Αν υπήρχε ένα «underlying theme», ένα ρυάκι σκέψεων και συμπερασμάτων που διέτρεξε «από κάτω» πολλές από τις παρεμβάσεις των πολιτικών προσώπων στο συνέδριο της «Καθημερινής» (Μεταπολίτευση: 50 Χρόνια μετά), αυτό ήταν η σκέψη ότι με μεγαλύτερη συναίνεση, ή έστω με την αποφυγή της ακραίας πόλωσης, τα πράγματα θα ήταν καλύτερα.

Πόσο εύκολο είναι όμως στην ένταση της συγκυρίας να σκέφτεσαι τον «μεγάλο χρόνο»; Προφανώς είναι πολύ δύσκολο. Αν ήταν εύκολο δεν θα κάναμε λάθη. Οταν μιλάμε δε για τους πολιτικούς πρωταγωνιστές μιας χώρας, και όχι για ανθρώπους όπως όλοι εμείς, στα παραπάνω προστίθεται το πολιτικό και κομματικό συμφέρον, η πίεση να πετύχουν τον στόχο τους και η θέση τους σε κάθε δύσκολη συγκυρία —που δεν αφήνει πάντα τον χώρο και τον χρόνο για να σκεφτούν τη μελλοντική τους θέση στην Ιστορία.

Πιάνοντας μόνο αυτά τα σημεία, και όχι τις πολιτικές αναφορές για το σήμερα ή τις αντιπαραθέσεις για όσα έγιναν την περασμένη δεκαετία, βρίσκει κανείς ψηφίδες που υφαίνουν έναν ιστό. Ανάμεσα σε πρόσωπα και ηγέτες κομμάτων που συγκρούστηκαν με σφοδρότητα, το συνέδριο έγινε αφορμή να έρθει στην επιφάνεια η -ακόμη και άρρητη- αναγνώριση του ίδιου πράγματος: Μήπως θα ήταν καλύτερα να υπήρχε μεγαλύτερη συναίνεση και λιγότερη πόλωση;

Ο Αντώνης Σαμαράς, που αντιτάχθηκε στο πρώτο μνημόνιο το 2010, αναφέρθηκε μετά από ερώτημα του Αλέξη Παπαχελά στο τηλεφώνημα που δέχτηκε έναν χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 2011, από τον τότε πρωθυπουργό, Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος εφάρμοζε το μνημόνιο. Ο κ. Σαμαράς, ίσως για να υπογραμμίσει ότι υπήρχε αξιόπιστος μάρτυρας για την ιστορική ακρίβεια όσων λέει, ανέφερε ότι ήταν παρών —«κανονίζαμε μια συνέντευξη»— ο δημοσιογράφος Χρήστος Μεμής, τότε διευθυντής των «Νέων» και σήμερα εκδότης-διευθυντής του Protagon. Ο κ. Σαμαράς θυμήθηκε λοιπόν πως ο κ. Παπανδρέου του είπε «εγώ πια όλο αυτό που συμβαίνει δεν μπορώ να το ζήσω μόνος μου» και του πρότεινε συγκυβέρνηση. Ο κ. Σαμαράς δέχτηκε (αυτό είναι ιστορικά διακριβωμένο από διάφορες πηγές).

Σύμφωνα πάντα με τον κ. Σαμαρά, ο κ. Παπανδρέου στη συνέχεια δεν επανήλθε όπως του είχε αναφέρει ότι θα έκανε το ίδιο απόγευμα. Εστω κι έτσι, επρόκειτο για μια στιγμή συναίνεσης —και έχει ασφαλώς ενδιαφέρον ότι ο κ. Σαμαράς επέλεξε να την ανακαλέσει με λεπτομέρειες. Κανείς δεν ξέρει πώς θα είχε γραφτεί η Ιστορία αν είχε καρποφορήσει η συνεννόηση μεταξύ των αρχηγών των δύο μεγαλύτερων κομμάτων τον Ιούνιο του 2011.

Πάνω στο ίδιο θέμα, της πόλωσης και της συναίνεσης, ο κ. Σαμαράς αναφέρθηκε στον πρώην πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, Βαγγέλη Βενιζέλο, του κόμματος που αποτέλεσε τον «αιώνιο εχθρό» της ΝΔ επί 35 ολόκληρα χρόνια, από το 1977 που το ΠΑΣΟΚ έγινε αντιπολίτευση έως το 2012 που συγκυβέρνησαν. Είπε χαρακτηριστικά: «Με τον Βαγγέλη γίναμε φίλοι μέσα στο Μαξίμου —και πολύ φίλοι».

Ο Γιώργος Παπανδρέου, μιλώντας στο ίδιο συνέδριο, επιβεβαίωσε ότι είχε καλέσει τον Αντώνη Σαμαρά, μάλιστα δύο φορές. «Του είχα πει ότι είμαι διατεθειμένος να φύγω από την καρέκλα» είπε, παρότι ο πρώην Πρωθυπουργός αντέστρεψε την «ευθύνη» για τη μη πραγματοποίηση της σύμπραξης. Με τον τρόπο του όμως κι αυτός έδειξε ότι το παράθυρο συναίνεσης άνοιξε, και μάλιστα σε μια στιγμή μεγάλης πολιτικής πόλωσης και τεράστιας κοινωνικής έντασης λόγω των ακραίων μέτρων λιτότητας.

