Παρακολουθώντας τη συνέντευξη Τύπου του Μαράκ Ομπάμα ένιωσα κάτι που μου έχει συμβεί πολλές φορές από το 2008, όταν τον πρωτοείδα στην προεκλογική του εκστρατεία στο Ιλινόι και στο Μίσιγκαν: ένα είδος γήτευσης, υπνωτισμού. Αναμφισβήτητα, ως άνθρωπος και ως πλάσμα της αμερικανικής πολιτικής, διαθέτει μαγνητισμό και θέρμη· ιδιότητες απαραίτητες για μια σειρά προεδρικών καθηκόντων, για διπλωματικές κινήσεις, για τη βελτίωση του ηθικού, για την επιβολή κλίματος συμφιλίωσης στο εσωτερικό της χώρας. Όποιος περιφρονεί τη γοητεία του Ομπάμα απλώς δεν καταλαβαίνει τίποτα από τη πολιτική.

Στα πέντε χρόνια της προεδρίας του έχω νιώσει μικρές απογοητεύσεις και μικρές εκρήξεις θριάμβου. Συνολικά, ο απολογισμός είναι θετικός: θα ευχόμουν μάλιστα να μπορούσε να παρατείνει την προεδρία του για μια ακόμη τετραετία όπως συνέβη, κατ' εξαίρεσιν, με τον Ρούζβελτ. Να ποια νομίζω ότι είναι τα μεγάλα προτερήματα του Μπαράκ Ομπάμα, τα οποία φάνηκαν, για μια ακόμα φορά, στη συνέντευξη Τύπου της περασμένης Παρασκευής.

Ο Ομπάμα εξελίσσεται. Μολονότι η δεύτερη προεκλογική του εκστρατεία δεν είχε τα ένδοξα χρώματα της πρώτης – και ίσως ακριβώς γι' αυτό – η δεύτερη θητεία του έχει μεγαλύτερο βάθος από την πρώτη. Ο Ομπάμα δεν έχει πια τίποτα να χάσει. Όταν τον είδα πέρυσι στο Ντιτρόιτ, ήταν λιγότερο δημαγωγικός από το 2008, είχε περισσότερη αυτοπεποίθηση και φαινόταν αποφασισμένος να εφαρμόσει το πρόγραμμά του "no matter what", παρότι αντιμετωπίζει πολλές -και, νομίζω, ανυπέρβλητες- δυσκολίες στο Κογκρέσο και στη Βουλή. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, όπως ήταν αναμενόμενο, οι ποικίλες ομάδες του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (συντηρητικοί, φιλελεύθεροι, κεντριστές, ελευθεριακοί, Χριστιανοί ζηλωτές, rednecks του Νότου και ημιαναλφάβητοι hillbillies, μεγαλοστελέχη επιχειρήσεων της πτέρυγας Ροκφέλερ), καθώς και το Tea Party, έχουν κηρύξει ανελεήμονα πόλεμο εναντίον του: επικρατεί μίσος και διαδίδονται εξωφρενικές φήμες στις οποίες είναι επιρρεπείς οι αμαθείς μάζες. Ο Ομπάμα καλείται να τις πείσει ότι δεν είναι μαρξιστής, ότι δεν είναι φιλοϊσλαμιστής κι ότι δεν απεργάζεται κίνημα αφροαμερικανικής υπεροχής μολονότι η προτομή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είναι μονίμως τοποθετημένη στο γραφείο του. Νομίζω ότι ανθίσταται με θαυμαστό τρόπο σ' αυτή την αφόρητη πίεση κι ότι τη διαχειρίζεται όλο και πιο αποτελεσματικά.

Ο Ομπάμα ακούει. Στη συνέντευξη Τύπου της περασμένης Παρασκευής είπε -κατά τη γνώμη μου ψέματα, αλλά δεν έχει σημασία- ότι ο Σνόουντεν "τον πρόλαβε". Κι ότι ήταν έτοιμος να διατάξει έρευνα στα προγράμματα παρακολούθησης της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας. Μπορώ να φανταστώ πώς θα αντιμετώπιζε τον Σνόουντεν ένας Ρεπουμπλικάνος της σειράς: με κατάρες και αφορισμούς για έλλειψη πατριωτισμού και για un-American αισθήματα. Όχι ότι ο Ομπάμα μπορεί να εκκαθαρίσει και να μεταρρυθμίσει τη NSA: το άρθρο 215 της Patriot Act προσθέτει δικαιοδοσίες σε έναν ήδη λαβυρινθώδη μηχανισμό στον οποίον η δεξιά δεν γνωρίζει τι ποιεί η αριστερά. Το μόνο που μπορεί να κάνει η προεδρία είναι να συστήσει στη NSA περισσότερη διακριτικότητα. Αυτό που δεν μπορεί είναι να απαιτήσει από τη NSA διαφάνεια: όπως ήταν φυσικό, όταν ο διευθυντής της, Τζέιμς Κλάπερ, κλήθηκε να απαντήσει στο Κογκρέσο για τα ζητήματα που τέθηκαν στην υπόθεση Σνόουντεν, αράδιασε ένα σωρό ψευτιές. Αυτό κάνουν οι μυστικές υπηρεσίες: ψεύδονται. Εξάλλου, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να πλοηγηθούν στον κόσμο χωρίς μυστικές υπηρεσίες, κατασκοπία, αντικατασκοπία. Το παιχνίδι είναι βρόμικο από τη φύση του.

