Σκεφθήκατε την μικροευθύνη σας; Σκέφθηκε, άραγε, ο καθένας μας την μικροευθύνη του γι’ αυτό που συνέβη και συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα; Ωραία, τις φτιάξαμε τις βίλες και τα 4Χ4 και τα αυθαίρετα, πήραμε τις φουσκωμένες συντάξεις με 15 και 20 χρόνια δουλειάς, στήσαμε τα αυθαίρετά μας, καταπατήσαμε τον αιγιαλό για τις βίλες μας με τις πισίνες, τα καταφέραμε και γλιτώσαμε την Εφορία, βάλαμε τα μέσα για μια θεσούλα στο Δημόσιο, γελάσαμε το Δημόσιο αφεντικό μας. Καμία ευθύνη;

Κι άντε εμείς την σκεφτήκαμε την μικροευθύνη μας. Εκείνοι που μας δάνειζαν τόσα χρόνια δισεκατομμύρια για να κινούνται τα γρανάζια της πολιτικής μηχανής και να «κόβουν» ψηφουλάκια, την σκέφτηκαν; Δεν ήξεραν πως λειτουργεί το σύστημα όταν πίεζαν να δανειστούμε κι άλλα κι άλλα;

Μικροευθύνη, λοιπόν. ‘Η μεγαλύτερη, όμως δεν είναι του παρόντος. Τη βάζει στο τραπέζι ο Σαράντος Ζερβουλάκος. Και καθότι κατά το ήμισυ Γερμανός και κάτοικος Βιέννης, με περγαμηνές και επιτυχίες στην σκηνοθεσία 11 χρόνια τώρα (στο γερμανόφωνο θέατρο), την βάζει και στη σκηνή. Χάρη στο έργο της Αλεξάνδρας Κ. «Επαναστατικές μέθοδοι για τον καθαρισμό της πισίνας σας», που διαδραματίζεται περί το αυθαίρετο του Ελληναρά Αντώνη Τάδε (ο εξαιρετικός Μανώλης Μαυροματάκης), στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού, μέχρι και 17 Ιουνίου.

Μικροευθύνη: Ας κρατήσουμε πρώτα αυτόν τον κώδικα από την πρώτη δουλειά, εν Ελλάδι, του Σαράντου Ζερβουλάκου, γιό δύο γιατρών στη Γερμανία, ενός Ελληνα από τη Μάνη (και καταγωγή και «από τας Σέρρας») και μιας Γερμανίδας από τη… γερμανική Μάνη (μικρή υπερβολή, ποιητική αδεία), τη Βεστφαλία. Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη πριν από 38 χρόνια, όπου εγκαταστάθηκαν οι γονείς του για το γάμο τους – γνωρίστηκαν σε γερμανικό νοσοκομείο – με προοπτική να μείνουν μόνιμα. Όμως σε δύο χρόνια, αφότου γεννήθηκε ο Σαράντος, επέστρεψαν στο Λετμάτε της Βεστφαλίας, όπου και μένουν.

Ξεκινήσαμε με την ιστορία του Σαράντου Ζερβουλάκου, καθώς το πρόσωπο που γίνεται μοχλός στην συζήτηση ή την ανάδειξη της μικροευθύνης στο έργο που σκηνοθετεί στο Εθνικό είναι μία αλλοδαπή φιλοξενούμενη. Σε εκείνην πρέπει να εξηγήσουν τα τι και τα πως. Την μικροευθύνη τους. Κι εκείνη να καταλάβει και να φωτίσει την μικροευθύνη των ξένων, των δανειστών. Δεν είναι κι εύκολο αυτό, ε;

«Στο έργο μας συζητιέται ανοιχτά πως έφτασε να υπάρχει η αυθαίρετη κατοικία και μάλιστα με πισίνα δίπλα στη θάλασσα. Και φτάνουν να το εξηγούν στην φιλοξενούμενη και έτσι να το ξαναντιμετωπίζουν το θέμα». Ζώντας έξω από τα ελληνικά σύνορα, ο σκηνοθέτης δεν ήταν μεν αποκομμένος από την Ελλάδα, αλλά με έναν τρόπο ήταν σαν «undercover agent», μυστικός πράκτορας αν θέλετε, καθώς, όπως ο ίδιος μου λέει στη θερμή κουβέντα μας, είχε τη δυνατότητα να βλέπει μέσα στην ελληνική οικογένεια. «Για έναν ξένο είναι δύσκολο να καταλάβει και να έχει την πραγματική εικόνα. Πως υπάρχουν δύο παράλληλοι κόσμοι. Πως άλλος είναι ο Έλληνας στο δρόμο ή στο καφέ και άλλος στο σπίτι, όταν πέφτουν οι μάσκες και εκτονώνεται αυτή η έξω εικόνα του. Ο ξένος βλέπει μόνον αυτή την έξω εικόνα. Όχι το μέσα». Και χάρη σε αυτό είναι εύκολο να χτίσει, όπως τα γερμανικά μέσα και η κυβέρνηση, το αφήγημα του ανυπόταχτου, ίσως και τεμπέλη.

«Η τέχνη πρέπει να μιλήσει για κάποια πράγματα», μου λέει, «αλλιώς θα μείνουν απαρατήρητα. Να μιλήσει για την μικροευθύνη εδώ, αλλά και την μικροευθύνη της ενημέρωσης του ξένου γι’ αυτό το εδώ. Έχω στο σπίτι μου στη Βιέννη ένα γερμανικό περιοδικό του 1992, που αναφέρει με λεπτομέρειες τα της κατάστασης στην Ελλάδα και το πώς γίνεται η διαχείριση των πραγμάτων. Πολλά από τα οποία υπάρχουν ή υλοποιήθηκαν 20 χρόνια μετά. Δεν μπορούν λοιπόν να πουν ότι δεν ήξεραν. Όπως δεν μπορούν να πουν ότι αντίστοιχα δεν υπήρχαν στη Γερμανία του ’80 και δεν ήξεραν πως λειτουργούσαν».

