Σε μια παράγραφο μόλις 109 λέξεων που είναι κρυμμένη μέσα μια αυτοβιογραφική συλλογή συνεντεύξεων που δημοσιεύθηκε το 2000 (μόλις ανήλθε στην εξουσία) ο Βλαντίμιρ Πούτιν αφηγείται μια τρομακτική ιστορία: μια μέρα, καθώς εκείνος και οι φίλοι του κυνηγούσαν αρουραίους με ξύλα στη ρημαγμένη πολυκατοικία στην Αγία Πετρούπολη –τότε Λένινγκραντ– όπου μεγάλωσε, ένας «τεράστιος αρουραίος» τον οποίο είχε στριμώξει στη γωνία, ξαφνικά «κινήθηκε πέρα δώθε και χύμηξε πάνω του», κυνηγώντας στη συνέχεια τον «έκπληκτο και φοβισμένο» Πούτιν μέχρι την πόρτα του διαμερίσματός του, την οποία πρόλαβε να κλείσει με δύναμη στα μούτρα του αφηνιασμένου τρωκτικού. Για τον νυν πρόεδρο της Ρωσίας επρόκειτο για μια άκρως διδακτική παραβολή. «Πήρα ένα γρήγορο και καλό μάθημα όσον αφορά το τι σημαίνει (να είναι κάποιος) “στριμωγμένος στη γωνία”».

Τα παραπάνω παραθέτει σε άρθρο στο The Atlantic (όπου ενίοτε αρθρογραφεί) ο Γιούρι Φρίντμαν, διευθυντής εκδόσεων της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Atlantic Council, σημειώνοντας πως έπειτα από περισσότερο από μία εικοσαετία, το εν λόγω ανέκδοτο έχει μετατραπεί σε ένα ευρέως διαδεδομένο αφήγημα που συνέβαλε και εξακολουθεί να συμβάλλει σημαντικά στον καθορισμό της αντίδρασης της Δύσης στον πόλεμο της Μόσχας κατά της Ουκρανίας.

«Ενας στριμωγμένος στη γωνία Πούτιν, όπως σχολιαστές και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις ΗΠΑ και την Ευρώπη έχουν πλειστάκις επισημάνει, θα μπορούσε να συμπεριφερθεί σαν τον αρουραίο, να επιτεθεί ακόμη και με όπλα μαζικής καταστροφής εάν προκληθεί. Η υπόθεση επηρέασε τις πολιτικές σχετικά με την παροχή όπλων στην Ουκρανία και την πυρηνική αποτροπή κατά της Ρωσίας», εξηγεί.

Υποστηρίζοντας ότι θα μπορούσε να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση της ψυχολογίας του Πούτιν και, κατ’ επέκταση, στη λήψη πιο ορθών αποφάσεων όσον αφορά τις πολιτικές για την αντιμετώπισή του, ο Γιούρι Φρίντμαν παρουσιάζει το πώς μια σκοτεινή και φαινομενικά ασήμαντη ιστορία από τα παιδικά χρόνια του Πούτιν κατέληξε να αποτελεί σημείο αναφοράς της Δύσης όσον αφορά τη στάση της απέναντί του.

Καταρχάς, σημειώνει πως ο ρώσος πρόεδρος στην ιστορία του αρουραίου και στο μάθημα που πήρε σχετικά με το πόσο επικίνδυνος μπορεί να καταστεί κάποιος που στριμώχνεται στη γωνία, έχει αναφερθεί πολλές φορές τα 23 χρόνια που κυβερνά τη Ρωσία, ενώ από τότε που διέταξε τα στρατεύματά του να εισβάλουν στην Ουκρανία, τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι ανώτεροι αξιωματούχοι την έχουν επικαλεστεί επίσης αρκετές φορές, αν και εμμέσως, μέσω προειδοποιήσεων προς τη Δύση να μην αποπειραθεί καν να στριμώξει τη Ρωσία στη γωνία.

