Η ανακύκλωση είναι μια ευγενής και επείγουσα κίνηση σε έναν πλανήτη όπου η κλιματική κρίση δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού και αναβολών. Μια γερμανική πόλη, όμως, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες που ανάγουν την ανακύκλωση διαφόρων προϊόντων σε επιστήμη – και καθιστούν την ίδια διεθνές πρότυπο.

Τα μαλλιά που πέφτουν σε σβόλους στα δάπεδα ορισμένων κομμωτηρίων στο Κίελο, το λιμάνι της βόρειας Γερμανίας, σκουπίζονται για να μετατραπούν σε υφάσματα που φιλτράρουν το λάδι από το νερό. Οι γονείς που θέλουν να αγοράσουν στα παιδιά τους υφασμάτινες πάνες, αντί για πάνες μίας χρήσης, μπορούν να υποβάλλουν αίτηση για επιχορηγήσεις έως 200 ευρώ από τις τοπικές Αρχές.

Πέρυσι, στο μεγαλύτερο φεστιβάλ της πόλης, οι διοργανωτές απαλλάχθηκαν από τα μαχαιροπίρουνα μιας χρήσης αντικαθιστώντας τα με ένα σύστημα κατάθεσης σε αυτόματα μηχανήματα, επί πληρωμή. Οι καινοτομίες του Κιέλου στον τομέα της ανακύκλωσης είναι πολλές και αποτελεσματικές.

Η Γερμανία είναι διάσημη ως παγκόσμιος ηγέτης στην ανακύκλωση, αλλά ειδικά το Κίελο εξετάζει και υλοποιεί μερικά από τα πιο περίεργα –αλλά εφαρμόσιμα– σχέδια για την αντιμετώπιση των απορριμάτων του, αναφέρει ρεπορτάζ του Guardian. Είναι η πρώτη γερμανική πόλη που ανακηρύχθηκε περιοχή «μηδενικών αποβλήτων» από την περιβαλλοντική εκστρατεία Zero Waste Europe.

Η πιστοποίηση δεν σημαίνει ότι έχει πάψει να παράγει απόβλητα –κάθε άλλο–, αλλά ότι έχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο για την καλύτερη δυνατή εκμετάλλευσή τους. «Είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση» λέει η Μπετίνα Οστ, μέλος του κόμματος των Πρασίνων, η οποία εξελέγη πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου του Κιέλου τον Ιούνιο, πίνοντας ένα ποτήρι χυμού από μήλα που… δεν κατέληξαν σε έναν κάδο απορριμάτων.

Η Γερμανία έχει μια περίπλοκη σχέση με τα απόβλητα. Παρά την ιδιότητά της ως παγκόσμιου ηγέτη της ανακύκλωσης, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης είναι επίσης μία από τις πιο ρυπαρές. Το 2021, ο μέσος Γερμανός παρήγαγε 646 κιλά απορριμμάτων, ενώ στον μέσο πολίτη της ΕΕ αναλογούσαν 530 κιλά. Μόνο σε τέσσερις χώρες της Ενωσης –Αυστρία, Λουξεμβούργο, Δανία και Βέλγιο– οι πολίτες είχαν περισσότερα απορρίμματα.

Πλημμυρισμένες από σκουπίδια πόλεις, όπως το Κίελο, διερευνούν τρόπους για να πετούν λιγότερα και να ανακυκλώνουν περισσότερα. Το δημοτικό συμβούλιο έχει ανακοινώσει έργα που κυμαίνονται από την απαγόρευση ειδών μιας χρήσης σε δημόσια ιδρύματα και την εγκατάσταση περισσότερων δημόσιων πλατειών για κατανάλωση ποτών, έως τη διδασκαλία των μαθητών για τα απόβλητα. Ενθαρρύνει επίσης τους πολίτες να κάνουν απλές αλλαγές στην αγοραστική συμπεριφορά τους, όπως να χρησιμοποιούν συμπαγείς ράβδους σαπουνιού αντί αφρόλουτρων σε πλαστικά μπουκάλια.

