«Ο τελευταίος των Μοϊκανών» (1992) ήταν η πρώτη υπερπαραγωγή, στην οποία συμμετείχε ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις, ο οποίος δύο χρόνια πριν είχε βραβευτεί με Οσκαρ για την ερμηνεία του στο «Αριστερό μου πόδι». Οταν έπαιξε τον ινδιάνο Χοκάι, για να γίνει πιστευτός ως ιθαγενής, ο Ντέι Λιούις έζησε μερικούς μήνες στα δάση, επέμεινε μάλιστα να μάθει να βγάζει το δέρμα από ένα σφαγμένο κουνέλι. Οταν έπαιξε τον Αμλετ, τα παράτησε αφού (όπως λέγεται) ισχυρίστηκε ότι είδε το φάντασμα του πατέρα του στη σκηνή. Και όταν έπαιξε τον Αβραάμ Λίνκολν, άλλοι ηθοποιοί διαμαρτυρήθηκαν ότι υπέγραφε με το όνομα «Εϊμπ»… Καθόλου τυχαίο, σύμφωνα με τη νευροεπιστήμη.

Ο 65χρονος βρετανός ηθοποιός, ένας από τους πιο ταλαντούχους ερμηνευτές της εποχής μας, μπορεί να είναι ένα ακραίο παράδειγμα, αλλά μια νέα μελέτη έδειξε ότι δεν είναι ο μόνος ηθοποιός που χάνει την αίσθηση της ταυτότητάς του όταν παίζει, γράφει ο Τομ Γουίπλ στην εφημερίδα The Times.

Συγκεκριμένα, νευροεπιστήμονες του Πανεπιστημιακού Κολεγίου του Λονδίνου (UCL) διαπίστωσαν ότι ο εγκέφαλος των ηθοποιών φαίνεται να ανταποκρίνεται λιγότερο έντονα στο άκουσμα του δικού τους ονόματος όταν υποδύονται έναν ρόλο.

Σύμφωνα με έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Cognitive Neuroscience, όταν οι ηθοποιοί υποδύονται έναν νέο χαρακτήρα, μπορεί να είναι σε θέση να καταστείλουν τον δικό τους εαυτό, πράγμα που σημαίνει ότι η εκπαίδευση στο θέατρο μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στους θεμελιώδεις μηχανισμούς του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Οι ερευνητές συνεργάστηκαν με ηθοποιούς του Flute Theatre, οι οποίοι δημιουργούν και ανεβάζουν διαδραστικές παραγωγές του Σαίξπηρ για αυτιστικά άτομα και τις οικογένειές τους, χρησιμοποιώντας μια σειρά αισθητηριακών θεατρικών παιχνιδιών, που είναι γνωστή ως Μεθοδος Hunter Heartbeat.

Η επιστημονική ομάδα χρησιμοποίησε φορητή τεχνολογία απεικόνισης εγκεφάλου, που εφευρέθηκε στο τμήμα Βιοϊατρικής Μηχανικής του UCL, παράλληλα με συσκευές φυσιολογικής μέτρησης, για να αξιολογήσει την εγκεφαλική δραστηριότητα των ηθοποιών ενώ έκαναν πρόβες στο «Ονειρο Θερινής Νύχτας» του Σαίξπηρ. Ο κύριος στόχος ήταν να δοκιμαστεί ο νέος εξοπλισμός απεικόνισης εγκεφάλου, που φοριέται σαν κράνος.

Οπως αναφέρει δημοσίευμα στην ιστοσελίδα του UCL, τα ευρήματα έδειξαν ότι όταν οι ηθοποιοί άκουγαν το όνομά τους κατά τη διάρκεια της παράστασης, η απόκρισή τους καταστελλόταν στον αριστερό πρόσθιο προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου, ο οποίος συνήθως συνδέεται με την αυτογνωσία. Το ίδιο αποτέλεσμα παρατηρήθηκε σταθερά και στους έξι ηθοποιούς που δοκιμάστηκαν όταν έκαναν πρόβες, πολλές φορές μέσα σε μια εβδομάδα.

Ωστόσο, όταν οι ηθοποιοί δεν έπαιζαν, ανταποκρίνονταν κανονικά στο άκουσμα του ονόματος τους.

Η επικεφαλής της ομάδας, υποψήφια διδάκτωρ Ντουέινικα Γκριβς (UCL Psychology & Language Sciences) δήλωσε: «Χρησιμοποιήσαμε νέες μεθόδους απεικόνισης του εγκεφάλου για να δούμε τον εγκέφαλο επαγγελματιών ηθοποιών καθώς έκαναν πρόβες Σαίξπηρ, να ελέγξουμε και να κατανοήσουμε τη νευροεπιστήμη των πολύπλοκων δυναμικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων».

»Οταν κάποιος φωνάζει ένα όνομα, είναι ένας δυνατός και συναρπαστικός ήχος που συνήθως κάνει το υποκείμενο να γυρίσει το κεφάλι του. Εμπλέκει επίσης τον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου. Ωστόσο, τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι οι ηθοποιοί μπορεί να μάθουν να καταπιέζουν την αίσθηση του εαυτού τους καθώς κάνουν πρόβες στο θέατρο και μπαίνουν σε έναν διαφορετικό χαρακτήρα«.

Η Γκρίβς είπε ακόμη ότι «είναι η πρώτη φορά, που νευροεπιστήμονες μπόρεσαν να καταγράψουν την εγκεφαλική δραστηριότητα σε ηθοποιούς καθώς ερμηνεύουν έναν ρόλο. Ελπίζουμε ότι αυτή η μελέτη θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τι κάνει στον εγκέφαλο η θεατρική εκπαίδευση και να οικοδομήσουμε νέες συνδέσεις μεταξύ νευροεπιστημόνων και επαγγελματιών του θεάτρου».

