Γιατί δεν γράφουν οι Έλληνες αυτοβιογραφίες; Έκανα αυτή τη σκέψη διαβάζοντας μονορούφι το μικρό, παράξενα συγκινητικό βιβλίο του Σταύρου Ζουμπουλάκη που λέγεται “Η αδερφή μου” (εκδ. Πόλις). Είναι μια αφήγηση της αδελφικής αγάπης και όλων των αδιέξοδων αισθημάτων που καταλαμβάνουν το συγγραφέα όταν η αδερφή του φύγει πια από τη ζωή.

Χτυπημένη από χρόνιες επιληπτικές κρίσεις και στο τέλος από καρκίνο η Γιούλα Ζουμπουλάκη αφήνει το ίχνος της σε αυτό το μικρό βιβλίο, από την πρώτη ως την τελευταία φράση, θυμίζοντας, στις καλύτερες στιγμές, αυτό που καταφέρνει η λογοτεχνία όταν δημιουργεί ήρωες, όταν μιμείται σπουδαίες και ολοκληρωμένες πράξεις.

Τον τελευταίο καιρό αναρωτιέμαι: τι τους θέλουμε τους λογοτεχνικούς ήρωες όταν περιστοιχιζόμαστε από αληθινούς; Το βιβλίο αυτό ήρθε να δώσει υπόσταση στην απορία μου. Πώς μπορούμε να μιλήσουμε για όσους αγαπάμε, ή ακόμη και για όσους μας ταλαιπώρησαν, χωρίς να προστρέξουμε στη λογοτεχνία απαραιτήτως, αλλά και χωρίς να λιβανίσουμε αποκλειστικά, χωρίς να ψέξουμε απαραίτητα, χωρίς να εκδικηθούμε; Πώς γίνεται να μιλήσουμε απλά- “να (μας) δοθεί αυτή η χάρη” προκειμένου να μείνει το όνομα εκείνου που αγαπήσαμε σ’ένα κείμενο; Και ν’αποκτήσει έτσι το αντικείμενο της αγάπης μας, του πόνου μας, των αντιφατικών μας αισθημάτων, ονοματεπώνυμο;

Νομίζω ότι η απάντηση είναι η ειλικρίνεια των προθέσεων, το ξεγύμνωμα. Υπάρχει ένα κομβικό σημείο στην αφήγηση όπου ο Ζουμπουλάκης ενθέτει στο κείμενό του ένα ανορθόγραφο, σπαρακτικό σημείωμα της μητέρας του. Το γεγονός ότι τα λάθη της δεν “διορθώνονται”, δίνει στο κείμενο μια λάμψη οδυνηρή. Τέτοια που δεν αντέχεις να κοιτάς τη σελίδα.

Συνήθως η οικογενειακή σάγκα εκτείνεται σε εκατοντάδες σελίδες –αυτό μας έχει μάθει το παραδοσιακό μυθιστόρημα. Εδώ αρκούν 69 σελίδες. Ο παπάς, η γυναίκα του, τα δυο αδέρφια, οι γάμοι, τα διαζύγια, τα παιδιά. Ο θυμός, η απόγνωση, η καταπίεση, η αγάπη. Η πίστη, η αυτοπροστασία, ο έλεγχος, η μυστικοπάθεια, η ανταμοιβή, η ταύτιση. Όλο το οπλοστάσιο της οικογενειακής ζωής κινητοποιείται σε αυτή την εξομολογητική αφήγηση. Ο συγγραφέας δεν κρύβει την πίστη του σε ένα ελεήμονα Θεό. Ούτε την απέχθειά του για την ψυχανάλυση. Μοιάζει να πιστεύει ότι η εξομολόγησή του γύρω την αδερφική αγάπη είναι μια σχεδόν θρησκευτική πράξη. Αλλά δεν είναι –μόνο- έτσι. Ερήμην του, η αφήγηση είναι και μια σπάνια ψυχαναλυτική εγγραφή γύρω από τη αδερφική πάλη (“να νικήσω την αδερφή μου”) και τη διαμόρφωση της ταυτότητας (“μήπως τελικά ο πόνος που έζησα με τη Γιούλα (…)ήταν κάτι που το χρειαζόμουν εγώ;”

Η θρησκεία ανακαλύπτει ψυχικές συμμετρίες γράφει η Τζούλια Κρίστεβα στο εξαιρετικό δοκίμιό της “Στην αρχή ήταν η αγάπη. Ψυχανάλυση και πίστη”. “Η αδερφή μου” είναι ένας χάρτης αυτών των ψυχικών συμμετριών- ένας χάρτης που ξέρουμε να διαβάσουμε ακόμη κι αν δεν πιστεύουμε σε κανένα Θεό.

Η Αμάντα Μιχαλοπούλου είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος. Στις 11 Ιανουαρίου 2013 και για οχτώ Παρασκευές εμψυχώνει στο Μουσείο Ηρακλειδών το σεμινάριο “Ζωή: Οδηγίες χρήσεως”, ένα σεμινάριο δημιουργικής γραφής γύρω από την αυτοβιογραφία. Περισσότερες πληροφορίες

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News