Φαβορί του φετινού διαγωνισμού τραγουδιού της Eurovision παραμένει η Σουηδία, όπως έδειξε ο πρώτος ημιτελικός της Τρίτης, στον οποίο  πέρασε άνετα στον τελικό. Αντίθετα, η ιρλανδική συμμετοχή απέτυχε και πάλι να προκριθεί, με τη χώρα που έχει επτά συνολικά νίκες στο φεστιβάλ να μένει εκτός τελικού για όγδοη φορά στις τελευταίες δέκα απόπειρές της. Τελευταία φορά που εμφανίστηκε στη μεγάλη βραδιά ήταν το 2018.

Ο αντίκτυπος του πολέμου ήταν παρών σε όλη τη διάρκεια του δίωρου σόου. Τραγούδια όπως το «Watergun» της Ελβετίας και το «Mama ŠČ!» της Κροατίας κατήγγειλαν τη σύγκρουση και την αιματοχυσία, ενώ το τσέχικο συγκρότημα Vesna περιέλαβε στο τραγούδι του στίχους στα ουκρανικά, ως ένδειξη αλληλεγγύης προς τους κοντινούς γείτονές τους.

Κατά τη διάρκεια της διακοπής πριν την ψηφοφορία, η ουκρανή σταρ Αλιόσα παρουσίασε μια πένθιμη εκδοχή του τραγουδιού «Ordinary World» των Duran Duran, τονίζοντας τον πόνο του χωρισμού από τους αγαπημένους ανθρώπους. Η τραγουδίστρια κατέφυγε στις ΗΠΑ με τα τρία της παιδιά όταν άρχισε ο πόλεμος, αλλά ο σύζυγός της, Τάρας Τοπόλια, αρχηγός του ροκ συγκροτήματος Antitila, αναγκάστηκε να μείνει πίσω στην Ουκρανία.

Καθώς η Αλιόσα έκανε ντουέτο με την πρωταγωνίστρια του «X-Factor», Ρεμπέκα Φέργκιουσον από το Λίβερπουλ, γραπτά μηνύματα από οικογένειες που έφυγαν από τη χώρα περνούσαν από τις γιγαντιαίες οθόνες της αίθουσας και η αρένα φωτίστηκε στα ουκρανικά εθνικά χρώματα του μπλε και του κίτρινου. Στα μέσα του σόου, η βρετανίδα ποπ τραγουδίστρια με αλβανικές ρίζες, Ρίτα Ορα, ερμήνευσε ένα medley με τις μεγαλύτερες επιτυχίες της.

Μαζί της στη σκηνή ανέβηκε η 12χρονη ουκρανή πρόσφυγας Σοφία, η οποία έχει εγκατασταθεί πλέον στη Ρουμανία. Η Ορα είπε ότι τα δεινά της νεαρής τής θύμισαν την εμπειρία της οικογένειάς της, η οποία εξαναγκάστηκε σε φυγή κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων της δεκαετίας του 1990 και τόνισε πως θα είναι για πάντα ευγνώμων στο Ηνωμένο Βασίλειο, «που μας έδειξε καλοσύνη και συμπόνια».

Οι συμμετοχές που προκρίθηκαν από τον πρώτο ημιτελικό ήταν της Σουηδίας, της Νορβηγίας, της Κροατίας, του Ισραήλ, της Σερβίας, της Πορτογαλίας, της Ελβετίας, της Μολδαβίας, της Τσεχίας και της Φινλανδίας. Αλλες δέκα χώρες θα προκριθούν από τον δεύτερο ημιτελικό της Πέμπτης, όπου διαγωνίζεται και η χώρα μας. Τα 20 τραγούδια, μαζί με τους Big–5 (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία) και τον περυσινό νικητή (Ουκρανία) θα συνθέσουν την 26άδα του τελικού του Σαββάτου.

Ενας θεσμός… λαϊκής βάσης

Εχει χαρακτηριστεί «πανηγυράκι του κιτς», «ανεπίσημη γιορτή της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας» και «η μόνη μη αθλητική διοργάνωση που φέρνει την ΕΡΤ νικήτρια στις λίστες τηλεθέασης». Στα 67 χρόνια της ιστορίας του, ο διαγωνισμός της Eurovision έχει γνωρίσει αρκετές –θεσμικές και στιλιστικές– ανατροπές, αντανακλώντας το ανάλογο πολιτισμικό ύφος της κάθε εποχής.

