Οπως σημείωσε το Protagon, η UNESCO έχει ανακηρύξει τη βερολινέζικη αντεργκράουντ σκηνή Αϋλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας. Ομως οι εξελίξεις στη γερμανική πρωτεύουσα θέτουν διαφορετικές προτεραιότητες. Ετσι, τα τελευταία χρόνια αρκετά από τα φημισμένα μουσικά κλαμπ του Βερολίνου κλείνουν ή απειλούνται με κλείσιμο. Παράδοξη εξέλιξη για μια αναγεννημένη πόλη, που λίγες δεκαετίες μετά την επανένωσή της προβάλλεται παγκόσμια ως μητρόπολη σε ανοδική αναπτυξιακή πορεία, ιδιαιτέρως ελκυστική για επενδυτές, τουρίστες με αντισυμβατικές πολιτιστικές προτιμήσεις και κατοίκους με υψηλές επαγγελματικές φιλοδοξίες.

Η ασταμάτητη αρχιτεκτονική ανανέωση, όμως, οδηγεί στην συρρίκνωση των δημοφιλών μουσικών χώρων που όχι μόνο μεταμόρφωσαν το Βερολίνο σε παγκοσμίως ελκυστική σκηνή, αλλά αποτελούν και ζωντανά κομμάτια της πολυτάραχης ιστορίας του.

Βερολίνο: Φτωχό αλλά σέξι ή πλούσιο και ακατάδεκτο;

Η νέα γερμανική πρωτεύουσα διαφημίστηκε το 2004 με το σύνθημα «Το Βερολίνο είναι φτωχό αλλά σέξι». Στον 20ό αιώνα είχε αποδοθεί  στην πόλη η ακαταμάχητη σεξουαλικότητα μιας μοιραίας γυναίκας, αλλά και η αναγεννητική ικανότητα μιας μητέρας, όπως επισημαίνει η κοινωνιολόγος Martina Loew. Τα ξέφρενα πάρτι ενίσχυσαν τη φήμη του ως τόπου της έκστασης και νέας πρωτεύουσας της μουσικής τέκνο, με γεννήτορές της τους Γερμανούς Kraftwerk, ήδη από το 1974.

Το τέκνο, έχοντας για αρχιερείς του τους σχεδόν απρόσωπους DJ και πρωταγωνιστή το εκστατικό κοινό –στον αντίποδα των ροκ αστέρων– συνοδευόταν από πάρτι, ναρκωτικά, ένα δυστοπικό τεχνολογικό όραμα, αλλά και την απαίτηση για κατάργηση  των κοινωνικών διακρίσεων και σεβασμό της διαφορετικότητας. Εξαρχής το τέκνο κοινό διαιρούνταν σε εύπορο, μεσοαστικό και φτωχότερα «παιδιά του δρόμου», αλλά η μουσική το ωθούσε στη διασύνδεση, στην ενοποίηση – όπως φαίνεται και στα Love Parade, με τα συνθήματα της κουλτούρας rave «ειρήνη, αγάπη, ενότητα, σεβασμός».

Τώρα, όμως, ο ιός του εξευγενισμού μεταμορφώνει τα δημοφιλή στέκια σε αποκρουστικά λείψανα μιας άλλης πόλης και κοινωνίας. Τρία από τα επιφανέστερα κλαμπ, το «Farbvernseher» (Εγχρωμη Τηλεόραση), το Stadtbad Wedding και το KitKat ήδη αναγκάστηκαν να βάλουν λουκέτο. Η Βερολινέζικη Επιτροπή των Κλαμπ προειδοποίησε το γερμανικό Κοινοβούλιο πως «ο σφυγμός της πόλης» –όπως  χαρακτήρισε τα κλαμπ– θα νεκρωθεί, καθώς απειλούνται άλλα 20 με κλείσιμο, μεταξύ των οποίων και το διεθνώς φημισμένο «Berghain», ενώ περίπου 100 έχουν κλείσει τα τελευταία 10 χρόνια.

H πολυφωνική βερολινέζικη νύχτα μπορεί να καταντήσει έξαφνα μονότονη, εφόσον ο πολεοδομικός εξευγενισμός απαιτεί να εξαφανιστούν τα κλαμπ, αν δεν εξελιχθούν σε αποκλειστικά στέκια με ακριβό εισιτήριο για ένα εκλεκτό και περιορισμένο κοινό. Αν μπει τέλος στα εκρηκτικά πάρτι, οι χαμηλοί τόνοι ενός διακριτικού κοσμοπολιτισμού θα ικανοποιήσουν τους ιδιοκτήτες των ακριβών διαμερισμάτων δίπλα στα κλαμπ. Από την άλλη, τέτοιοι περιορισμοί θα αναγκάσουν πολλούς τουρίστες να αναζητήσουν εκστατικές νυχτερινές διασκεδάσεις σε πόλεις που προβάλλονται για την πολιτισμική πολυφωνία τους.

Ο ιός του εξευγενισμού μολύνει τα κλαμπ

Ο «θάνατος των κλαμπ», δηλαδή το προγραμματισμένο κλείσιμό τους, αποδόθηκε πρωταρχικά στην έλλειψη επαρκών μέτρων ασφαλείας. Τα περισσότερα κλαμπ στεγάζονται σε προβληματικά κτίρια, όπως υπόγεια πολεμικά καταφύγια, ανενεργά εργοστάσια, τέως μπυραρίες, εγκαταλειμμένες αποθήκες, κενές πισίνες, και μόνο σταδιακά έχουν βελτιώσει τις επισφαλείς εγκαταστάσεις τους.

