«Ελλάδα –δικό μας το φως. Εμπρός πατριώτες εμπρός». Οι στίχοι του ύμνου των Ελλήνων της Ουκρανίας, με τη φωνή της ελληνικής καταγωγής τραγουδίστριας Ταμάρας Κάλσιτς, έκαναν πολλούς να δακρύσουν, το βράδυ της Τρίτης, στην πρεσβεία της Ουκρανίας στην Αθήνα. «Η Ανατολή και η Δύση διεκδικούν το έδαφος αυτού του άτυχου κράτους», έγραψε στο περιοδικό Spiegel ο Γιάκομπ Αουγκστάιν. Η ατυχία γίνεται τραγωδία για τους Έλληνες της Μαριούπολης και του δακτυλιδιού των 48 ελληνικών χωριών που δοκιμάζονται από τη θερμή ένοπλη σύρραξη. «Ούτε δουλειά υπάρχει, ούτε μόρφωση, τα νοσοκομεία έκλεισαν, φάρμακα δεν υπάρχουν, οι ελλείψεις στα τρόφιμα είναι τεράστιες και εκατό άτομα ελληνικής καταγωγής έχουν χάσει τη ζωή τους». Με αυτά τα λόγια η αντιπροσωπεία των Ελλήνων της Μαριούπολης μετέφερε στην Αθήνα εικόνες από τον πόλεμο στο Ντονμπάς, τον πόλεμο της Ανατολικής Ουκρανίας. Και μαζί κουβάλησαν και ένα παράπονο. Θέλουν να τους αγκαλιάσει η Ελλάδα, να τους στηρίξει και ζητούν να βρει χώρο να τους «κρύψει», σε αυτή τη δύσκολη περίοδο.

«Βρισκόμαστε σε κατάσταση πολέμου» λέει ο Στέφανος Μαχσμάν, δήμαρχος του βομβαρδισμένου ελληνικού χωριού Σαρτανά, το οποίο είχε επισκεφθεί και ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας.  Η Αθηνά Χατζήνοβα της εθελοντικής οργάνωσης «Βμέστε!» (Μαζί!) μίλησε για την δουλειά των εθελοντών, τη διανομή τροφίμων και το δίκτυο αλληλοβοήθειας ιδίως κατά την περίοδο των βομβαρδισμών. Οι φωτογραφίες και τα βίντεο που μας έδειξε η εξαιρετικά δραστήρια κ. Χατζήνοβα έδειχναν τον χρόνο να έχει σταματήσει στην Ουκρανία, πολλές δεκαετίες πίσω. Για την κ. Χατζήνοβα, που σπούδασε στα Γιάννενα ελληνική φιλολογία, η ανάπτυξη είναι μονόδρομος επανεκκίνησης και η μοναδική διέξοδος από το μαύρο τούνελ. «Η ανάπτυξη θα επιτευχθεί μόνο με την ειρήνη για να έχουμε ένα καλύτερο μέλλον». 

«Το Ντονμπάς είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Ουκρανίας» λέει ο ελληνικής καταγωγής βουλευτής του ουκρανικού κοινοβουλίου, Σεργκέι Ταρούκτα. «Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης παραπληροφορούν και δείχνουν όλο αυτό που γίνεται σαν αιματηρή σύγκρουση. Ήμουν νομάρχης του Ντονέτσκ και έχω δει όλον αυτόν τον τρόμο. Εκατό βομβαρδισμοί γίνονταν, από βαρέα όπλα κάθε μέρα. Στρατιώτες έπεφταν νεκροί και άλλοι τραυματίζονταν. Το 70% των μαχητών-τρομοκρατών, τους αποκαλούν αυτονομιστές αλλά δεν είναι, ελέγχονται από το Κρεμλίνο. Δεν θέλουν να είναι επιτυχημένη η Ουκρανία. Θέλουν να εμποδίσουν την ευρωπαϊκή της ολοκλήρωση».