Στα δυτικά ΜΜΕ, λόγος για την παραβολή του στριμωγμένου αρουραίου άρχισε να γίνεται μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, με τις σχετικές αναφορές να αυξάνονται σταδιακά. Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις αντιμετώπιζαν προβλήματα στην κατεχόμενη Ουκρανία, ειδικοί στη Ρωσία και δημοσιογράφοι που έγραφαν για τη σύγκρουση στο Ντονμπάς και αναζητούσαν πληροφορίες για τη νοοτροπία του ρώσου προέδρου, άρχισαν να αναφέρονται εκτενώς στο ανέκδοτο από τη συλλογή συνεντεύξεων του 2000, ταυτίζοντας, όμως, τον Πούτιν όχι με τον νεότερό του εαυτό αλλά με τον αρουραίο που βρισκόταν στριμωγμένος στη γωνία. Και αφού ο ρώσος πρόεδρος κήρυξε τον πόλεμο στην Ουκρανία οι σχετικές αναφορές πολλαπλασιάστηκαν ταχύτατα, τόσο ώστε πλέον να φαίνεται πως την ιστορία την επικαλούνται περισσότερο οι Δυτικοί παρά οι Ρώσοι.

Οπως αναφέρει ο Γιούρι Φρίντμαν στο άρθρο του, η ιστορία του αρουραίου αποτέλεσε το υπόβαθρο πληθώρας άρθρων κατά τις πρώτες ημέρες και εβδομάδες του πολέμου, άρθρων σοβαρών και εμπεριστατωμένων με επικεφαλίδες μετρημένες, τύπου «Ενας ανήσυχος Πούτιν είναι πιο επικίνδυνος από ποτέ άλλωτε» αλλά και πιο κίτρινων με τίτλους υπερβολικούς – «Ενας αρουραίος με πυρηνικά όπλα», για παράδειγμα.

Και οι δημιουργοί ενός ντοκιμαντέρ του CNN που προβλήθηκε τον Μάιο του 2022 και υποσχόταν να μεταφέρει τους θεατές «μέσα στο μυαλό» του Πούτιν, χρησιμοποίησαν την ιστορία του αρουραίου ως βασικό σημείο αναφοράς της βιογραφίας του, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, ότι ο άνθρωπος που κυβερνά τη Ρωσία καθ’ όλη τη διάρκεια του 21ου αιώνα, μεγάλωσε στις «πιο σκοτεινές γωνιές» της Αγίας Πετρούπολης και πως το να μην βρεθεί πότε στη θέση του αρουραίου ήταν ανέκαθεν μόνιμή του ανησυχία. «Ασταθής, εμμονικός, οργισμένος. Είναι ο Πούτιν πλέον εκείνος ο αρουραίος που αντιμετώπισε κάποτε;», διερωτώνται οι δημοσιογράφοι του CNN.

Από τότε, κάθε φορά που ο Πούτιν, ή κάποιο από τα φερέφωνά του, εξαπολύουν πυρηνικές απειλές ή η Μόσχα πιέζεται ιδιαίτερα είτε οικονομικά είτε στρατιωτικά, το πρώτο που υπογραμμίζεται σχεδόν από όλους στη Δύση, όχι μόνο από δημοσιογράφους αλλά και από πολιτικούς και κυβερνητικούς αξιωματούχους και στελέχη μυστικών υπηρεσιών (περιλαμβανομένης της CIA) και αξιωματικούς του ΝΑΤΟ, είναι η παραβολή του στριμωγμένου αρουραίου.

Συνομιλώντας με τoν Γιούρι Φρίντμαν, η Αλίνα Πολιάκοβα, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της αμερικανικής δεξαμενή Σκέψης Center for European Policy Analysis (CEPA), σημείωσε πως η εντονότερη ανησυχία για την όποια αντίδραση του Πούτιν και της Ρωσίας σε περίπτωση που στριμώχνονταν στη γωνία, επικρατεί κυρίως μεταξύ αξιωματούχων των ΗΠΑ και της Δυτικής Ευρώπης, ενώ ομόλογοι τους σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αλλά και στην Ουκρανία, δεδομένης της εμπειρίας τους από τη σοβιετική κατοχή, τείνουν να πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης είναι η αποκαλούμενη «σκληρή ισχύς» (hard power).

Ορισμένοι κορυφαίοι ειδικοί στον Πούτιν και στη Ρωσία έχουν υποστηρίξει σθεναρά ότι η αλληγορία του στριμωγμένου αρουραίου είναι πραγματικά σημαντική όσον αφορά το πώς θα μπορούσε να ενεργήσει ο ρώσος πρόεδρος. Λίγο μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία το 2022, για παράδειγμα, η δημοσιογράφος Μάσα Γκέσεν του The New Yorker έγραψε ότι η ιστορία του αρουραίου «συνεχίζει να αναφέρεται στις συνομιλίες μου στη Μόσχα» και ότι «κανείς που την έχει ακούσει ποτέ δεν αμφιβάλλει ότι ο ενήλικος Πούτιν ταυτίζεται με τον αρουραίο».