Αλλες προτάσεις είναι πιο συστημικές. Η πόλη δοκιμάζει ένα σύστημα χρέωσης αποβλήτων, όπου οι πολίτες χρεώνονται μόνο για τα σκουπίδια που πετούν στον κάδο μεικτών απορριμμάτων. Μια περυσινή έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος διαπίστωσε ότι μόνο το περίπου 30% της Γερμανίας καλύπτεται από κάποιο αντίστοιχο σύστημα, παρότι οι περιοχές που καλύπτονται –όπως το Κίελο– σημείωσαν μέση μείωση στα μικτά απόβλητα κατά 25%.

Παρότι οι προσπάθειες μείωσης των απορριμμάτων δεν «προχωρούν» ιδιαίτερα στη Γερμανία, η ανακύκλωση είναι γερά ριζωμένη στην κουλτούρα της χώρας. Το 2021 οι Γερμανοί συνέλεξαν περισσότερα από τα δύο τρίτα των αστικών στερεών αποβλήτων τους για επανάχρηση – περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρώπης. Μετέτρεψαν το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου σε ενέργεια και πέταξαν μόλις το 1% σε χωματερές (ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 16%).

Με τον καιρό, οι Γερμανοί έχουν συνηθίσει να ταξινομούν τα σκουπίδια τους, κάτι που αποτελεί νομική απαίτηση από το 2015 και γίνεται ευκολότερο μέσω μιας μεγάλης γκάμας κάδων σε δημόσιους χώρους και πολυκατοικίες. Οι συλλέκτες απορριμμάτων αρνούνται να παραλαμβάνουν κάδους γεμάτους με ακατάλληλα σκουπίδια και αφήνουν σχετικά σημειώματα στις σακούλες που τα περιέχουν.

Ωστόσο, δεν ανακυκλώνουν όλοι οι Γερμανοί. Ακόμη και αυτοί που ταξινομούν τα σκουπίδια τους, συχνά το κάνουν με λάθος τρόπο. Ενα συνηθισμένο σφάλμα είναι να ρίχνουν κουτιά πίτσας στον «χάρτινο» κάδο, παρότι είναι μολυσμένα από λάδι και δεν είναι δυνατόν να ανακυκλωθούν – άρα πρέπει να ρίχνονται σε κάδους γενικών απορριμμάτων. Οι κανόνες της χώρας για την ανακύκλωση προκαλούν πονοκέφαλο στους τουρίστες, στους μετανάστες, ακόμη και στους ίδιους τους Γερμανούς.

Αλλά στη Γερμανία είναι λιγότερο αμφιλεγόμενο να ταξινομεί κανείς τα απορρίμματα από το να τα ρίχνει σε λάθος κάδο. Οι πολίτες τοποθετούν χαρτιά σε μπλε κάδο, φαγητά σε πράσινο, μεταλλικά κουτιά και πλαστικές συσκευασίες σε κίτρινο και όσα γενικά απόβλητα περισσεύουν στον μαύρο. Τα ηλεκτρονικά απόβλητα καταλήγουν σε ειδικά σημεία απόρριψης και τα γυάλινα μπουκάλια σε μεγάλους κάδους με αυστηρές προειδοποιητικές ταμπέλες.

Τα περισσότερα γυάλινα μπουκάλια στη Γερμανία αποτελούν μέρος ενός συστήματος κατάθεσης. Οι πολίτες πληρώνουν οκτώ έως 15 σεντς παραπάνω για ένα ποτό, αλλά μπορούν να ανακτήσουν τα χρήματά τους επιστρέφοντας τα άδεια μπουκάλια πίσω στο τοπικό σουπερμάρκετ, όπου πλένονται και επαναχρησιμοποιούνται. Δεν είναι όλοι τους πρόθυμοι να μπουν στον κόπο, ωστόσο τελικά σχεδόν όλα επιστρέφονται.

Υπάρχουν μέχρι και «αντίστροφα μηχανήματα αυτόματης πώλησης» σε καταστήματα και σε δημόσιους χώρους, τα οποία σαρώνουν και ταξινομούν αυτόματα τα μπουκάλια που έχουν τοποθετηθεί σε αυτά, και χορηγούν ένα κουπόνι για την κατάλληλη κατάθεση (αν το μπουκάλι δεν είναι μέρος του προγράμματος, το μηχάνημα το επιστρέφει αυτόματα). Ακόμα και για τους τεμπέληδες που δεν ανακυκλώνουν τα μπουκάλια μπίρας στο πάρκο υπάρχει πρόβλεψη.

