Στο Life of Brian, που προβλήθηκε εδώ ως «Ενας προφήτης, μα τι προφήτης», υπάρχει μία σκηνή με Ιουδαίους που σχεδιάζουν επιθέσεις κατά των Ρωμαίων. Ο καθοδηγητής επιχειρεί ιδεολογική τόνωση, ρωτώντας τι έκαναν οι Ρωμαίοι για την Ιουδαία. Και αυτοί απαντούν απαριθμώντας μερικά από τα έργα της ρωμαϊκής διοίκησης: δρόμοι, σχολεία, λουτρά και πάει λέγοντας.

Στα χρόνια της οργής, στην περίοδο της κρίσης, ανέτρεχα συχνά σε αυτή τη σκηνή, προσπαθώντας να απαντήσω σε συμπατριώτες που δήλωναν θυμωμένοι με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το παράδειγμα δεν ήταν απολύτως εύστοχο καθώς οι Ρωμαίοι βρέθηκαν στην Ιουδαία ως δύναμη κατοχής. Ωστόσο ήταν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο αμφισβητούνται κάποια πράγματα όταν αρχίζουν να θεωρούνται αυτονόητα. Αλλά αυτό το φαινόμενο δεν εκδηλώθηκε μόνο εδώ. Η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού, παράλληλα με την αυξημένη επιρροή του λαϊκισμού προήλθε σε μεγάλο βαθμό από την αδυναμία κάποιων ανθρώπων να συνειδητοποιήσουν ότι αμφισβητώντας την Ευρώπη, ουσιαστικά αμφισβητούν τον τρόπο ζωής τους.

Η Ελλάδα έγινε μέλος της ΕΟΚ πριν από σαράντα χρόνια. Ας κάνουμε μία φανταστική υπόθεση. Ας πούμε ότι αρχίζουμε να ξηλώνουμε από την κοινή, αλλά και την προσωπική μας ζωή, όλα όσα συνδέονται με την Ευρώπη. Το πιθανότερο είναι ότι θα μας έμενε ένα ψάρι χωρίς σάρκα, μόνο με τον σκελετό του. Αφήστε στην άκρη τα έργα που χρηματοδοτήθηκαν από ευρωπαϊκούς πόρους, μην κοιτάξετε καθόλου τις υποδομές. Παραβλέψτε και το ευρώ με τα οφέλη και τις ευκαιρίες του ενιαίου οικονομικού χώρου. Μη δώσετε σημασία στις προδιαγραφές προϊόντων και υπηρεσιών που πλέον διασφαλίζουν την ποιότητα σχεδόν σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής. Αγνοήστε ως και τη δυνατότητα της ελεύθερης κυκλοφορίας και εγκατάστασης σε οποιοδήποτε σημείο της Ενωσης. Σημειώστε όμως πώς όταν ταξιδεύετε εκτός Ευρώπης βρίσκετε ανοιχτές πόρτες επειδή κρατάτε στα χέρια σας ένα κόκκινο διαβατήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μπορεί να μην το ξέρετε ή να μην το έχετε συνειδητοποιήσει, αλλά οι περισσότερες θετικές αλλαγές που σημειώθηκαν στις ζωές μας τα τελευταία 40 χρόνια αποδίδονται ακριβώς εκεί, στην ένταξη μας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, στις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στις αποφάσεις που επικυρώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ας πούμε, λοιπόν, ότι όλα τα παραπάνω δεν υπάρχουν. Τι μένει για να εστιάσουμε τη ματιά μας; Μένει κάτι που δεν έχει υφή ή μορφή, αλλά το βιώνεις. Είναι η πρόοδος στον τομέα των δικαιωμάτων που ξεκινάει από τη θεσμοθέτηση της ευρωπαϊκής ιθαγένειας. Κάθε ένας από μας, πέρα από την εθνική του ιθαγένεια, διατηρεί και την ευρωπαϊκή. Είναι ένα συνεκτικό στοιχείο ανάμεσα στους ευρωπαίους πολίτες που ουσιαστικά δηλώνει ότι όλοι εμείς, ανήκουμε στην ίδια οικογένεια, απολαμβάνουμε τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις και εργαζόμαστε, ακόμα και αν δεν το συνειδητοποιούμε πλήρως, για ένα μεγάλο και ισχυρό σύνολο. Η ευρωπαϊκή ιθαγένεια είναι το μέσο με το οποίο δηλώνουμε ότι είμαστε και Ευρωπαίοι, πέρα από την εθνική μας ιθαγένεια.

Αυτή, λοιπόν, η κατάκτηση έχει δρομολογήσει και όλες τις άλλες στο πεδίο των δικαιωμάτων. Η θεσμική και κοινωνική πρόοδος που κατακτάται στις πιο προηγμένες χώρες, μεταφέρεται και στις υπόλοιπες. Από τον τρόπο που λειτουργεί η Δικαιοσύνη, μέχρι τις σχέσεις του πολίτη με το κράτος.

Ας κάνουμε μερικές ανατριχιαστικές υποθέσεις. Αν δεν ήμασταν στην Ευρώπη, το Οικογενειακό μας Δίκαιο θα είχε αργήσει να εκσυγχρονιστεί, υπονομεύοντας τη θέση της Ελληνίδας στην κοινωνία. Ενδεχομένως να μην είχαμε σύμφωνο συμβίωσης, ούτε αναγνώριση δικαιωμάτων σε ομόφυλα ζευγάρια. Το Εργατικό Δίκαιο θα υστερούσε ή δεν θα ενσωμάτωνε εγκαίρως προοδευτικές ρυθμίσεις που σκοπεύουν στην προστασία των εργαζομένων. Ο Συνήγορος του Πολίτη δεν θα είχε δημιουργηθεί ποτέ. Και η προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα ήταν κάτι που δεν θα μας αφορούσε. Και αν προσεγγίσουμε την υπόθεση πολιτικά, θα συμφωνήσουμε ότι η συμμετοχή μας στην Ενωση είναι που λειτουργεί ως μία δικλείδα ασφαλείας για την άσκηση και τα όρια της πολιτικής. Εννοιες όπως το κράτος δικαίου και η ελευθερία του λόγου ενδεχομένως να μην ήταν αυτονόητες εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ολα αυτά συμπυκνώνονται και στις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο, ουσιαστικά λειτουργεί ως μηχανισμός για τον έλεγχο των κρατών και τη διασφάλιση του σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ανατρέχεις, λοιπόν, σε όλα αυτά, αντιλαμβάνεσαι τι έχει κάνει η Ευρώπη για σένα και μετά απορείς για το μέγεθος του λαϊκισμού που, κατά καιρούς, υψώνεται κατά της Ενωσης. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό; Πρώτον επειδή οι άνθρωποι θεωρούν πλέον αυτονόητα κάποια αγαθά που για τους παππούδες τους ήταν αδιανόητα. Και δεύτερον επειδή το πνεύμα ελευθερίας που διατρέχει την Ενωση, καμιά φορά καθιστά και την ίδια στόχο. Αλλά εκεί βρίσκεται και η ισχύς της Ευρώπης: να συνθέτει πρόοδο ακόμα και μέσα από την αμφισβήτησή της.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News