Πλάσματα ζελατινοειδή, με αύρα εξωγήινου, όμορφα, πλην όμως κάπως αηδιαστικά αν σε ακουμπήσουν, ζουν εδώ και πάνω από 500 εκατ. χρόνια (!) σε όλες τις θάλασσες του κόσμου και η εξάπλωσή τους εξαρτάται, ουσιαστικά, από τα θαλάσσια ρεύματα. Κάποια είδη τους, μάλιστα, έχουν πάρει διαστάσεις τέρατος.

Είναι οι «τρομοκράτες» των θαλασσινών διακοπών μας, αφού μπορούν να προκαλέσουν από τίποτα ή έναν απλό κνησμό μέχρι έντονους πόνους, σημάδια και… ας μη σας πω τι άλλο. Ονόματα; Αναρίθμητα, ανάλογα με το είδος και την έμπνευση των λουομένων: ζελεδάκι, γυαλάκι, σαλιάρα, σαλούφα, ομπρέλα, τσούχτρα, μέδουσα, γυαλί, αβγό μάτι ή τηγανητό αβγό, μανιτάρι, πελαγία, χρυσάνθεμο, και πάει λέγοντας…

Αποτελούνται από 95% νερό και μπορούν να είναι μικροσκοπικά και σχεδόν αόρατα στο μάτι ή να έχουν πλοκάμια μήκους έως 36 μέτρα! Ωστόσο, από αυτά τα πλάσματα που δεν έχουν οστά, αίμα, εγκέφαλο, καρδιά ή πνεύμονες, εμείς οι εξελιγμένοι άνθρωποι αντλούμε τρομερή έμπνευση.

Φέτος ειδικά, η μέδουσα έχει προωθηθεί στα κανάλια της δημιουργικότητας, από τη μόδα μέχρι τη διακόσμηση εσωτερικών χώρων, καταλαμβάνοντας μια ιδιαίτερη θέση στο συλλογικό mood board, σημειώνει στον Guardian η Ελι-Βάιολετ Μπράμλεϊ.

Πρόσφατα στις Κάννες, το μοντέλο και ηθοποιός Χάντερ Σέιφερ θύμιζε ιριδίζουσα μπλε μέδουσα όταν εμφανίστηκε στο κόκκινο χαλί του φεστιβάλ κινηματογράφου με λαμπερή σατέν τουαλέτα Giorgio Armani Privé, για την προβολή της τελευταίας ταινίας του Γιώργου Λάνθιμου, «Ιστορίες Καλοσύνης». Και στην επίδειξη μόδας της COS στη Ρώμη, με την κολεξιόν της για την άνοιξη και το καλοκαίρι 2024, το τελευταίο φόρεμα που εμφανίστηκε ήταν σαν να έρρεε στην πασαρέλα.

Στο μεταξύ, έχουν γίνει της μόδας και οι λάμπες που μοιάζουν με πρώτες ξαδέρφες της χρυσάορας, γνωστής και ως τσουκνίδας του Ειρηνικού (Pacific Sea Nettle), ενώ το Pinterest αναφέρει τις μέδουσες ως βασική τάση του 2024 στη μόδα, στη διακόσμηση και στην ομορφιά.

Το TikTok είναι γεμάτο με βιντεάκια που διδάσκουν πώς μπορείτε να δημιουργήσετε μακιγιάζ εμπνευσμένα από τις μέδουσες (#jellyfishmakeup), κυριολεκτικά, με πλοκάμια κάτω από τα μάτια, μέχρι πιο διακριτικά, με μεταλλικές σκιές στα βλέφαρα και μαργαριταρένια λάμψη στα χείλη. Οσο για την κόμμωση, το στυλ μέδουσα απαιτεί κούρεμα κοντό καρέ (bob cut) στο πάνω μέρος του κεφαλιού και μακριές τούφες στο κάτω μέρος.

Με άλλα λόγια, όσο περισσότερο μοιάζετε με τη μέδουσα δολοφόνο, όπως χαρακτηρίζεται η πορτογαλική καραβέλα (Portuguese Man o’ War ή Physalia physalis επιστημονικά), τόσο το καλύτερο, σχολιάζει στον Guardian η Μπράμλεϊ, σημειώνοντας ότι όλα αυτά έχουν αρχίσει να αναδύονται εδώ και αρκετό καιρό.