Ο Αλέξης Τσίπρας είπε εισαγωγικά ότι είναι «μια ενδιαφέρουσα διαδικασία αυτή η ενδοσκόπηση και η ανασκόπηση στα 50 χρόνια από τη Μεταπολίτευση και νομίζω ότι ο καθένας που ήρθε σε αυτό το βήμα είχε κάτι να προσθέσει σε αυτή τη συζήτηση η οποία θα διαρκέσει όλη τη χρόνια και πιστεύω να μας κάνει σοφότερους». Υιοθετώντας από την αρχή το πλαίσιο του αναστοχασμού, που προσφέρει το ορόσημο, έκανε αυτοκριτική για τις υποθέσεις των τηλεοπτικών αδειών και της Novartis —η τελευταία, με την εμπλοκή 10 πολιτικών προσώπων που όλα αθωώθηκαν, προκάλεσε όπως αναμενόταν τεράστια πόλωση με την ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Είναι προφανές ότι το mea culpa του κ. Τσίπρα, ήταν άλλη μια ψηφίδα στον ιστό του «τι θα συνέβαινε αν» υπήρχε λιγότερη όξυνση, εν προκειμένω από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ.

Δεν μίλησαν όμως μόνο οι πρώην Πρωθυπουργοί, αλλά και κορυφαία πρόσωπα της πολιτικής, όπως ο Βαγγέλης Βενιζέλος και η Ντόρα Μπακογιάννη.

Η πρώην υπουργός Εξωτερικών και βουλευτής της ΝΔ, που ψήφισε το 2010 κόντρα στην κομματική γραμμή το πρώτο μνημόνιο και διεγράφη από το κόμμα της, αναφέρθηκε στη Συμφωνία των Πρεσπών. Πέρα από την αναφορά της στο «βέτο» του Κώστα Καραμανλή το 2008 για την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ —«εκατό τοις εκατό ήταν λάθος»—, έστειλε ένα σαφέστατο σήμα, μερικής έστω συναίνεσης. Εξηγώντας πρώτα τις ενστάσεις της στη Συμφωνία των Πρεσπών, που υπεγράφη τον Ιούνιο του 2018 από τον ΣΥΡΙΖΑ και καταψήφισε η ΝΔ, είπε ότι διαφώνησε «με την εθνότητα και τη γλώσσα». Παρουσία, ωστόσο, του Νίκου Κοτζιά στο ίδιο πάνελ, ο οποίος και διαπραγματεύτηκε τη συμφωνία, η κυρία Μπακογιάννη πρόσθεσε: Η σύνθετη ονομασία «πράγματι, ήταν μια επιτυχία της διαπραγμάτευσης του κ. Κοτζιά»…

Ο Βαγγέλης Βενιζέλος, που έκανε πράξη τη συναίνεση ως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης στη σύμπραξη ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, ανέφερε για το ίδιο θέμα, αυτό της Συμφωνίας των Πρεσπών: «Εγώ ήμουν στα πρόθυρα της ανοιχτής υποστήριξης της Συμφωνίας των Πρεσπών. Το γεγονός ότι δεν επιτεύχθηκε το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης πλήρως, όπως εμείς τη φανταζόμασταν, και θεωρούσα ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί, αλλά δεν μπορεί κανείς να τα θέλει όλα σε μία διαπραγμάτευση, συνδέθηκε την εποχή εκείνη με την καταρράκωση του εσωτερικού μετώπου, δηλαδή με την ακύρωση οποιασδήποτε δυνατότητας συναίνεσης και συνομιλίας. Διότι την ώρα που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ συζητούσε το ενδεχόμενο ακόμα και για ονομασία “Μακεδονία του Ιλιντεν”, την ίδια ώρα ήθελαν να στείλουν στο Ειδικό Δικαστήριο όλη την ηγεσία της αντιπολίτευσης. Η απόκρουση της ονομασίας “Μακεδονία του Ιλιντεν” έγινε κατά τη διάρκεια της συζήτησης για την υπόθεση Novartis». 

Προφανώς οι παραπάνω παρεμβάσεις των πολιτικών προσώπων δεν έχουν όλες την ίδια βαρύτητα. Ενώ διαφορετικά ήταν και τα δείγματα γραφής από πλευράς τους, σε αυτό που λέμε «συναίνεση» ή «αποφυγή της ακραίας πόλωσης». Επίσης, θα ήταν αφελές να επιχειρήσει κανείς να «σιδερώσει» από πάνω το παρελθόν επιχειρώντας να κατασκευάσει μια άλλη εικόνα χρησιμοποιώντας αναφορές που γίνονται εκ των υστέρων. Τα πράγματα εξελίχθηκαν όπως εξελίχθηκαν. Τα ορόσημα ωστόσο, όπως αυτό των 50 χρόνων από τη Μεταπολίτευση, μπορούν να γίνουν -και γίνονται ήδη- αφορμή ώστε οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές να αναδείξουν όψεις όσων συνέβησαν μέσα από το φίλτρο του αναστοχασμού. Και είναι χρήσιμες αυτές οι αναφορές όχι μόνο για το παρελθόν, αλλά και για το μέλλον, αν ο μη γένοιτο η χώρα μας βρεθεί ξανά μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News