Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού P.I.S.A. 2012* του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με τα οποία η Ελλάδα παρέμεινε στην ομάδα των χωρών με μέσες επιδόσεις των μαθητών χαμηλότερες από τη μέση επίδοση των χωρών του ΟΟΣΑ**, τροφοδότησε και πάλι τη συζήτηση για την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Τροφοδότησε την αντιπαράθεση για τα αίτια, τις ευθύνες για την «εικόνα» που διαμορφώνεται, αλλά και για την εγκυρότητα και τη σημασία των αποτελεσμάτων του P.I.S.A..

Το αρνητικό σε αυτή την ανταλλαγή απόψεων είναι ότι συνήθως εξαντλείται σε εντυπωσιακούς τίτλους και επιφανειακές αναγνώσεις, ενώ και οι εμβριθέστερες αναλύσεις καταλήγουν, σχετικοποιώντας την αξία των πορισμάτων του P.I.S.A., να ενισχύουν τον εφησυχασμό από τη μια και την απαισιοδοξία από την άλλη.

Και εξηγούμαι:

Έχει βάση η εξήγηση που προβάλλεται ότι οι χαμηλές επιδόσεις των μαθητών οφείλονται στο ότι στόχοι, διαδικασίες και μεθοδολογία του P.I.S.A. διαφέρουν από τα κρατούντα στο ελληνικό σχολείο. Όμως το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα την τελευταία δεκαετία έχει διαθέσει πόρους για την προσαρμογή πολιτικών και προγραμμάτων (και) στις απαιτήσεις που θέτει το P.I.S.A. και γενικότερα το διεθνές πλαίσιο. Δυστυχώς, χωρίς επιτυχία. Αυτό πρέπει να μας απασχολήσει, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε ότι οι μαθητές που πήραν μέρος στον τελευταίο διαγωνισμό είναι οι πρώτοι που ολοκλήρωσαν Δημοτικό και Γυμνάσιο με τα προγράμματα και τα βιβλία του 2003, που η εκπαιδευτική κοινότητα γνωρίζει ως «Διαθεματικά». Πόσο υποστηρίχθηκαν από την Πολιτεία και πόσο υιοθετήθηκαν και υλοποιήθηκαν από τους εκπαιδευτικούς; Και γιατί δεν μπορεί η πολιτική ηγεσία να διδαχτεί από αυτήν την αποτυχία και πέφτει στα ίδια σφάλματα, αποδομώντας στη γέννησή της τη μεταρρύθμιση που επαγγέλλεται το «Νέο Σχολείο», κρατώντας κρυμμένα σε συρτάρια τα Νέα Προγράμματα Σπουδών και αδυνατώντας να διαμορφώσει ένα ολοκληρωμένο σύστημα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών; 

Έχει έρεισμα η κριτική που ασκείται στη φιλοσοφία που διέπει το P.I.S.A. από την οπτική της Κριτικής Παιδαγωγικής. Η Παιδεία είναι κάτι πολύ ευρύτερο από γνώσεις και δεξιότητες σε ορισμένα βασικά μαθήματα και τη δυνατότητα αξιοποίησής τους στην καθημερινή ζωή. Όμως το P.I.S.A. τα τελευταία χρόνια εξετάζει όλο και περισσότερους παράγοντες που έχουν σχέση με το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο των μαθητών και την αναπαραγωγή των κοινωνικών ανισοτήτων από το σχολείο με ενδιαφέροντα πορίσματα.

Πρέπει, λοιπόν, να συμφωνήσουμε ότι μας ενδιαφέρει η φιλοσοφία του P.I.S.A. που αποτυπώνεται στο ερώτημα: «Είναι σε θέση οι μαθητές να εφαρμόζουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απέκτησαν στο σχολείο και να επιλύουν προβλήματα παρόμοια μ' αυτά που αντιμετωπίζουν στην καθημερινή ζωή;». Πρέπει επίσης να μας ενδιαφέρει, για παράδειγμα, πώς θα μειώσουμε το χάσμα στις επιδόσεις των δύο φύλων ή πώς τα παιδιά ευάλωτων ομάδων θα βελτιώσουν τις επιδόσεις τους. Πρέπει από τα παραδείγματα άλλων χωρών να αντιληφθούμε ότι η βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος απαιτεί εργώδη, αδιάλειπτη, μακρόχρονη προσπάθεια και συλλογική/ συναινετική πολιτική βούληση, ώστε οι αλλαγές να έχουν συνέχεια και το σχολείο να εκσυγχρονίζεται συνεχώς και να παρακολουθεί τις κοινωνικές αλλαγές.

Πρέπει, τέλος, πολιτική ηγεσία και πολίτες να υπηρετήσουμε έμπρακτα την άποψη που καταγράφεται στην έκθεση του P.I.S.A. ότι «θα κάνουμε τις επιλογές που δείχνουν ότι εκτιμούμε την εκπαίδευση περισσότερο από άλλα πεδία του δημόσιου ενδιαφέροντος». Ευκαιρία για έκφραση αυτής της πολιτικής βούλησης δίνεται με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών: «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΞΙΖΕΙ! ΜΗΝ ΤΗΝ ΥΠΟΛΟΓΙΖΕΙΣ ΣΤΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ!».

Αυτό πρωτίστως εξυπηρετεί τη χώρα μας, αφού επιτρέπει σχεδόν τον διπλασιασμό των δαπανών για την παιδεία, μέσα στην οικονομική κρίση.

*Για μια παρουσίαση της έρευνας P.I.S.A. από την οπτική ενός ελληνικού σχολείου δες εδώ και από το Ι.Ε.Π. δες εδώ

**Για να δεις τα αποτελέσματα και συγκρίσεις, εδώ

***Ο Γιάννης Κατσαρός είναι Σχολικός Σύμβουλος

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News