Η ωκεανολόγος Τζούλι Μπέργουαλντ, συγγραφέας του «Spineless: Τhe Science of Jellyfish and the Art of Growing a Backbone» («Ασπόνδυλα: Η Επιστήμη της Μέδουσας  και η Τέχνη της Ανάπτυξης Σπονδυλικής Στήλης»), παρατήρησε για πρώτη φορά γύρω στο 2015 ότι οι μέδουσες άπλωναν και αλλού τα πλοκάμια τους.

Η προειδοποίηση της Google στον υπολογιστή της για «μέδουσες», κατά πάσα πιθανότητα ψαρεύοντας ειδήσεις για μπλε μέδουσες (Cyanea lamarckii) ή για μέδουσες της Σελήνης (Aurelia aurita), της έστειλε νέα άκομα και για κόμμωση-μέδουσα. Στη συνέχεια εμφανίστηκαν στις βιτρίνες οι λάμπες, και καλλιτεχνικά θέματα και μοτίβα εμπνευσμένα από μέδουσες.

Η Μπέργουαλντ έμεινε έκπληκτη στην αρχή, έχοντας στο μυαλό της την αίσθηση του κινδύνου που εκπέμπουν οι μέδουσες: η διαβόητη box jellyfish της Αυστραλίας (το πιο δηλητηριώδες πλάσμα του κόσμου) μπορεί να σκοτώσει μέσα σε λιγότερο από πέντε λεπτά! Αλλά και πάλι, λέει στον Guardian, είναι «υπέροχες να τις βλέπεις».

Η αμερικανίδα ωκεανολόγος αποδίδει την αλλαγή εν μέρει στην πρόοδο της συντήρησης των μεδουσών τα τελευταία 10 χρόνια (σε ενυδρεία στρογγυλά, χωρίς γωνίες ή αιχμές, γιατί είναι ντελικάτες και εύκολα διαλύονται). Καθώς οι γνώσεις και οι δεξιότητες έχουν αναπτυχθεί τόσο ώστε περισσότεροι άνθρωποι να μπορούν πλέον να τις παρακολουθούν από κοντά, οι μέδουσες έχουν κερδίσει την εκτίμησή τους. «Οι άνθρωποι τις βλέπουν πια σαν κομψά, απόκοσμα, ωραία, διάφανα πλάσματα, που κινούνται με μια χάρη άξια θαυμασμού και σε απορροφούν εντελώς όταν τις παρακολουθείς», λέει η Μπέργουαλντ στον Guardian.

«Νομίζω πως οι άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι είναι πραγματικά παράξενες και πραγματικά ωραίες» λέει και η Αμπιγκέιλ ΜακΚουότερς-Γκόλοπ, ειδικός Θαλάσσιας Διατήρησης και αναπληρώτρια καθηγήτρια Θαλάσσιας Διατήρησης στο Πανεπιστήμιο του Πλύμουθ. «Υπάρχουν σε όλα τα διαφορετικά μεγέθη, σε όλα τα διαφορετικά σχήματα και σε όλα τα διαφορετικά χρώματα» τονίζει.

Η σιλουέτα τους είναι ένα επιπλέον χάρισμά τους, παρατηρεί η Μπέργουαλντ. Αλλά επισημαίνει επίσης ότι το σχήμα για το οποίο είναι πιο γνωστές –σαν καμπάνα στην κορυφή, με πλοκάμια στην περιφέρεια– στην πραγματικότητα είναι μόνο ένα μέρος του κύκλου της ζωής τους.

Πραγματικά αουτσάιντερ της φύσης, οι μέδουσες ανήκουν σε μια ομάδα φυτών και πλασμάτων που παλαιότερα θεωρούνταν κάπως παράξενα, αξιοπερίεργα ή κακάσχημα. Αλλά η φήμη τους έχει πλέον αποκατασταθεί και αυτή τη στιγμή είναι της μόδας.