Ο ίδιος μένει 12 χρόνια τώρα στη Βιέννη, καθώς εκεί μπορούσε να βρίσκεται σε μια θέση παρατηρητή. Κι εδώ ακριβώς είναι που μπαίνει στην κουβέντα μας η δεύτερη φράση κλειδί: Ο ελληνικός τόνος. «Υπάρχουν κάποιες στιγμές που η ατάκα και ο τρόπος που χρησιμοποιείται από τους Έλληνες την μετατρέπει σε όπλο. Μέσα σε μία κατάσταση που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί βία, η λέξη γίνεται κοφτερή και επικίνδυνη αλλά και πετυχημένη, σαν όπλο. Είναι και εκείνο το υποκοριστικό –άκι που το προσθέτει η γλώσσα σε πολλά. Και πόσα μπορεί να σημαίνει όταν το όνομα γίνεται ονοματάκι, ας πούμε. Είναι μάθημα αυτό πως μπορείς να χρησιμοποιείς την γλώσσα σαν όπλο».

Αυτός ο τόνος σημάδεψε και την θεατρική του απαρχή. Στα χρόνια που ο πατέρας του επέστρεφε από τη Γερμανία στη Θεσσαλονίκη για εγχειρήσεις και τον έπαιρνε μαζί, περνούσε ώρες με τη Σερραία γιαγιά του ή με την θεία του στο φαρμακείο της, στην περιοχή Παπάφη. Κυρίως με τους ανθρώπους. «Έτσι γνώρισα πραγματικά μια ελληνική γειτονιά. Όπως και στις διακοπές μας στη Χαλκιδική». Κάπως έτσι συνέλεξε ήχους και στοιχεία για τον ελληνικό τόνο. Και ενώ από την Λετμάτε αμ Βέστφαλεν πήγαινε στο Βερολίνο, το 2000, για στρατό και για την κοινωνική θητεία του (13 μήνες) σε νοσοκομείο, σπουδάζοντας Ιατρική και στο Πανεπιστήμιο του Μαδεμβούργου, στην πρώτη του επαφή με το θέατρο είχε αυτό τον τόνο στα αυτιά του. Βοηθός σκηνοθέτη αρχικά στο Deutsches Theater δοκιμάστηκε, αφουγκράστηκε και το 2007 πια, στη Βιέννη, ο τόνος έκανε τη διαφορά.

Πρώτη του σκηνοθετική δουλειά η «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη. «Καθώς διάβαζα τη γερμανική μετάφραση, τον άκουσα. Μέσα και πίσω από το κείμενο. Γέλασα. Ήταν αυτός ο ελληνικός τόνος που άκουγα στο φαρμακείο της θείας μου. Αυτός ο τόνος του «μωρή». Είχαμε πρωταγωνίστρια μια Ελληνοαυστριακή, που μπόρεσε να τον υποστηρίξει θαυμάσια και όλος ο θίασος έκανε ότι μπορούσε γι’ αυτό… Ήταν επιτυχία και πήγε και σε φεστιβάλ… Θα ήθελα πολύ να ξαναδουλέψω αυτό το κείμενο». Άλλο αν ο χώρος, στον οποίο γαλουχήθηκε σε αυτόν τον τόνο, τώρα, που επιστρέφει στην ίδια γειτονιά, στην Παπάφη της Θεσσαλονίκης, τον πληγώνει. Με τόσα προβλήματα και αφημένος στη μοίρα του. «Λυπάμαι πάρα πολύ όταν πηγαίνω γιατί βλέπω έναν κόσμο που αγάπησα τόσο αλλαγμένο. Το πονάω, όταν βλέπω πως είναι σαν κάτι να εξαφανίστηκε». Όση χαρά του δίνει να βλέπει ακόμη, στο κέντρο των Σερρών, το φωτογραφείο που είχαν βγάλει η γιαγιά και ο παππούς του, το 1929, τις φωτογραφίες του γάμου τους.

Τρίτη κωδική λέξη; Το χιούμορ. «Ψάχνω πάντα να βρω που βρίσκεται το κωμικό στοιχείο σε κάθε έργο. Και θα συνεχίσω να το κάνω. Το χιούμορ το θεωρώ και πολύ ελληνικό στοιχείο. Σε στιγμές έντασης είναι ο τρόπος μας να τα βγάζουμε πέρα. Έτσι αποκτά και μία πολιτική διάσταση».

Και η πισίνα δίπλα στη θάλασσα στο έργο της Αλεξάνδρας Κ. «Επαναστατικές μέθοδοι για τον καθαρισμό της πισίνας σας», που του έδωσε την ευκαιρία να ασχοληθεί με το χιούμορ, τη μικροευθύνη και κυρίως τον ελληνικό τόνο, για πρώτη φορά στην Ελλάδα; «Είναι σύμβολο του status μας, σε μια συγκεκριμένη εποχή», μου απαντάει ο Σαράντος Ζερβουλάκος. «Αλλά και με τη συμβολική έννοια, μια δεξαμενή θεμάτων, που μας δίνει την ευκαιρία να τα ξαναδούμε επί σκηνής». Θέματα μικροευθύνης και μη. Πάντως, έξω από τα δόντια. Και από την πλευρά του Έλληνα και από την πλευρά της αλλοδαπής φιλοξενούμενης. «Αν δεν μιλήσει η τέχνη γι’ αυτά, ποιος θα μιλήσει;»

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News