Στη στήριξη που παρέχει η Ελλάδα αναφέρθηκε ο πρεσβευτής της Ουκρανίας στην Αθήνα, Βλαντιμίρ Σκουρόφ: «Η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στηρίζει την Ουκρανία. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, έχει συναντηθεί ήδη με τον πρόεδρο Ποροσένκο και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς έχει ήδη επισκεφθεί το Κίεβο. Η Ελλάδα μάς στηρίζει καθώς έρχονται νεαρά παιδιά, τραυματισμένοι στρατιώτες και λαμβάνουν περίθαλψη». Ο κ. Σκουρόφ αναφέρθηκε και στο θέμα της βίζας λέγοντας πώς καλό θα ήταν να υπάρξει μια ελαστικοποίηση και «να μην γίνεται θεώρηση εισόδου στις χώρες της Ε.Ε.».

Πέντε φορές επισκέφθηκα τη Μαριούπολη και τα ελληνικά χωριά. Οι ελλείψεις είναι πάρα πολλές, φανταστείτε ότι, σε ένα από τα χωριά, ένα οδοντιατρείο στεγάζεται σε ένα παλιό βαγόνι και ο οδοντίατρος χρησιμοποιεί τανάλια. Τον χειμώνα ο μοναδικός τρόπος να ζεσταθούν οι άνθρωποι είναι να καίνε ξύλα. 

Μια από τις πιο δυνατές φωνές, που απευθύνουν έκκληση στην ελληνική κυβέρνηση, ήταν αυτή της επικεφαλής της ελληνικής διασποράς στη Ουκρανία. Η πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας Αλεξάνδρα Προτσένκο-Πιτσατζή αναφέρεται στις 22 πολυκατοικίες στη Μαριούπολη που βομβαρδίστηκαν και την πενιχρή σύνταξη των 60 ευρώ, που λαμβάνει ως συνταξιούχος διευθύντρια δημοτικού σχολείου. «Η κατάσταση είναι τρομερή. Δεν καταλάβαμε τι πόλεμος ήταν, γιατί έγινε, έκανε λάθη και η ουκρανική κυβέρνηση που δεν κατάλαβε τι ήθελαν οι αποσχιστές. Η κυβέρνηση στα κατεχόμενα είχε κόψει συντάξεις και μισθούς και με πολύ αγώνα καταφέραμε να δοθούν τουλάχιστον οι συντάξεις. Δεν υπάρχει ρεύμα. Δεν υπάρχει γκάζι. Δεν υπάρχουν φαρμακεία. Δύσκολο να περάσουν τρόφιμα. Είναι μια τραγωδία για τους Έλληνες που κατοικούν στα χωριά αυτής της ζώνης. Οι αγρότες δεν σπέρνουν. Και αυτό που λένε είναι: ας έχουμε ένα κομμάτι ψωμί και νερό, αρκεί να έχουμε ειρήνη».

Ο πόλεμος που ξεκίνησε θα τελειώσει, λέει η κ.Προτσένκο-Πιτσατζή «από ένα πόλεμο όλοι χάνουν. Αυτό που δεν θέλω να χάσει είναι ο ελληνισμός. Πέρυσι ήταν να «τρέξει» ένα πρόγραμμα, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε. Σύμφωνα με αυτό θα έρχονταν για τρεις μήνες στην Ελλάδα, ελληνικής καταγωγής μανάδες με τα παιδιά τους, από την εμπόλεμη ζώνη, για να περάσουν τρεις μήνες στην Ελλάδα. Ζητούμε να γίνει φέτος αυτό  έστω και για έναν μήνα».

Η πόλη της Μαρίας και οι 100.000 Έλληνες της Ουκρανίας

Καλοκαίρι του 1778. Με πρωτοβουλία της Μεγάλης Αικατερίνης  μεταφέρονται 18.000 Έλληνες από τον παράδεισο της Κριμαίας στις βόρειες ακτές της Αζοφικής Θάλασσας. Στις εκβολές του ποταμού Κάλμιους ιδρύουν προς τιμήν της Παναγίας την πόλη Μαριούπολη και είκοσι ελληνικά χωριά. «Φυτεμένη» στις άγριες στέπες η Μαριούπολη καταφέρνει να ανθίσει. Χτίζονται εκκλησίες, σχολεία, αναπτύσσεται το εμπόριο και η αγροτική οικονομία. Με τον καιρό ο αριθμός των χωριών αυξάνεται και αρχίζουν να βαφτίζονται με ονόματα που προέρχονται από την ελληνική ιστορία: Αθήνα, Χερσόνησος, Μακεδόνοφκα, Βυζάντιο. Το 1937 ο μαριουπολίτικος ελληνισμός δοκιμάζεται με τις διώξεις του σταλινικού καθεστώτος. Χιλιάδες Έλληνες, τους ονόμαζαν «Γραικούς» ή «Γραικοέλληνες», κρύβουν πλέον την καταγωγή τους και δηλώνουν «Ρώσοι» ή «Ουκρανοί».