Η τάση αισθητικής #goblincore (με το hashtag να έχει εκατοντάδες χιλιάδες δημοσιεύσεις και προβολές στο TikTok και το Intagram), που εκτοξεύθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, δοξάζει τη φύση σε όλη την ποικιλομορφία και την τραχύτητά της, από βατράχους και σαλιγκάρια μέχρι λάσπη, βρύα και μανιτάρια. Οι γλοιώδεις μέδουσες, λοιπόν, θα μπορούσαν να είναι τα ωκεάνια ξαδέρφια τους.

Ωστόσο δεν είναι η πρώτη φορά που οι μέδουσες έχουν θαυμαστές. Η Τζούλι Μπέργουαλντ αναφέρεται στο έργο του γερμανού βιολόγου και καλλιτέχνη Ερνστ Χέκελ, ο οποίος με το βιβλίο του «Kunstformen der Natur» («Μορφές Τέχνης στη Φύση», 1899) είχε μεγάλη επιρροή στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και το design των αρχών του 20ού αιώνα, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ επιστήμης και τέχνης: πολλοί καλλιτέχνες της αρ νουβό και αργότερα της αρ ντεκό επηρεάστηκαν από τις μέδουσες και άλλα πρωτόζωα του Χέκελ.

Η Μπέργουαλντ κάνει επίσης έναν παραλληλισμό με το σήμερα: «Ηταν μια εποχή που αισθάνομαι ότι οι άνθρωποι πάλευαν με παρόμοιο τρόπο για το “ποιος είναι ο ρόλος μας σε αυτόν τον πλανήτη και πώς αλληλεπιδρούμε με τη φύση;”» λέει. Καθώς «προχωράμε σε αυτή την περίοδο της έντονης κλιματικής αλλαγής, εξετάζουμε για άλλη μια φορά όλες τις μορφές ζωής στον πλανήτη μας, ακόμα και εκείνες που έχουμε κατά κάποιον τρόπο ξεχάσει, όπως οι μέδουσες». Και καθώς έχει γίνει δημοφιλής η ιδέα της βιοφιλίας, η αμερικανίδα ωκεανολόγος πιστεύει ότι «μερικά από αυτά τα θέματα εμφανίζονται επίσης σε μορφές της τέχνης μας, όπως συμβαίνει με την αναγνώριση της ομορφιάς αυτών των πλασμάτων, με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη μας».

Υπάρχει, ωστόσο, κάτι παράδοξο στη μόδα που εμπνέεται από τη φύση, επισημαίνει η Μπράμλεϊ στον Guardian. Η βιομηχανία της μόδας είναι, φυσικά, διαβόητη για το κακό που κάνει στον πλανήτη και οι μέδουσες δεν είναι απρόσβλητες από τις επιπτώσεις του κλιματικού χάους – αν και εκπληκτικά ανθεκτικές, παρότι τόσο ντελικάτες. Οπως τονίζει η ωκεανολόγος Τζούλι Μπέργουαλντ, είναι «από τα αρχαιότερα ζώα στον πλανήτη μας που είναι ακόμα ζωντανά».

Ισως υπάρχει επίσης ένας ειρωνικός παραλληλισμός ανάμεσα στη μέδουσα και το σημερινό απρόβλεπτο και ταραγμένο κλίμα, και αντίστοιχα σε μια αίσθηση αποδυνάμωσης, σχολιάζει. Οπως παρατηρεί  η καθηγήτρια Θαλάσσιας Διατήρησης Αμπιγκέιλ ΜακΚουότερς-Γκόλοπ, οι μέδουσες είναι ένας τύπος πλαγκτόν: «Δεν μπορούν να κολυμπήσουν ενάντια στα ρεύματα» λέει. Εξηγεί πως «μπορούν να σφίξουν τα σπλάχνα τους, έτσι ώστε να μπορούν να κινούνται σε διάφορα βάθη, αλλά δεν επιλέγουν πραγματικά πού θα πάνε».

Είναι, λοιπόν, μια αίσθηση που μπορεί να αγγίξει οποιονδήποτε νιώθει ανίσχυρος απέναντι στην παλίρροια. Ποιος να το ήξερε, δηλαδή, ότι έχουμε μια τέτοια συγγένεια με αυτά τα τόσο ωραία, άπιαστα, διάφανα, ρευστά, ντελικάτα, αλλά και τρομερά ανθεκτικά, τα ακίνδυνα ή επικίνδυνα πλάσματα που είναι η μέδουσες…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News