«Ισως ολόκληρη η Ιταλία να γίνεται Σικελία» είχε γράψει το 1971 ο σικελός συγγραφέας και πολιτικός Λεονάρντο Σάσα, αναφερόμενος στον κίνδυνο η μαφία να μεταναστεύσει από την ιδιαίτερη πατρίδα του και τον ιταλικό Νότο προς τα βόρεια της χώρας. Σήμερα, περισσότερα από 50 χρόνια μετά, φαίνεται πως οι διάφορες μαφίες έχουν απλώσει τα πλοκάμια τους όχι μόνο παντού στη χώρα, αλλά και πέρα από τα σύνορά της, στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, ακόμη και στις Βρυξέλλες, την καρδιά της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

«Τσάντες με μετρητά, δωροδοκίες κάτω από το τραπέζι, μια συμβουλευτική εταιρεία που ξεπλένει χρήματα – όλα όσα μαρτυρώνται στο αποκαλούμενο Qatargate είναι τα στοιχειώδη της διαφθοράς, αποτελούν τυπική μαφιόζικη συμπεριφορά. Και οι Ιταλοί ύποπτοι –αν και δεν είναι μαφιόζοι– εμπλέκονται σε κάθε στάδιο. Ακόμη και ένας βασικός νόμος που χρησιμοποιείται για την εξασφάλιση ομολογιών εισάχθηκε από την Ιταλία – ένας νόμος που συνέβαλλε επί χρόνια (τις αρχές) να συλλαμβάνουν και να φυλακίζουν μαφιόζους στη Σικελία και αλλού», γράφει ο Γιάκοπο Μπαριγκάτσι του Politico σε ανάλυσή του.

Σημειώνει επίσης ότι τις προηγούμενες ημέρες στην υπόθεση ενεπλάκησαν περαιτέρω και οι ιταλικές Αρχές, με τη Δίωξη Οικονομικού Εγκλήματος (Guardia di Finanza) του Μιλάνου να διερευνά εάν μια τοπική συμβουλευτική εταιρεία χρησιμοποιούνταν για την παροχή μιζών από το Κατάρ σε μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μέσω της πρωτεύουσας της Λομβαρδίας.

Με λίγα λόγια, αυτό που επισημαίνει ο ιταλός δημοσιογράφος είναι πως το Qatargate είναι ένα αμιγώς ιταλικό σκάνδαλο (σσ: κι ας φιγουράρει σε περίοπτη θέση δημοσιότητας, λόγω αξιώματος, η Εύα Καϊλή). Παραδόξως, όμως, οι ιταλοί πρωταγωνιστές του ενδέχεται να είναι και αυτοί που θα συμβάλουν περισσότερο στην απομάκρυνση κάθε σάπιου στοιχείου από τους κόλπους της ΕΕ.

Ο Μπαριγκάτσι αναφέρεται στη σημαντική επιτυχία που σημείωσε πρόσφατα η βελγική εισαγγελία, αποφασίζοντας να εφαρμόσει (μόλις για δεύτερη φορά) έναν ειδικό νόμο, ιταλικής προέλευσης, που καταρτίστηκε ειδικά για μετανοημένους («pentiti» στα ιταλικά) μαφιόζους και τρομοκράτες. Το σκεπτικό είναι απλό: όποιος συνεργάζεται με τις Αρχές δύναται –εφόσον συμβάλλει καίρια στη διαλεύκανση της όποιας υπόθεσης και στη δίωξη τυχόν συνεργών του– να μετριάσει την ποινή του.

Ετσι, αποφάσισε να αρχίσει να μιλάει, με αντάλλαγμα λιγότερα χρόνια στη φυλακή, ο Αντόνιο Παντσέρι, ο ιταλός πρώην ευρωβουλευτής και φερόμενος ως ιθύνων νους του δικτύου διαφθοράς που δρούσε στην καρδιά της ΕΕ. Και το ότι από τότε συνελήφθησαν και άλλα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στα οποία επίσης απαγγέλθηκαν κατηγορίες για διαφθορά, σίγουρα δεν προκαλεί εντύπωση.  