Στο πλαίσιο της μελέτης, οι επιστήμονες του UCL ερεύνησαν επίσης τον διαπροσωπικό συντονισμό μεταξύ ζευγαριών ηθοποιών, που έκαναν πρόβες μαζί, για να δουν πώς συγχρονίζουν το σώμα, τους καρδιακούς παλμούς και τον εγκέφαλό τους.

Και διαπίστωσαν ότι κατά τη διάρκεια της πρόβας δύο ηθοποιών, που δούλευαν μαζί, υπήρχαν παρόμοια μοτίβα δραστηριότητας στον φλοιό του εγκεφάλου τους, σε τομείς που συνδέονται με την κοινωνική αλληλεπίδραση και τον σχεδιασμό δράσης. Τα αποτελέσματα ήταν συγκεκριμένα στα δεδομένα του εγκεφάλου, αλλά δεν φάνηκαν στους παλμούς της καρδιάς ή στα δεδομένα της αναπνοής, δείχνοντας ότι υπάρχουν συγκεκριμένα συστήματα εγκεφάλου που συντονίζονται κατά τη διάρκεια πολύπλοκων κοινωνικών αλληλεπιδράσεων.

Η Γκριβς είπε ακόμη: «Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η συνεργασία με τη βιομηχανία του θεάτρου θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για την παραγωγή θεωριών για την κοινωνική αλληλεπίδραση που θα μπορούσαν να διερευνηθούν και στον πραγματικό κόσμο». Και πρόσθεσε «Το εργαστήριό μας θα συνεχίσει να διερευνά τις επιπτώσεις της θεατρικής εκπαίδευσης στην αίσθηση του εαυτού ενός ηθοποιού, με την ελπίδα ότι η θεατρική εκπαίδευση θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανάπτυξη σημαντικών κοινωνικών γνωστικών ικανοτήτων. Η μελλοντική μας εργασία θα εξετάσει εάν οι νέοι, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με αυτισμό, μπορούν να μάθουν νέες κοινωνικές δεξιότητες συμμετέχοντας σε θεατρικές δραστηριότητες».

Ερασιτέχνης ηθοποιός και η ίδια, η Ντουέινικα Γκριβς Γκριβς θέλει να ξεχωρίσει πού αρχίζει και πού τελειώνει η ταυτότητα ενός ηθοποιού και η ταυτότητα του χαρακτήρα του. Οπως είπε στη εφημερίδα The Times, το να είσαι στη σκηνή απαιτεί να είσαι μέσα στον ρόλο και ταυτόχρονα να μένεις έξω από αυτόν: «Πρέπει να ξέρεις πού βρίσκεσαι. Εάν χυθεί νερό στη σκηνή, πρέπει να προσέξεις να μην πατήσεις στο νερό και γλιστρήσεις», είπε, «Είσαι ο χαρακτήρας του έργου, αλλά ταυτόχρονα είσαι ακόμα ο εαυτός σου. Πώς το ισορροπείς αυτό;»

Τι είναι, λοιπόν, το όνομα;

«What’s in a name?» αναρωτιέται η σαιξπηρική Ιουλιέτα. Τι σημασία έχει τ’ όνομα; Μια απάντηση, λοιπόν, είναι ότι -νευρολογικά μιλώντας- ένα όνομα είναι κάτι «πολύ σημαντικό».

Πράγματι, «όπως πάντα, φαίνεται ότι ο Σαίξπηρ είχε κατανοήσει ενστικτωδώς πριν από 400 χρόνια, αυτό που οι επιστήμονες αποδεικνύουν πειραματικά τώρα» λέει στην ιστοσελίδα του UCL η καλλιτεχνική διευθύντρια του Flute Theatre, Κέλι Χάντερ και προσθέτει: «Πάντα με ενδιέφεραν οι αλλαγές που συμβαίνουν εσωτερικά όταν ακούμε, μιλάμε και σκεφτόμαστε ακόμη και το όνομά μας, καθώς και τα ονόματα εκείνων για τους οποίους έχουμε έντονα συναισθήματα. Η επιστημονική αναγνώριση ότι ο φυσιολογικός μας εαυτός ανταποκρίνεται όταν ακούμε το όνομά μας, βάθυνε την κατανόησή μου για τα αισθητηριακά δραματικά παιχνίδια που παίζω με αυτιστικά άτομα, ειδικά για τα μη λεκτικά».

Η Κέλι Χάντερ προσθέτει ακόμη ότι «μετά τη συνεργασία με το UCL το 2019, έχω εμβαθύνει και αναπτύξει τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιώ τα ονόματα των αυτιστικών συμμετεχόντων στο πλαίσιο των παραστάσεων μας. Ηταν ένας τέλειος συνδυασμός καλλιτεχνικού ενστίκτου και επιστημονικής αμφισβήτησης δημιουργώντας μια βαθύτερη δεξαμενή κατανόησης του τρόπου με τον οποίο επικοινωνούμε».

Να σημειωθεί, ότι το μέγεθος του δείγματος, που χρησιμοποιήθηκε για τη μελέτη ήταν μικρό για έρευνα νευροαπεικόνισης, καθώς οι ερευνητές εργάστηκαν μόνο με μια μικρή ομάδα έξι ηθοποιών σε συνολικά 19 συνεδρίες συλλογής δεδομένων και δεν περιέλαβαν ομάδα ελέγχου (σύγκρισης) ατόμων χωρίς εκπαίδευση στο θέατρο.

Τέλος στο μέλλον, η ομάδα των ερευνητών ελπίζει να διερευνήσει επίσης τη διαφορά μεταξύ εκπαιδευμένων και μη εκπαιδευμένων ηθοποιών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News