Ο Ομπάμα, αν και έχει παρασυρθεί σε άσκοπες και κακόγουστες επικοινωνιακές εκδηλώσεις χάνοντας πολύτιμο χρόνο (επιδείξεις οικογενειακής ευτυχίας, επιδείξεις WASP ταυτότητας ώστε να κλείσει τα στόματα που τον παρουσιάζουν σαν "αράπη"), δεν κολακεύει κανέναν και, μέσα από τις γραμμές, οι ιδέες του διαβάζονται με σαφήνεια. Επιμένει, δικαίως, στην Obamacare τονίζοντας ότι δεν πρόκειται για σοσιαλιστικό μέτρο αλλά για μια απλή προέκταση της ήδη υπάρχουσας κοινωνικής ασφάλισης και των προγραμμάτων Medicare και Medicaid. Ήδη 57 εκατομμύρια Αμερικανών παίρνουν επιδόματα και συντάξεις από τη Social Security, ενώ οι υπόλοιποι συνεργάζονται με ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Περίπου 15 εκατομμύρια είναι εντελώς ανασφάλιστοι.

Ο Ομπάμα εργάζεται λίγο περισσότερο απ' όσο στην πρώτη τετραετία. Γενικά, οι Αμερικανοί πρόεδροι παρασύρονται από τα μέσα ενημέρωσης και επιδίδονται σε τελετές, φιέστες και άλλες παραστάσεις κενές περιεχομένου (ευτυχώς ξεχάστηκε το ατυχές Νόμπελ της ειρήνης). Ο Ομπάμα δεν αποτελεί εξαίρεση – έχει όμως δουλειές με φούντες: στο εξωτερικό πρέπει να αντιμετωπίσει το μεταστατικό φαινόμενο της Αλ Κάιντα, το διεφθαρμένο καθεστώς του Πούτιν, καθώς και τις κατηγορίες ότι δεν υποστηρίζει ενθέρμως την πολιτική του Ισραήλ. Δεν είναι εύκολο° πολλά ζητήματα είναι ανοιχτά  και συνδέονται με τα εσωτερικά ζητήματα όπως ο εκκολαπτόμενος νόμος για τη μετανάστευση (ο οποίος, σύμφωνα με τον Αμερικανό πρόεδρο, θα ενισχύσει την οικονομία, αλλά, σύμφωνα με τους Ρεπουμπλικάνους, θα καταστήσει ακόμα πιο διαπερατά τα αμερικανικά σύνορα), οι μεταρρυθμίσεις στους εργασιακούς νόμους που πρότεινε ο Σεθ Χάρις και προπάντων οι περικοπές των στρατιωτικών και πυρηνικών δαπανών. Εκτός αυτών, συσσωρεύονται εκκρεμότητες σχετικές με τη δημόσια παιδεία, με την ανεργία, με την κρίση της λεγόμενης Ζώνης Σκουριάς όπου η αποβιομηχάνιση δεν συνοδεύεται από εγκατάσταση νέων μορφών παραγωγής.

Και παρ' όλες τις αντιξοότητες, ο αμερικανικός τρόπος υπέρβασης της κρίσης σημειώνει επιτυχία. Στο Press Room επικρατεί αβροσύνη: ο Ομπάμα έχει υπνωτίσει τους δημοσιογράφους όπως υπνωτίζει κι εμένα – τους φαντάζομαι να βγαίνουν κάθε φορά από την αίθουσα θυμωμένοι με τον εαυτό τους: αυτή τη φορά δεν υπέβαλαν ούτε τις ερωτήσεις των Ρεπουμπλικάνων ("Γιατί την περασμένη Κυριακή κλείσατε τις αμερικανικές πρεσβείες; Δίνουμε εντύπωση αδυναμίας…"), ούτε εκείνες της αριστεράς που δεν είναι λιγότερο ανόητη από την ευρωπαϊκή: τις τελευταίες μέρες ασχολείται με την ποδοσφαιρική ομάδα Redskins την οποία καλεί να αλλάξει το όνομά της διότι "προσβάλλει" τους Ινδιάνους.

Tέλος, μολονότι οι επόμενες εκλογές είναι ακόμη μακριά, δεν υπάρχουν σοβαροί pretenders για την προεδρία, εκτός ίσως από τη Χίλαρι Κλίντον και τον κυβερνήτη του Μέριλαντ Μάρτιν Ο'Μάλλεϋ. Ιδιαίτερα στον χώρο των Ρεπουμπλικάνων συντίθεται μια πινακοθήκη τεράτων – αλλά ακόμα κι αν εμφανιστεί κάποιο καινούργιο πρόσωπο, πράγμα που συμβαίνει συχνά στην αμερικανική δημοκρατία, το σίγουρο είναι ότι θα νοσταλγήσουμε τον Μπαράκ Ομπάμα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News