Περίπου την ίδια εποχή, ο ιστορικός του Ψυχρού Πολέμου Βλάντισλαβ Ζούμποκ, συνομιλώντας με τον Γιούρι Φρίντμαν, του είπε ότι ανησυχούσε για όσους στη Δύση «φωνάζουν συνέχεια: “Σπρώξτε αυτόν τον τύπο, τον Πούτιν, στον τοίχο. Λιώστε τον σαν αρουραίο! Σκότωσε τον!”», παραβλέποντας ότι αυτός ο τύπος διαθέτει ένα τεράστιο πυρηνικό οπλοστάσιο.

Ο Αντρέι Κολέσνικοφ συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Carnegie Russia Eurasia Center, ανέφερε ότι, κατά τη γνώμη του, η εικόνα του στριμωγμένου αρουραίου «είναι πολύ ακριβής», δεδομένου ότι ο Πούτιν απαντάει σε κάθε πρόκληση (π.χ. έκρηξη στη γέφυρα της Κριμαίας) με βάναυσα αντίποινα (πυραυλικές επιδρομές).

Την ίδια ώρα, όμως, άλλοι ειδικοί, όπως η Αλίνα Πολιάκοβα που ειδικεύεται στην παραπληροφόρηση, και ο Τζον Χερμπστ, ένας αμερικανός πρώην πρέσβης στην Ουκρανία υποστηρίζουν ότι το Κρεμλίνο παρουσιάζει σκόπιμα τον Πούτιν ως αρουραίο στη γωνία με στόχο την τρομοκράτηση των φορέων χάραξης πολιτικής στη Δύση γενικά και σε μικρότερα κράτη που βρίσκονται πιο κοντά στη Ρωσία ειδικά. Και, όπως εξήγησε ο αμερικανός διπλωμάτης, ο ρώσος πρόεδρος και οι ημέτεροί του πλέον δεν χρειάζεται να επαναλαμβάνουν συχνά την ιστορία του αρουραίου, γιατί την επικαλούνται διαρκώς οι Δυτικοί.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Γιούρι Φρίντμαν στην ανάλυσή του, «εξίσου εντυπωσιακή με την επανάληψη της ιστορίας είναι και η συχνότητα με την οποία απέτυχε να προβλέψει τη συμπεριφορά του Πούτιν». Τον περασμένο Ιούνιο, για παράδειγμα, καθώς ο Πριγκόζιν και οι μισθοφόροι του κατευθύνονταν προς τη Μόσχα, ο επικεφαλής του Κρεμλίνου κάθε άλλο παρά χύμηξε πάνω τους, αντιθέτως, επέλεξε να κάνει πίσω, να διαπραγματευτεί και να κάνει παραχωρήσεις για να εκτονωθεί η κρίση.

Σύμφωνα με την Πολιάκοβα η στάση του Πούτιν κατά τη διάρκεια του επεισοδίου συνάδει με ένα ευρύτερο μοτίβο που προϋπήρχε ακόμη και πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς η Δύση έχει εναντιωθεί στη ρωσική επιθετικότητα και πλήξει τα οικονομικά συμφέροντά της αρκετές φορές, αλλά σε καμία περίπτωση ο Πούτιν δεν αντέδρασε ωσάν αρουραίος στριμωγμένος στη γωνία. Παρόμοια άποψη εξέφρασε και ο Χερμπστ, επισημαίνοντας πως οι δυτικές χώρες έχουν επανειλημμένα περάσει τις υποτιθέμενες ρωσικές κόκκινες γραμμές (παρέχοντας προηγμένα όπλα στην Ουκρανία, για παράδειγμα, και προσκαλώντας τη Φινλανδία και τη Σουηδία στο ΝΑΤΟ) χωρίς ο Πούτιν να καταφύγει στη χρήση πυρηνικών όπλων ή να κλιμακώσει τον πόλεμο με τον άλλο τρόπο. Αλλά η ιστορία του αρουραίου εξακολουθεί να έχει απήχηση καθώς πολλοί είναι πεπεισμένοι πως ο Πούτιν δεν πρέπει να βρεθεί υπό αφόρητη πίεση, διαφορετικά θα σύρει τον κόσμο σε έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Με τον στριμωγμένο αρουραίο, παρά με τον νεότερό του εαυτό του, ταύτιζε επί χρόνια τον Πούτιν και η Νατάλια Γκεβορκιάν, μία εκ των τριών δημοσιογράφων που συνομίλησαν εκτενώς με τον ρώσο πρόεδρο το 2000 στον πλαίσιο των αυτοβιογραφικών συνεντεύξεων που έδωσε για να τον γνωρίσουν καλύτερα οι ρώσοι πολίτες.