Ο 71 ετών, ελληνικής καταγωγής, Αλέξανδρος Ασλά, μουσικολόγος-εθνολόγος κάνει αναδρομή στην ιστορία: «Το 1989 γιορτάζεται για πρώτη φορά στη Μαριούπολη η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης της 25ης Μαρτίου 1821. Η πρωτοβουλία και η οργάνωση της γιορτής αυτής ανήκει στο «Σύλλογο Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού», που είχε ιδρυθεί τον Ιανουάριο του 1988 και τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς είχε μετονομαστεί σε «Σύλλογο Ελλήνων της Μαριούπολης». Για τον εορτασμό της επετείου 25ης Μαρτίου δόθηκε άδεια από την Κεντρική Επιτροπή του Κ.Κ. της Ουκρανίας. Όμως η τοπική επιτροπή του Κ.Κ. στη Μαριούπολη απαγόρευσε την εκτύπωση της ελληνικής σημαίας πάνω στην πρόσκληση. Σε επικίνδυνες δοκιμασίες υπεβλήθησαν οι Έλληνες της Αζοφικής, όταν το Κ.Κ. της Σοβιετικής  Ένωσης ανακοίνωσε τη «νέα πολιτική» και έταξε αυτονομία σε όλες τις μειονότητες. Αλλά μετά την κατάρρευση της Αυτοκρατορίας μετά το πραξικόπημα  του Αυγούστου του 1991, ματαιώθηκε και η ιδέα της αυτονομίας των Ελλήνων». Την ίδια χρονιά πραγματοποιήθηκαν και τα πρώτα καλλιστεία για καλλονές ελληνικής καταγωγής, υπό τον τίτλο «Αφροδίτη». Ένα χρόνο αργότερα, το 1992, στον τοπικό δημοτικό ραδιοφωνικό σταθμό, δυο φορές τον μήνα έως το 2000, μεταδίδονταν η εκπομπή «Καλησπέρα». Από το 1992 έως το 1995 στην πόλη Ντονέτσκ εκδίδονταν η εφημερίδα «Λόγος», ενώ από το 1994 άρχισε να κυκλοφορεί η εφημερίδα «Χρόνος» του ελληνικού συλλόγου της Μαριούπολης. Σήμερα; Τώρα; Ο δόκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας και Μαθηματικός, Βλάσης Αγτσίδης, στον επίλογο άρθρου του, δίνει την απάντηση : «Ο αυξανόμενος ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων για τη διεκδίκηση της Ουκρανίας και η πυροδότηση ακραίων εθνικιστικών συναισθημάτων από τα διάφορα ανταγωνιζόμενα μεταξύ τους τμήματα της μετασοβιετικής ελίτ, που ανδρώθηκε με την κλοπή του δημόσιου πλούτου, δημιουργούν ένα ανησυχητικό περιβάλλον […]. Η απογοητευτική πολιτική της επίσημης Ελλάδας απέναντι σε αυτό το τμήμα της ελληνικής διασποράς είναι ένα άλλο θέμα, που θα άξιζε κάποια στιγμή να απασχολήσει σοβαρά τους όποιους ευαίσθητους ανθρώπους έχουν απομείνει ακόμη σε αυτή τη χώρα».

* Ο φωτορεπόρτερ κ. Κουτρουμάνος  είναι ο εμπνευστής και δημιουργός της σχολικής βιβλιοθήκης του δημοτικού σχολείου της Μαριούπολης, η οποία αριθμεί πάνω από 2.000 βιβλία, χορηγίες των μεγαλύτερων εκδοτικών οίκων της χώρας μας, μετά από προσωπικό αγώνα του ίδιου. Για τον λόγο αυτό, έχει τιμηθεί από τον δήμαρχο της Μαριούπολης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News