Ωστόσο, το Βέλγιο δεν είναι η μοναδική χώρα που υιοθετεί ιταλικούς νόμους στο πλαίσιο της μάχης κατά του οργανωμένου εγκλήματος. Ο Μπαριγκάτσι αναφέρει ενδεικτικά πως και η Ολλανδία εμπνέεται από το ποινικό δίκαιο της Ιταλίας στην προσπάθειά της να πατάξει την εγκληματικότητα, η οποία τείνει να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις – ειδικά το εμπόριο ναρκωτικών, που ανθεί στα μεγάλα λιμάνια της χώρας.

Ομως, «το γεγονός ότι εφαρμόζονται νόμοι για την καταπολέμηση της μαφίας κατά της κυβερνητικής διαφθοράς δεν αποτελεί έκπληξη. Οι ερευνητές συχνά τονίζουν ότι η εξάλειψη της μαφίας και η αποκάλυψη της διαφθοράς συμβαδίζουν. Η πρώτη, επισημαίνουν, δεν μπορεί να ευδοκιμήσει χωρίς τη δεύτερη», γράφει ο συντάκτης του Politico.

Σημειώνει επίσης πως ένα άλλο κοινό στοιχείο μεταξύ του οργανωμένου εγκλήματος που εξαπλώνεται ανά την Ευρώπη και της θεσμικής διαφθοράς που κατάφερε να διεισδύσει, όπως φαίνεται, ακόμη και στο Ευρωκοινοβούλιο, «είναι ότι εξαπλώθηκαν υπό πολιτικά συστήματα που καθυστερούσαν να δουν ό,τι φαινόταν προφανές σε πολλούς».

Οσον αφορά το Qatargate, αναφέρει πως έμπειροι παρατηρητές της ΕΕ ανέκαθεν θεωρούσαν ότι ήταν απλώς θέμα χρόνου το ξέσπασμα ενός παρόμοιου σκανδάλου. Παρομοίως, το γεγονός ότι το οργανωμένο έγκλημα εδραιώνεται σε ευρωπαϊκές χώρες όπως το Βέλγιο και η Ολλανδία είναι επίσης γνωστό εδώ και πολύ καιρό. Ακόμη και στη Σουηδία η κατάσταση είναι άκρως ανησυχητική, με έναν ντόπιο δημοσιογράφο, σχολιάζοντας μια πρόσφατη έκρηξη βίας μεταξύ εγχώριων και ξένων εγκληματικών οργανώσεων στη χώρα, να διερωτάται «είναι αυτή η Σουηδία ή… η Σικελία;».

Οι ιταλικές διωκτικές Αρχές άρχισαν να προειδοποιούν πριν από πολλά χρόνια τους Βέλγους και τους Ολλανδούς πως τα δικά τους λιμάνια, της Αμβέρσας και του Ρότερνταμ αντίστοιχα, έτειναν να καταστούν οι κύριες πύλες εισόδου κοκαΐνης στην Ευρώπη. «Μιλάμε για κοντέινερ γεμάτα ναρκωτικά, αλλά φαίνεται πως δεν τα προσέχουν», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ένας ιταλός επιθεωρητής πριν από σχεδόν μια δεκαετία.

Πριν από μια εξαετία τα ιταλικά ΜΜΕ έγραφαν επί μήνες για το «τρίγωνο Αμβέρσας, Ρότερνταμ και Ντούισμπουργκ», εξηγώντας, ότι από τα αυτά τα λιμάνια περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της κοκαΐνης που καταναλώνεται στην Ευρώπη. Και πιο πρόσφατα, τo 2021, ο Νικόλα Γκρατέρι, ο εισαγγελέας που ηγείται του αγώνα τoυ ιταλικού κράτους κατά του οργανωμένου εγκλήματος, σημείωσε πως μετά την Ιταλία, περισσότεροι μαφιόζοι υπήρχαν και δρούσαν στη Γερμανία.

Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή του, ο Γιάκοπο Μπαριγκάτσι σημειώνει πως οι ιταλικοί νόμοι για τους «μετανοημένους» μπορούν μεν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος σε όλες τις μορφές του, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι πάντα αποτελεσματικοί. Ενδεικτικά αναφέρει πως στις αρχές της δεκαετίας του 1980, μαφιόζοι της Νάπολης εκμεταλλεύθηκαν τους εν λόγω νόμους για να κατηγορήσουν ψευδώς τον Εντσο Τορτόρα, έναν από τους πιο γνωστούς και σεβαστούς δημοσιογράφους της χώρας, ως διακινητή ναρκωτικών και μέλος της Καμόρα (της ναπολιτάνικης μαφίας). Ο Τορτόρα καταδικάστηκε, παρότι αθώος, σε δεκαετή κάθειρξη. Αθωώθηκε, τελικά, το 1987, αλλά πέθανε έπειτα από έναν χρόνο, σε ηλικία μόλις 59 ετών. Δεκαετίες μετά, ένας από τους «μετανοημένους» της μαφίας ζήτησε συγγνώμη, αναγνωρίζοντας ότι είχε ψευδομαρτυρήσει.

Ζήτημα, όμως, με τους «μετανοημένους» (πέρα από το ότι έχουν και αυτοί επιλεκτική μνήμη, αλλά και ανοιχτούς λογαριασμούς να ξεκαθαρίσουν) αποτελεί και το ότι ο νόμος ενίοτε καταλήγει να προστατεύει ανθρώπους στους οποίους αξίζει η χειρότερη τιμωρία.

Ο ιταλός δικαστής Τζοβάνι Φαλκόνε, ο οποίος αφιέρωσε (και θυσίασε) τη ζωή του στη δίωξη της σικελικής Κόζα Νόστρα, τασσόταν φανατικά υπέρ της χρήσης της σχετικής νομοθεσίας. Στη συνέχεια, όμως, δολοφονήθηκε (τον Μάιο του 1992) μαζί με τη σύζυγό του και τρεις σωματοφύλακές του, έπειτα από έκρηξη σε αυτοκινητόδρομο στην περιφέρεια του Παλέρμο. Ο άνθρωπος που πυροδότησε τον εκρηκτικό μηχανισμό επωφελήθηκε του νόμου και κατέστη, τελικά, πληροφοριοδότης των Αρχών, ενώ σήμερα ζει ελεύθερος, και μάλιστα υπό αστυνομική προστασία.

Παρομοίως, αν ο Παντσέρι έχει όντως αποφασίσει να συνεργαστεί ουσιαστικά με τις βελγικές Αρχές, θα ανταμειφθεί για αυτό, ακόμη και εάν αποδειχθεί πως ήταν όντως εκείνος ο εγκέφαλος του δικτύου διαφθοράς και επηρεασμού που είχε στηθεί στις Βρυξέλλες. Το σκεπτικό είναι ότι μια σχετικά μικρή αδικία είναι ένα τίμημα που μπορεί να καταβληθεί στη μάχη κατά της μαφίας ή της διαφθοράς στην προκειμένη περίπτωση. Και η προσφορά μιας ελαφρότερης ποινής στον Παντσέρι με αντάλλαγμα τη διαλεύκανση του μεγαλύτερου σκανδάλου διαφθοράς στην ΕΕ εδώ και πολλά χρόνια είναι τίμημα κάθε άλλο παρά βαρύ, λαμβάνοντας υπόψη ότι εξακολουθεί να ελλοχεύει ο κίνδυνος να καταστούν και οι Βρυξέλλες… Σικελία.