Ομως, αφού ο Πούτιν διέταξε τα στρατεύματά του να εισβάλουν στην Ουκρανία, άρχισε να διερωτάται γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι (περιλαμβανομένης και της ίδιας της) επιλέγουν μια περίπλοκη ερμηνεία της ιστορίας, ταυτίζοντας τον Πούτιν όχι με τον εαυτό του αλλά με το απειλητικό τρωκτικό. Στην πραγματικότητα, όπως υποστηρίζει η ρωσίδα δημοσιογράφος που πλέον ζει και εργάζεται στο Παρίσι, το πιο ξεκάθαρο δίδαγμα της ιστορίας είναι ότι ένας φοβισμένος νεαρός Βλαντίμιρ έκανε πίσω όταν απειλήθηκε και πως ο πρεσβύτερος Πούτιν μπορεί να κάνει το ίδιο υπό παρόμοιες συνθήκες.

Ο Πούτιν είχε ένα ραβδί που θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιήσει για να προστατευτεί από το πολύ μικρότερο ζώο. Αντιθέτως, όμως, εκείνος «φεύγει τρέχοντας και κρύβεται στο διαμέρισμά του και αισθάνεται ασφαλής. Κατά τη γνώμη μου, αυτή είναι μια ιστορία που αφορά πολύ περισσότερο τον Πούτιν παρά τον αρουραίο», είπε η Νατάλια Γκεβορκιάν.

«Κανείς εκτός από τον ίδιο τον Πούτιν δεν θα γνωρίζει ποτέ με βεβαιότητα εάν, όταν βρίσκεται υπό πίεση, είναι ο αρουραίος στη γωνία, το φοβισμένο αγόρι ή κάτι εντελώς άλλο. Αλλά οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και το κοινό μπορούν να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή σε αυτά που κάνει ο Πούτιν παρά σε αυτά που λέει ή σε αυτά που λένε οι άλλοι για αυτόν, και να στηρίξουν την κατανόησή τους για τον ρώσο ηγέτη πάνω σε μια βάση εμπειρικών στοιχείων», συνοψίζει ο Γιούρι Φρίντμαν, ολοκληρώνοντας την ανάλυσή του.

Πως ο Πούτιν «εκμεταλλεύτηκε τον φόβο του “ποντικού στη γωνία” ως ένα είδος μπλόφας, ιδιαίτερα μέσω του πυρηνικού εκβιασμού τα τελευταία χρόνια», σημείωσε και ο Αλεξάντρ Ματόβσκι, βοηθός καθηγητή στην Ναυτική Σχολή Μεταπτυχιακών Σπουδών των ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον αμερικανό ειδικό, για να αποφευχθεί μια κατάσταση στην οποία ένας αποδυναμωμένος και στριμωγμένος Πούτιν, μην έχοντας άλλη επιλογή, καταφεύγει στη χρήση πυρηνικών όπλων, η Δύση θα πρέπει να αναδείξει το ζήτημα της επιβίωσης του ίδιου και της ελίτ του, «καταδεικνύοντας την αποφασιστικότητα της να αντιδράσει με τρόπους που θα στερήσουν το Κρεμλίνο από τα οφέλη ενός πυρηνικού χτυπήματος» και ασκώντας επώδυνη πίεση στο καθεστώς του.

«Με άλλα λόγια, για να διαχειριστούν (οι Δυτικοί) τον κίνδυνο της πυρηνικής κλιμάκωσης με τη Ρωσία, δεν θα πρέπει να απορρίψουν απερίσκεπτα τον άνθρωπο που κάποτε είδε σε έναν αρουραίο στριμωγμένο σε μια γωνία μια προειδοποίηση για τους κινδύνους της απόγνωσης. Ωστόσο, θα πρέπει να λάβουν υπόψη τα ένστικτα επιβίωσης του αγοριού με το ραβδί που, όταν αντιμετώπισε αυτούς τους κινδύνους, αποφάσισε να το βάλει στα πόδια».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News