Οι «σοβαροί» μουσικοκριτικοί τον σνομπάρουν, οι τηλεκριτικοί τον στηλιτεύουν, οι τηλεθεατές απλά τον «χαζεύουν», αλλά ο διαγωνισμός έχει το δικό του φανατικό κοινό, με εκατοντάδες φαν κλαμπ σε όλη την Ευρώπη να δραστηριοποιούνται online σε όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Με ελαφρώς ενοχική διάθεση φέρω στη μνήμη μου τις τρεις σουρεαλιστικές εμπειρίες μου με επίκεντρο την διοργάνωση. Το 2006 ήμουν επίτιμος καλεσμένος σε Eurovision πάρτι στο κέντρο της Αθήνας, που διοργάνωσαν αγγλόφωνοι συνάδελφοι για να με «τιμήσουν» για τη συμμετοχή μου ως αναπληρωματικό μέλος της κριτικής επιτροπής, το πρωί της ίδιας ημέρας.

Με το αλήστου μνήμης «S.A.G.A.P.O» του Μιχάλη Ρακιντζή να δονεί τα ηχεία του στερεοφωνικού στα διαφημιστικά διαλείμματα και τους πάντες να χορεύουν έξαλα στους ήχους του λες και είχαν τηλεμεταφερθεί σε ντίσκο του 1978, το πάρτι ολοκληρώθηκε τα ξημερώματα με ένα vibe φεστιβάλ υποκουλτούρας.

Για δύο συνεχόμενα χρόνια, το 2006 και το 2007, η πρώτη μου εξαδέλφη, μέλος της ελληνικής αποστολής της Eurovision και αργότερα επικεφαλής της, με είχε τοποθετήσει αναπληρωματικό μέλος της κριτικής επιτροπής, που τότε ψήφιζε για το 40% της τελικής βαθμολογίας που έδινε η χώρα.

Το μεσημέρι του τελικού, σε ένα σχετικά μικρό δωματιάκι στον τρίτο όροφο του ραδιομεγάρου της Αγίας Παρασκευής, τα πέντε βασικά μέλη της επιτροπής , τα άλλα δύο αναπληρωματικά, και ένας δικηγόρος, μαζεύονταν σε ατάκτως τοποθετημένες καρέκλες και παρακολουθούσαν μέσω κλειστού κυκλώματος ολόκληρο το σόου, με τον επίσημο σχολιασμό – μια ακριβή αναπαράσταση της επερχόμενης βραδιάς, χωρίς τις ιαχές του κοινού στην άδεια αρένα.

Στο τέλος έδιναν τη βαθμολογία τους εν μέσω φωνών, αστεϊσμών και κατανάλωσης κρύων πιάτων (καναπεδάκια, μπόμπες, μίνι σουβλάκια) και ποτών, με την ευγενική χορηγία της δημόσιας τηλεόρασης, και τα αποτελέσματα μεταδίδονταν μέσω fax! Κατά την αποχώρηση, η εξαδέλφη μοίραζε σε όλους αναμνηστικά μπιμπελό της ΕΡΤ και η αυτοσχέδια παρέα μας έφευγε με μια εξαιρετική σαββατιάτικη διάθεση.

Η διαδικασία της ψηφοφορίας της κριτικής επιτροπής ήταν τελικά μια απολαυστική εμπειρία για τον γράφοντα, αλλά η Eurovision είναι πρωτίστως ένας θεσμός… λαϊκής βάσης, με απρόοπτα (εντάξει, λίγα), εκκεντρικότητες (εντάξει, πολλές), στατιστικές ιδιαιτερότητες και ονόματα που έγιναν θρύλοι του διαγωνισμού. Με ένα χέρι βοηθείας από το BBC, ας ρίξουμε τον προβολέα στα πιο αξιοσημείωτα εξ αυτών.