Ακόμα, μειώνεται τελευταία η ανεκτικότητα των γειτόνων απέναντι στη βία και στην εγκληματικότητα, παράλληλες απώλειες των πάρτι, συνδυασμένων με ναρκωτικά –για την επιθυμητή έκσταση– και με ελεύθερο σεξ. Εξαφνα οι ιδιοκτήτες των ακινήτων όπου στεγάζονται τα κλαμπ καταγγέλλουν τα ενοικιαστήρια συμβόλαια επικαλούμενοι την αγανάκτηση των νεοφερμένων κατοίκων για το ολονύχτιο πανδαιμόνιο.

Ολα αυτά τα προβλήματα μέχρι τώρα αντισταθμίζονταν από το μεγάλο ρεύμα των κλαμπόφιλων τουριστών. Ενας στους τέσσερις επέλεγε το Βερολίνο ως εναλλακτική πόλη της ελευθερίας. Οι αμέτρητες μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις –58.000 events μόνο το 2019– εδραίωσαν τη φήμη για την πολιτιστική πληθωρικότητα μιας αντισυμβατικής πόλης, όπου τα Σαββατοκύριακα αρχίζουν από την Πέμπτη και τελειώνουν νωρίς τη Δευτέρα.

Η αχαλίνωτη λειτουργία των κλαμπ μεγάλωσε την ένταση ανάμεσα στην εικόνα μιας πόλης ελκυστικής για τους τουρίστες, αλλά και ποιοτικής για τους κατοίκους της. Η ασφυκτική κοσμοσυρροή, ακόμα και στα μεγαλύτερα από αυτά, προκαλεί την τυποποίησή τους και αλλοιώνει την παράδοξη αυθεντικότητά τους. Τα προβλήματα θεωρούνται πια αβάσταχτα, σαν τα κλαμπ να μεταλλάχτηκαν σε κάτι νοσηρό. Τι άλλαξε;

Τα κλαμπ αποδεικνύονται τρωτά στον ιό του εξευγενισμού, καθώς τοποθετούνται στην «κατώτερη» κατηγορία της «δημοφιλούς κουλτούρας», μαζί  με τα μπορντέλα και τα καζίνο. Στερούνται έτσι των δικαιωμάτων που θωρακίζουν τους χώρους και τους οργανισμούς της «υψηλής» κουλτούρας, «ανώτερης» κατηγορίας, σύμφωνα με την ξεπερασμένη (;) πια διάκριση του 20ού αιώνα. Μια τέτοια απαξίωση επιτρέπει στους επενδυτές ακινήτων να τα εκτοπίζουν ανεμπόδιστα ώστε να ανεβάσουν τις τιμές των ακινήτων.

Ομως παρά τη σαρωτική ορμή του εξευγενισμού, υπάρχουν σθεναρές αντιστάσεις. Οι Πράσινοι πρότειναν να προστατεύονται τα κλαμπ ως πολιτιστικοί θεσμοί ισοδύναμοι με τις όπερες. Επιπλέον, η Επιτροπή των Κλαμπ τόνισε στο γερμανικό Κοινοβούλιο την οικονομική και πολιτιστική συνεισφορά τους, υποστηρίζοντας πως η νυχτερινή ζωή του Βερολίνου αποτελεί μαγνήτη για νεαρούς εργαζόμενους σε νεοφυείς εταιρείες, ώστε χωρίς αυτά η πόλη να κινδυνεύει να χάσει τη γοητεία της.

Ετσι, το αναπτυγμένο Βερολίνο προβάλλεται πλέον ως πλούσιο και ακατάδεκτο, ιδανική πόλη για τα μέλη της ανερχόμενης μεσαίας τάξης, ακαδημαϊκής ή επιχειρηματικής. Η νέα, καλλιεργημένη και τεχνολογικά πρωταγωνιστική ελίτ προτιμά την ατομική διαφοροποίηση αντί για τη μαζική εξομοίωση, δίνει ιδιαίτερη σημασία στους εξαιρετικούς τόπους κατοικίας και επιδιώκει αποκλειστικούς και «αυθεντικούς», αν όχι σπάνιους, τρόπους διασκέδασης στον ελεύθερο χρόνο της, σε χώρους απρόσιτους στα ομοιόμορφα πλήθη. Το Βερολίνο τα υπόσχεται όλα αυτά γενναιόδωρα σε όσους  συντονίζονται με τον αναπτυξιακό παλμό του και τον τροφοδοτούν με καινοτομίες.

Το τίμημα; Να παραγκωνιστούν όλες οι άλλες κουλτούρες, όπως αυτή του τέκνο και των κλαμπ, παρότι ο συνδυασμός τους κάνει την πόλη πιο ζωντανή, πιο ελκυστική, πιο ελεύθερη. Ο εκτοπισμός αυτός απειλεί να νεκρώσει, μαζί με τα κλαμπ, και την πολιτιστική γοητεία του Βερολίνου, αποδιώχνοντας όσους το αγάπησαν ειδικά γι’ αυτήν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News