπικίνι στα νησιά Μάρσαλ του Ειρηνικού. Όπως σημειώνει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Γουόλτερ Πίνκους σε ένα άρθρο του στην Washington Post ήταν μια δοκιμή, που δεν πήγε και πολύ καλά.

Η εκρηκτική ισχύς της βόμβας ήταν 15 μεγατόνοι, ισοδύναμη με 15 εκατομμύρια τόνους TNT, υπερδιπλάσια από ό,τι αναμενόταν, και παραμένει η μεγαλύτερη πυρηνική δοκιμή στην ιστορία των ΗΠΑ — σχεδόν 1.000 φορές πιο ισχυρή από τις βόμβες που έπεσαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

Οι προβλέψεις ήταν πολύ αισιόδοξες

Σύμφωνα με τις αρχικές προβλέψεις των επιστημόνων η Bravo θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα σύννεφο ραδιενεργών εκροών πλάτους 15 μιλίων, που θα απλωνόταν στην ατμόσφαιρα. Αντίθετα, μια έκρηξη πιο φωτεινή από τον ήλιο εκτόξευσε 10 εκατομμύρια τόνους εξατμισμένου κοραλλιογενούς υλικού, άμμου και νερού σε ένα ραδιενεργό νέφος πλάτους 100 μιλίων, που έφτασε να βράζει περίπου στα 40.000 μέτρα στη στρατόσφαιρα.

Πέντε ώρες μετά την έκρηξη, μια ομίχλη ραδιενεργών σωματιδίων άρχισε να πέφτει στην ατόλη Rongelap, 120 μίλια ανατολικά του Μπικίνι. Αυτή η ραδιενεργή ομίχλη έγινε πυκνότερη γύρω στη 1 μ.μ. και συνέχισε να καλύπτει τα πάντα για ώρες. Η στάχτη σκέπασε τα δέντρα, τα λουλούδια και τα φρούτα, τις στέγες των σπιτιών και την παραλία κατά μήκος της λιμνοθάλασσας. Βροχή έπεσε για λίγο αργά το απόγευμα, διαλύοντας τη ραδιενεργή τέφρα στις στέγες, μεταφέροντας την στις αποχετεύσεις και στα βαρέλια νερού του νοικοκυριού. Το νερό της βροχής μετέφερε τη στάχτη από τις τσίγκινες στέγες στην κοινόχρηστη παροχή νερού του νησιού.

Οι κάτοικοι της ατόλης, μικροί και μεγάλοι, ήπιαν από αυτό το νερό, την ώρα που η στάχτη έπεφτε πάνω στα γυμνά κορμιά των παιδιών και κολλούσε στις πατούσες όσων περπατούσαν ξυπόλυτοι, κάτι καθόλου ασυνήθιστο στο νησί, όπως επισημαίνει ο Γουόλτερ Πίνκους. Σε πολλά σημεία του νησιού, το ύψος της στάχτης έφτανε τα 4 εκ. πάνω από στο έδαφος. «Όταν το φεγγάρι νίκησε τα σύννεφα εκείνη τη νύχτα, η λευκή σκόνη έλαμψε σαν χιόνι».

Δύο ημέρες αργότερα, το αμερικανικό Ναυτικό μετέφερε 82 νησιώτες από το Rongelap και την κοντινή ατόλη Ailingnae σε μια βάση των ΗΠΑ στο Kwajalein, μια άλλη ατόλη στα Νησιά Μάρσαλ. Ο γιατρός του Πολεμικού Ναυτικού που επέβλεπε τις εξετάσεις τους διαπίστωσε ότι τα δύο τρίτα των ανθρώπων υπέφεραν από απώλεια όρεξης, ναυτία και έμετο και η πλειοψηφία ένιωσε φαγούρα και κάψιμο στο εκτεθειμένο δέρμα, όλα σημάδια έκθεσης σε ραδιενεργά υλικά.

Και όμως επέστρεψαν στο νησί για σχεδόν 30 χρόνια

Και όμως οι κάτοικοι του Rongelap επέστρεψαν σε νέα σπίτια στην όμορφη ατόλη τους το 1957, για να την εγκαταλείψουν μόλις το 1985, αφού οι επιστήμονες συνέχιζαν να καταγράφουν υψηλά επίπεδας ραδιενέργειας στο μολυσμένο περιβάλλον, γεγονός που καθιστούσε τα τοπικά τρόφιμα ακατάλληλα για βρώση. Μόνο μέλη του προσωπικού ασφαλείας παραμένουν εκεί πλέον.