Κανονισμοί και «εξαιρέσεις»

Ο μεγαλύτερος διαγωνισμός τραγουδιού στον πλανήτη ξεκίνησε σαν ένα μουσικό φεστιβάλ –αντίστοιχο εκείνου του Σαν Ρέμο–, με διοργανωτή την EBU, την Ενωση Ευρωπαϊκών Ραδιοτηλεοπτικών Φορέων, στην οποία εκπροσωπούνται τα κρατικά κανάλια (είτε χρηματοδοτούμενα από το δημόσιο, είτε απευθείας από τους πολίτες μέσω εισφοράς, όπως το βρετανικό BBC και το ιρλανδικό RTE).

Οι βασικοί κανόνες που έχουν θέσει για τις συμμετοχές είναι:

1. Το κάθε τραγούδι να είναι ακυκλοφόρητο
2. Η εκτέλεσή του να μην ξεπερνά σε διάρκεια τα τρία λεπτά
3. Η εκτέλεσή του να είναι ζωντανή
4. Οι συμμετέχοντες στη σκηνή να μην ξεπερνούν τα έξι άτομα
5. Απαγορεύονται τα πολιτικά μηνύματα στους στίχους

Ο τελευταίος κανόνας έχει γίνει ελαφρώς «λάστιχο» την τελευταία δεκαετία, ειδικά στην περίπτωση της Ουκρανίας, το τραγούδι με τίτλο «1944» της οποίας, το 2016, ήταν μια αναφορά στη ρωσική εισβολή του 2014 στην Κριμαία. Επίσης, την προηγούμενη χρονιά, η τραγουδίστρια Βέρκα Σερντούτσκα τραγουδούσε το «Lasha Tumbai», το οποίο με βαριά ουκρανική προφορά ακουγόταν ως «Αντίο, Ρωσία».

Πολιτικοί ήταν και οι λόγοι που η Γεωργία απέσυρε τη συμμετοχή της την τελευταία στιγμή από τον διαγωνισμό του 2009, όταν οι ρώσοι διοργανωτές τής ζήτησαν να αλλάξει τους στίχους του τραγουδιού της. Το τραγούδι είχε τίτλο «We Don’t Wanna Put In» και στην ερμηνεία  το ρεφρέν ακουγόταν ως «We Don’t Want No Putin» (Δεν θέλουμε άλλο Πούτιν).

Αλλά υπάρχουν και κοινωνικά μηνύματα που ενίοτε «ενοχλούν». Το 2013, στο τέλος της ερμηνείας της, η Φινλανδή Κρίστα Σίγκφριντς αποκάλυψε ότι το τραγούδι της «Marry Me» ήταν μια πρόταση γάμου σε μια άλλη γυναίκα, κάτι που τόνισε συμβολικά, φιλώντας στη σκηνή την backup τραγουδίστριά της στο τέλος του τραγουδιού.

Γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο από την Τουρκία, η οποία εγκατέλειψε την Eurovision την ίδια χρονιά, εκφράζοντας αντιρρήσεις για κάποιους από τους κανόνες του διαγωνισμού – μεταξύ των οποίων και η αναλογία ψήφου κοινού και κριτικής επιτροπής στην τελική βαθμολογία της κάθε χώρας. Παράλληλα, η Κίνα λογόκρινε και δεν μετέδωσε το τραγούδι της Σίγκφριντς.

Ιστορία και στατιστικά

Η Eurovision ήταν ένας από τους πρώτους διαγωνισμούς τραγουδιού που μεταδόθηκε ζωντανά στην τηλεόραση, ο οποίος επέτρεπε στους τηλεθεατές να ψηφίσουν το αγαπημένο τους τραγούδι. Οι φανς στην Αυστρία, στη Γερμανία, στη Σουηδία, στην Ελβετία και στο Ηνωμένο Βασίλειο άρχισαν να ψηφίζουν τηλεφωνικά το 1997.

Στον τελικό, κάθε χώρα δίνει δύο βαθμολογίες – μία της κριτικής επιτροπής και μία του κοινού, που μπορεί να ψηφίζει τηλεφωνικά, μέσω SMS και στο διαδίκτυο. Η τελική βαθμολογία αποδίδεται στις 10 δημοφιλέστερες συμμετοχές, με χαμηλότερη το 1 και υψηλότερη το 12. Ως γνωστόν, απαγορεύεται η ψήφιση της ιδίας συμμετοχής.

