Οταν αναφέρεται η έννοια «θανατηφόρο κρύο», το μυαλό μας πάει συνήθως σε εξερευνητές των πόλων με παγάκια να κρέμονται από τα γένια τους, σε ορειβάτες στο Εβερεστ και σε δάχτυλα που μπλαβίζουν από κρυοπαγήματα και μουδιάζουν από υποθερμία. Κάπως έτσι σκεφτόταν και ο ιατρικός συντάκτης και παρουσιαστής του Inside Health στο BBC Radio 4, και ήταν μάλλον δύσπιστος όταν του ζητήθηκε να συμμετάσχει σε ένα εργαστηριακό πείραμα που θα γινόταν στην ήπια θερμοκρασία των 10 βαθμών Κελσίου, όπως γράφει στην ιστοσελίδα του BBC.

«Ακούγεται ήπιο, αλλά είναι μια πραγματική πρόκληση για το σώμα», του είπε, ωστόσο, ο Ντέιμιαν Μπέιλι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Ουαλίας, ο οποίος τον κάλεσε στο εργαστήριό του για να διερευνήσει τον αντίκτυπο των ψυχρών σπιτιών στο σώμα μας και γιατί τέτοιες φαινομενικά ήπιες θερμοκρασίες μπορεί να είναι θανατηφόρες.

«Οι 10 βαθμοί είναι η μέση θερμοκρασία στην οποία ζουν οι άνθρωποι, εάν δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να θερμάνουν τα σπίτια τους», λέει στο BBC ο βρετανός καθηγητής. Και όπως αποδεικνύει το πείραμά του, οι 10 βαθμοί Κελσίου έχουν μεγάλη επίδραση στην καρδιά, τους πνεύμονες και τον εγκέφαλο.

Το πείραμα

Ο Τζέιμς Γκάλαχερ οδηγείται σε έναν αεροστεγή θάλαμο, όπου οι επιστήμονες μπορούν να ρυθμίσουν με ακρίβεια τη θερμοκρασία, την υγρασία και τα επίπεδα οξυγόνου. Στην αρχή δέχεται ζεστό αέρα 21^οC και στη συνέχεια  η θερμοκρασία πέφτει στους 10^οC, και καταγράφεται πώς ανταποκρίνεται το σώμα του στο κρύο.

Αμέτρητα προηγμένα ηλεκτρόδια συνδέουν το στήθος, τα χέρια και τα πόδια του με οθόνες μέσω των οποίων οι ειδικοί παρακολουθούν τη θερμοκρασία του σώματός του, τον καρδιακό παλμό και την αρτηριακή του πίεση.

Στο κεφάλι του έχει τοποθετηθεί ένα σύστημα με ακουστικά για να παρακολουθεί τη ροή του αίματος στον εγκέφαλό του, όπως ακριβώς κυλούν οι σταγόνες του ιδρώτα στο μέτωπό του· ένας υπέρηχος επιθεωρεί τις καρωτίδες στον λαιμό του (το άκουσμα του ρυθμικού κύματος αίματος που πηγαίνει στον εγκέφαλο είναι παράξενα καθησυχαστικό, γράφει ο Γκάλαχερ στο BBC) και αναπνέει σε έναν τεράστιο σωλήνα που αναλύει τον αέρα που εκπνέει.

Αφού γίνουν οι μετρήσεις στην ευχάριστη θερμοκρασία των 21^οC, εισάγεται ένα δροσερό αεράκι που χαμηλώνει σταδιακά τη θερμοκρασία στον θάλαμο: «Ο εγκέφαλός σας ελέγχει το αίμα σας καθώς μιλάμε, ελέγχει τη θερμοκρασία του και τώρα στέλνει σήματα στο υπόλοιπο σώμα σας», του λέει ο καθηγητής Μπέιλι.

Ο στόχος είναι να διατηρηθεί ο πυρήνας –δηλαδή τα κύρια όργανά του, μεταξύ των οποίων η καρδιά και το συκώτι– στους 37 βαθμούς Κελσίου. Εκείνη τη στιγμή, ο Γκάλαχερ αγνοούσε ακόμη τις βαθιές αλλαγές που συνέβαιναν μέσα στο σώμα του, αλλά υπήρχαν ήδη εξωτερικές ενδείξεις. Οταν η θερμοκρασία του θαλάμου έπεσε στους 18 βαθμούς, δεν ίδρωνε πια και οι τρίχες στα χέρια του άρχισαν να σηκώνονται για να βοηθήσουν στη μόνωση του σώματός του.

«Η επιστήμη μάς λέει ότι οι 18 βαθμοί είναι το σημείο καμπής… το σώμα εργάζεται τώρα για να υπερασπιστεί αυτή τη θερμοκρασία του πυρήνα», λέει ο καθηγητής Μπέιλι. Στη συνέχεια, τα δάχτυλά του ασπρίζουν και κρυώνουν. Τα αιμοφόρα αγγεία στα χέρια του κλείνουν (αγγειοσυστολή) για να κρατήσουν ζεστό το αίμα του για τα κρίσιμα όργανά του, πράγμα που θα συνέβαινε ακόμα πιο γρήγορα αν ήταν γυναίκα.