Οι κάτοικοι του Κιέλου αφήνουν τακτικά μπουκάλια σε τακτοποιημένες σωρούς κοντά σε κάδους ανακύκλωσης για να τα παραλάβουν οι flaschensammler (συλλέκτες μπουκαλιών). Πολλοί από αυτούς είναι άστεγοι ή βρίσκονται σε επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης, διεκδικούν λοιπόν χρηματικά ποσά από τα ανεπιθύμητα μπουκάλια για να συμπληρώσουν τους χαμηλούς μισθούς ή τις συντάξεις τους.

Σίγουρα, το σύστημα δεν φιλοδοξεί να εξαλείψει την τεράστια ανισότητα πλούτου, βοηθάει όμως στη μεταφορά λίγων χρημάτων από τους έχοντες σε άτομα που βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας, διατηρώντας παράλληλα τους δρόμους καθαρούς. Τα πρώτα συστήματα κατάθεσης φιαλών στη Γερμανία χρονολογούνται στις αρχές του 1900 σε μεμονωμένες ζυθοποιίες, αλλά έγιναν ομοσπονδιακός νόμος μόλις πριν από 20 χρόνια.

Η μεγάλη ώθηση στο σύστημα ανακύκλωσης της χώρας ήρθε το 1991, όταν οι χωματερές άρχισαν να γεμίζουν με οικιακά απορρίμματα. Η κυβέρνηση ψήφισε νόμο που επιβαρύνει τους κατασκευαστές με το κόστος καθαρισμού και εισήγαγε ένα σύμβολο «πράσινης κουκκίδας» στις συσκευασίες, που δείχνει ότι ο κατασκευαστής του πληρώνει ένα τέλος για τη συλλογή, τη διαλογή και την ανάκτηση των απορριμμάτων.

Παρά την επιτυχία του διαχωρισμού των απορριμμάτων τους, οι Γερμανοί ζορίζονται να τα ανακυκλώνουν όλα. Η ποσότητα πλαστικών απορριμμάτων στη χώρα έχει αυξηθεί κατά 64% τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αλλά και η ποσότητα που ανακυκλώνεται έχει αυξηθεί λίγο. Εν τω μεταξύ, η ποσότητα καύσης έχει σχεδόν επταπλασιαστεί. Οι περιβαλλοντικές ομάδες εκφράζουν φόβους ότι το πραγματικό ποσοστό ανακύκλωσης είναι χαμηλότερο από ό,τι υποδηλώνουν τα επίσημα στοιχεία, καθώς περιλαμβάνουν είδη ακατάλληλα για ανακύκλωση και απορρίμματα που αποστέλλονται στο εξωτερικό.

Η Γερμανία πετάει 11 εκατομμύρια τόνους τροφίμων ετησίως, το 59% των οποίων προέρχεται από ιδιωτικά νοικοκυριά. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση σχεδιάζει να μειώσει στο μισό τη σπατάλη φαγητού από οικίες και εστιατόρια μέχρι το τέλος της δεκαετίας, αλλά μέχρι στιγμής έχει δυσκολευτεί να σημειώσει μεγάλη πρόοδο. Στο Κίελο, η οργάνωση χρήσης των αποφαγιών είναι στοχευμένη, με προγράμματα που αποδίδουν καλύτερα αποτελέσματα.

Η εμμονή της Γερμανίας με τη διαλογή των σκουπιδιών δείχνει ότι αμέτρητες ατομικές, καθημερινές ενέργειες σε σπίτια και σε χώρους εργασίας σε όλη τη χώρα μπορούν να συμβάλουν στην προστασία του πλανήτη από επιβλαβείς ρύπους. Ειδικά οι πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει το Κίελο μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο για ολόκληρη τη χώρα – αν όχι για ολόκληρη την ΕΕ.

Ομως, καθώς η παραγωγή πλαστικών ανθεί και ολόκληρα πλοία γεμάτα πλαστικά απορρίμματα εξακολουθούν να ελλιμενίζονται σε λιμάνια της Αφρικής και της Ασίας, η πίστη της Γερμανίας στην ανακύκλωση είναι επίσης ενδεικτική των κινδύνων της προσπάθειας καθαρισμού ενός χάους, αντί της εξαρχής αποφυγής δημιουργίας του.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News