Ο φετινός διαγωνισμός θα είναι ο πρώτος στη μακρά ιστορία της Eurovision που θα επιτρέψει την ψηφοφορία στους τηλεθεατές όλου του πλανήτη, και όχι μόνο της Ευρώπης. Μια νέα ειδική κατηγορία έχει προβλεφθεί, η βαθμολογία της οποίας θα προέλθει από τις ψήφους των διεθνών, μη ευρωπαίων ψηφοφόρων.

Ερμηνείες και σκηνική παρουσία

Από την εποχή που εφαρμόστηκε η ψηφοφορία κοινού, η σκηνική παρουσία, οι χορογραφίες και διάφορα… αεροπλανικά νούμερα έχουν σημαντική συνεισφορά στην επιτυχία των συμμετοχών. Ας θυμηθούμε κάποιες από τις πιο αξιοσημείωτες.

• 2006: Ο τραγουδιστής των LT United της Λιθουανίας ερμηνεύει το τραγούδι τους με τον ατυχή τίτλο «We Are the Winners» μέσω τηλεβόα, ενώ ένας φαλακρός άνδρας τριγυρίζει σαν να παλεύει με μια αόρατη αγέλη σκύλων.
• 2007: Οι Scooch τραγουδούν το «Flying the Flag» για το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ είναι ντυμένοι ως πλήρωμα καμπίνας αεροπορικής εταιρίας και κάνουν ανακοινώσεις για εξόδους κινδύνου και δωρεάν σνακ.
• 2012: Το τραγούδι της Ιρλανδίας «Waterline» ερμηνεύεται από τους Jedward, εμφανιζόμενους για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, αυτή τη φορά ντυμένοι ως κομπάρσοι από φτηνή απομίμηση του «Πολέμου των Αστρων» της δεκαετίας του 1970, χοροπηδώντας γύρω από ένα τεράστιο σιντριβάνι με πίδακες νερού, πριν τελικά πηδήξουν μέσα και γίνουν μούσκεμα.
• 2013: Ο Ρουμάνος Σεζάρ, φορώντας μια ρόμπα εμπνευσμένη από τον Δράκουλα, τραγουδά το «It’s My Life» με μια ψηλή φαλτσέτα, καθώς τρεις σχεδόν γυμνές χορεύτριες εμφανίζονται από κάτω από ένα κόκκινο πλαστικό σεντόνι.
• 2019: Οι Hatari της Ισλανδίας φέρνουν τη «βιομηχανική δουλεία» στη σκηνή, με το απαλό τους τραγούδι «Hate Will Prevail», όπου ένας αλυσοδεμένος άνδρας χτυπά μια γιγάντια μεταλλική σφαίρα με βαριοπούλα, ενώ ο τραγουδιστής ουρλιάζει στα ισλανδικά.

Οι στίχοι των τραγουδιών δεν παίζουν σημαντικό ρόλο στην Eurovision (αντιθέτως, οι περισσότεροι είναι στα όρια της αφέλειας), εκτός αν έχουν χαρακτηριστικά ύμνου που μπορεί να τραγουδήσει όλη η αίθουσα της τελετής. Πάντως, το ρεκόρ των λιγότερων στίχων το έχει η νικήτρια της διοργάνωσης του 1995 Νορβηγία. Το τραγούδι της «Nocturne» είχε δύο ορχηστρικά λεπτά και ένα λεπτό με στίχους μόλις 24 λέξεων.

Οι «ήρωες» της Eurovision

Ελάχιστοι μουσικοί και τραγουδιστές έχουν ξεκινήσει διεθνή καριέρα μετά από συμμετοχή –ή νίκη– στον διαγωνισμό της Eurovision. Κορυφαίοι, χωρίς ίχνος ανταγωνισμού, σε αυτή την κατηγορία είναι οι Σουηδοί ABBA, οι οποίοι εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια μιας τετραετίας στα ’70s που οι διαγωνιζόμενοι είχαν τη δυνατότητα να τραγουδήσουν σε οποιαδήποτε γλώσσα ήθελαν. Αρπαξαν λοιπόν την ευκαιρία να τραγουδήσουν στα αγγλικά και στη συνέχεια έγιναν σούπερ σταρ της ποπ – παρά το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν τους είχε δώσει πόντους.