Μια μελέτη του 2019 από ερευνητές του Πανεπιστημίου Κολούμπια διαπίστωσε ότι τα επίπεδα ραδιενεργής μόλυνσης στο νησί εξακολουθούν να υπερβαίνουν τα επίπεδα ραδιενεργής μόλυνσης που εντοπίστηκαν πιο πρόσφατα στο Τσερνόμπιλ της Ουκρανίας και στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας.

Ο Γουόλτερ Πίνκους αναφέρεται στην εμπειρία του δικού του ταξιδιού στην ατόλη πριν από μισό αιώνα, συνοδεύοντας μια αμερικανική ιατρική ομάδα, που κάθε χρόνο από το 1954 εξέταζε κατοίκους που είχαν εκτεθεί στην ραδιενέργεια και παρέμεναν ζωντανοί. Γράφει χαρακτηριστικά: «Αυτά που έμαθα και είδα σε εκείνο το ταξίδι συνέβαλαν στην αποφασιστικότητά μου να συνεχίσω να υπενθυμίζω στους ανθρώπους τον κίνδυνο των πυρηνικών όπλων. Για μένα, ένας από τους καλύτερους τρόπους για να κατανοήσω τον πιθανό μακροπρόθεσμο κίνδυνο του πυρηνικού πολέμου και να συνειδητοποιήσω γιατί οποιαδήποτε χρήση τέτοιων όπλων πρέπει να αποτραπεί, είναι να ανακαλέσετε στη μνήμη αυτό που συνέβη στο Rongelap και να φανταστείτε ότι συμβαίνει εκεί που ζείτε».

Αν για παράδειγμα είχε εκραγεί μια αντίστοιχη βόμβα υδρογόνου κοντά στην Ουάσινγκτον οι στάχτες θα μπορούσαν να είχαν επεκταθεί μέχρι τη Νέα Υόρκη, καλύπτοντας χιλιάδες τετραγωνικά μίλια και επηρεάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους – αφήνοντας αυτή την περιοχή «μολυσμένη σε τέτοιο βαθμό ώστε η μόνη λύση για να αποτραπεί ο θάνατος ή ο τραυματισμός και οι σοβαρές συνέπειες για την υγεία από την ακτινοβολία θα ήταν η εκκένωση της περιοχής ή η λήψη προστατευτικών μέτρων», σύμφωνα με το «The Effects of Nuclear Weapons» της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, που δημοσιεύτηκε το 1962.

Σήμερα μόλις 12 είναι οι επιζώντες από εκείνη την ημέρα και πολλοί από αυτούς συνεχίζουν να παλεύουν με θέματα υγείας.

Ηθική υποχρέωση οι αποζημιώσεις

Στις 16 Οκτωβρίου 2023, στο αμερικανικό Κογκρέσο ήρθε ένα νομοθέτημα το οποίο ζητά την παράταση των Συμφωνιών μεταξύ της κυβέρνησης των ΗΠΑ και της Δημοκρατίας των Νήσων Μάρσαλ. Οι συμφωνίες, που συνεχίζουν να χορηγούν βοήθεια και συνεισφορές από διάφορα ταμεία για τα επόμενα 20 χρόνια, θα ανέλθουν συνολικά σε περίπου 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια.

Επιχορηγήσεις ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων θα συνεχίσουν τη χρηματοδότηση των ΗΠΑ για την υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση για τις ατόλες που εκτέθηκαν στη ραδιενέργεια – Rongelap, Enewetak, Bikini και Utirik – και ταχυδρομικές υπηρεσίες για τους κατοίκους των Νήσων Μάρσαλ, συν επιπλέον 700 εκατομμύρια δολάρια σε ένα ξεχωριστό καταπιστευματικό ταμείο Compact που παρέχει κεφάλαια στις κυβερνήσεις των νησιών, συμπεριλαμβανομένου του Rongelap.

Τον περασμένο μήνα, μια ομάδα γερουσιαστών απέτυχε να επισυνάψει την έγκριση των Συμφωνιών αυτών στο Συμπλήρωμα Εθνικής Ασφάλειας που εγκρίθηκε από τη Γερουσία στις 13 Φεβρουαρίου και αφορά βοήθεια προς την Ουκρανία.

Ο Πίνκους, στο άρθρο του στην Washington Post, παραδέχεται ότι αυτό που έγινε δεν μπορεί να αναιρεθεί, αλλά η επέτειος της δοκιμής της βόμβας υδρογόνου είναι η κατάλληλη στιγμή για το Κογκρέσο να δράσει για να βοηθήσει τους επιζώντες κατοίκους των νησιών Μάρσαλ και τους απογόνους τους, ακόμα και με επτά δεκαετίες καθυστέρηση, πληρώνοντας για το χρέος ενός χαμένου παραδείσου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News