«Οι γυναίκες τείνουν να νιώθουν το κρύο περισσότερο· τα αιμοφόρα αγγεία στα χέρια και στα πόδια τους είναι πιο πιθανό να συστέλλονται λόγω των ορμονών (οιστρογόνων)… και αυτό μας κάνει να νιώθουμε κρύο», εξηγεί η δρ Κλερ Εγκλιν από το Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ.

Ο Γκάλαχερ νιώθει το πρώτο ρίγος στους 11,5^οC καθώς οι μύες του αρχίζουν να τρέμουν για να παράγουν θερμότητα. «Το σώμα δουλεύει σκληρά στους 10 βαθμούς» λέει ο καθηγητής Μπέιλι. Ο βρετανός ιατρικός συντάκτης νιώθει άβολα αλλά δεν νιώθει παγωμένος καθώς επαναλαμβάνονται όλες οι μετρήσεις ξανά στη χαμηλότερη θερμοκρασία· σύντομα, όμως, του είναι πλέον σαφές πως έκανε λάθος όταν αμφέβαλλε ότι οι 10^οC δεν θα τον επηρέαζαν.

Αυτό που τον σοκάρει είναι η αλλαγή στη ροή του αίματος στον εγκέφαλο και πόσο χρόνο τού παίρνει για να ολοκληρώσει ένα παιχνίδι ταξινόμησης σχημάτων· σκέφτεται ότι δεν θα ήθελε να προσπαθεί να κάνει σχολικές εργασίες σε ένα κρύο δωμάτιο ή να βρίσκεται καν σε αυτή την κατάσταση (κάτι σαν άνοια), γράφει στο BBC.

«Στέλνετε λιγότερο αίμα στον εγκέφαλο, επομένως υπάρχει λιγότερο οξυγόνο και λιγότερη γλυκόζη [ζάχαρη] στον εγκέφαλο και το μειονέκτημα αυτού είναι ότι έχει αρνητικό αντίκτυπο στην πνευματική σας γυμναστική» σημειώνει ο καθηγητής Μπέιλι.

Το σώμα του Γκάλαχερ πετυχαίνει τον κύριο στόχο της διατήρησης σταθερής θερμοκρασίας στον πυρήνα του· χρειάζεται απλώς να κάνει περισσότερη δουλειά. Αντλεί θερμό αίμα γύρω από το σώμα του πιο έντονα, με την καρδιά του να χτυπά πιο γρήγορα και την αρτηριακή πίεση επίσης να αυξάνεται.

Ωστόσο, «η αύξηση της αρτηριακής πίεσης είναι παράγοντας κινδύνου για εγκεφαλικό και για καρδιακή προσβολή», του λέει ο καθηγητής Μπέιλι. Το ίδιο το αίμα αλλάζει επίσης, «γίνεται κάπως πιο πυκνό, σαν σιρόπι», πληροφορεί ο βρετανός καθηγητής, κάτι που αυξάνει και τον κίνδυνο ενός επικίνδυνου εμφράγματος.

Γι’ αυτό, άλλωστε, τα εμφράγματα και τα εγκεφαλικά είναι πιο συχνά τον χειμώνα. Ο καθηγητής Ντέιμιαν Μπέιλι υπογραμμίζει ότι «τα στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα ότι το κρύο είναι πιο θανατηφόρο από τη ζέστη, υπάρχει μεγαλύτερος αριθμός θανάτων που προκαλούνται από κρυοπαγήματα», τονίζοντας ακόμη ότι αυτές οι εσωτερικές αλλαγές αποτελούν κίνδυνο για όσους έχουν ήδη κακή υγεία της καρδιάς και για τους ηλικιωμένους.

«Πραγματικά, πιστεύω ότι πρέπει να δοθεί περισσότερη σημασία στους κινδύνους που συνδέονται με το κρύο», προσθέτει.

Το κρύο ευνοεί τους ιούς

Το κρύο βοηθάει επίσης πολλές λοιμώξεις που ευδοκιμούν τους χειμερινούς μήνες, όπως η γρίπη. Η πνευμονία, όταν υπάρχει φλεγμονή στους πνεύμονες λόγω μόλυνσης, είναι πιο συχνή με κρύο καιρό.

Οι ιοί είναι πιο εύκολο να εξαπλωθούν, επειδή οι άνθρωποι συναντιούνται σε εσωτερικούς χώρους με κλειστά παράθυρα, χωρίς καθαρό αέρα για να διώχνει τους ιούς. Το κρύο διευκολύνει, επίσης, τους ιούς να επιβιώσουν έξω από το σώμα και ο κρύος αέρας περιέχει λιγότερη υγρασία – η οποία παγιδεύει τους ιούς.

Ο ξηρός αέρας επιτρέπει στους ιούς να ταξιδεύουν σε μεγαλύτερες αποστάσεις, λέει στο BBC η καθηγήτρια Ακίκο Ιβασάκι, ανοσοβιολόγος στο Πανεπιστήμιο Yale, η οποία έχει επίσης πραγματοποιήσει πειράματα που δείχνουν ότι η αναπνοή στον κρύο αέρα επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος στη μύτη.

Η καθηγήτρια Ιβασάκι εξηγεί ότι «σε αυτές τις πιο χαμηλές θερμοκρασίες, η ανοσολογική σας απόκριση γίνεται λιγότερο ενεργή και αυτό μπορεί να επιτρέψει στον ιό να αναπτυχθεί καλύτερα μέσα στη μύτη σας».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News