Δεύτερος «ήρωας» της Eurovision είναι ο Ιρλανδός Τζόνι Λόγκαν. Είναι ο μόνος ερμηνευτής που κέρδισε τον διαγωνισμό δύο φορές –με το «What’s Another Year» το 1980 και με το «Hold Me Now το 1987»– ενώ έγραψε τόσο το νικητήριο τραγούδι της Λίντα Μάρτιν το 1992 όσο και το προηγούμενο τραγούδι της, στην Eurovision του 1984, που κατετάγη δεύτερο.

Το 1978, ο Γιαν Τέιγκεν έγινε διάσημος ως ο πρώτος τραγουδιστής με το σύγχρονο σύστημα βαθμολόγησης που τερμάτισε με «μηδέν βαθμούς», με το τραγούδι «Mil Etter Mil» (Mile After Mile) – ακολούθησε η συντριπτική πλειονότητα των βρετανικών συμμετοχών της τελευταίας 20ετίας. Ο Τέιγκεν απέκτησε ακτινοβολία στη Νορβηγία, όπου το τραγούδι έγινε μεγάλη επιτυχία, και διαγωνίστηκε άλλες δύο φορές.

Είκοσι χρόνια αργότερα ήρθε η ώρα της πρώτης διεμφυλικής τραγουδίστριας να κερδίσει τον διαγωνισμό. Η Dana International πήρε το βραβείο με τον χορευτικό ποπ ύμνο «Diva». Οι υπερορθόδοξες εβραϊκές οργανώσεις στο Ισραήλ δεν ήταν ιδιαίτερα χαρούμενες με την επιλογή, ενώ η τραγουδίστρια δέχθηκε απειλές για τη ζωή της πριν από την παράστασή της.

Τα «Βατερλό» των καταξιωμένων

Τέλος, μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι ο διαγωνισμός δεν είναι ιδιαίτερα φιλικός προς τα καταξιωμένα ονόματα της ευρωπαϊκής ποπ που αποφασίζουν να συμμετάσχουν. Με εξαίρεση την πρώτη θέση της Σελίν Ντιόν για λογαριασμό της Ελβετίας το 1988 και τη δεύτερη και τρίτη θέση που κέρδισε ο σερ Κλιφ Ρίτσαρντ το 1968 και το 1973 για τη Βρετανία αντίστοιχα, τα πιο γνωστά ονόματα της ποπ δεν έχουν γνωρίσει επιτυχία στη Eurovision.

Η αείμνηστη Ολίβια Νιούτον-Τζον ήρθε τέταρτη για τη Βρετανία το 1974, στην ίδια θέση που κατέλαβε ο Χούλιο Ιγκλέσιας για την Ισπανία το 1970. Δώδεκα χρόνια μετά το Νο 1 τραγούδι τους, «Walking οn Sunshine», οι Katrina & The Waves πάτωσαν στην Eurovision – το ίδιο συνέβη και με τον θρυλικό Ενγκελμπερτ Χάμπερντινκ το 2012 και την Μπόνι Τάιλερ το 2013 (και οι τρεις για λογαριασμό του Ηνωμένου Βασιλείου).

Η πιο «ντροπιαστική» περίπτωση, πάντως, ήταν αυτή των εξαιρετικών Βέλγων Hoοverphonic, που γνώρισαν τεράστια επιτυχία στα βρετανικά και στα ευρωπαϊκά τσαρτς τη δεκαετία του ’90 με το «Mad About You», και συμμετείχαν στον διαγωνισμό του 2021, αλλά το υπέροχο τραγούδι τους «The Wrong Place» με το ζόρι μπήκε στην πρώτη 20άδα.

Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, και την σχεδόν σουρεαλιστική απόπειρα του Τζον Λάιντον (του γνωστού Τζόνι Ρότεν του πανκ συγκροτήματος Sex Pistols), που διεκδίκησε την ιρλανδική συμμετοχή φέτος, αλλά αποκλείστηκε από τους ιρλανδούς ψηφοφόρους! Μάλλον κάποια «γαλλικά» θα έχει να ψιθυρίσει τώρα που η επίσημη συμμετοχή της χώρας αποκλείστηκε στον πρώτο ημιτελικό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News