Μέσα στο γενικευμένο χάος, έσκασαν τη χρονιά που έφυγε δυό επέτειοι, του Παπαδιαμάντη και του Ελύτη. Λες και ήταν κανονισμένο. Όταν το εθνικό καράβι βουλιάζει, έχεις τουλάχιστον την ευκαιρία να αρπάξεις ένα σωσίβιο για να πιαστείς: τη συνείδησή σου. Το είχε πει εξάλλου ο ίδιος ο Ελύτης: «όπου και να σας εύρη το κακό αδελφοί, όπου και να θολώνει ο νους σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη». Σωστά. Ποιον να μνημονεύσεις; Το μνημόνιο; Σώθηκες.

Ο Ελύτης γιορτάστηκε στο Κάραβελ και πάλι καλά που τον θυμήθηκε το Ινστιτούτο Δημοκρατίας και ο καθηγητής της φιλοσοφίας στο Παρίσι, ο ποιητής Δημοσθένης Δαββέτας και οργανώθηκε με την επιμέλειά του η βραδιά. Μίλησαν ο Xavier Bordes, ποιητής και μεταφραστής του Ελύτη στα γαλλικά, ο Ingemar Rhedin, καθηγητής Φιλολογίας, ποιητής και μεταφραστής του Ελύτη και της Κικής Δημουλά στα σουηδικά, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, και ο Δημοσθένης Δαββέτας. Και επίσης, θα χαιρετήσει και ο Αντώνης Σαμαράς, που είχε σχέσεις με τον Ελύτη και ήτανε φίλος του στα τελευταία χρόνια.

Κόσμος; Πολύς. Μέχρι έξω στο δρόμο έφτανε. Έχει σημασία να μιλάμε για τον Ελύτη ή μήπως είναι πλέον αργά; Μήπως χάθηκε το τραίνο και απλώς κάνουμε τα μνημόσυνα του ελληνισμού; Ο Ελύτης θα διαφωνούσε με την απαισιοδοξία αυτή. Έγραφε στα Δημόσια και Ιδιωτικά: «Τα μικρά μεγέθη, ο περιορισμένος πληθυσμός, η περίπου ανυπαρξία καταναλωτικών αγαθών, μείωναν τις διαφορές ανάμεσα στα κοινωνικά στρώματα, έτσι που η πλάστιγγα να γέρνει πάντοτε από το μέρος της ποιότητας και του καλού γούστου, που ή υπάρχουν διάχυτα στον αέρα για τον καθένα ή δεν πουλιούνται στην αγορά ώστε να μπορούν να τα προμηθεύονται οι ολίγοι». Δηλαδή, κα Νανά Μούσχουρη από την Γερμανία, είμαστε μεν μικρό και περίεργο μέγεθος, αλλά η ιστορική πλάστιγγα πάλι με το μέρος μας θα γύρει στο τέλος, να είστε σίγουρη. Διότι αυτό που έχουμε δεν υπάρχει στην αγορά.

Και αφού τόφερε η κουβέντα για την Μούσχουρη, που ούτε την γενναιοδωρία ενός ξένου, του Γκοντάρ, δεν μπόρεσε να έχει και μας κατηγόρησε και για μπαταξήδες αποπάνω, να πούμε απλώς πως εμείς σε όλους ίσως χρωστάμε, αλλά σε γερμανό ούτε φράγκο. Και άμα θέλουν λεφτά να μας δώσουν πρώτα αυτά που μας χρωστάνε από τον πόλεμο. Ειδάλλως δεν τόχουμε σε τίποτα να γυρίσουμε πίσω στη δραχμή και να το κάνουμε λαμπόγιαλο το ρημαδιακό τους. Εμείς τι έχουμε να χάσουμε; Ξέρουμε να ζούμε και με τα πολλά και με τα λίγα. Αυτοί να δούμε πού θα πουλάνε τις μίζες τους, όταν ξυπνήσει και ο υπόλοιπος νότος και τους ξαποστείλει. Επ’ άπειρον οι μεσόγειοι θα είναι μαζί τους;

Με αυτές τις κριτικές ποιητικές σκέψεις μπήκα στην αίθουσα, την ώρα που μιλούσε ο Σαμαράς, ενώ στην πρώτη σειρά καθόταν η κομψή κα Γεωργία Σαμαρά, διάφοροι πολιτικοί και λόγιοι. Ο Σαμαράς μίλησε για ποίηση και ήταν ο λόγος του ιδιότυπος: «Ό Λόγος του Οδυσσέα Ελύτη είναι ταυτόχρονα Ελλάδα, Ελευθερία και Ελπίδα. Η Αλήθεια της συλλογικής πνευματικής μας παράδοσης. Που δεν θα γίνουμε αντάξιοί της, αν δεν την μάθουμε. «Εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις». Ο Ελύτης μας έμαθε να ζούμε την ιστορική μας παράδοση, χωρίς να λυγίζουμε κάτω από το βάρος της».

Δεν ξέρω αν το πιάσατε το υπονοούμενο: ο άνθρωπος προσπάθησε να μας πει κάτι, το οποίον έρχεται: Θα μας μείνει μια ελιά και ένα αμπέλι. Τα έχουμε. Για το καράβι δεν είμαι και τόσο βέβαιος… Εν πάσει περιπτώσει, εφόσον, όπως πάνε τα πράγματα, μπορεί και να γίνει πρωθυπουργός σε 4 μήνες, αποφάσισε να μας προετοιμάζει κάπως να ζήσουμε με εγκράτεια. Ο Ελύτης εδώ είναι πραγματικό φάρμακο. Λέει: «Και τι άραγε ξεχωριστή γεύση έχουμε εμείς οι Έλληνες; Γεύση Σαντορίνης, γεύση Κρήτης, γεύση Άθω. Μαζί με μιαν ελιά, εδώ ή εκεί».

Αυτό λοιπόν δεν το περίμενα. Ξεκινήσαμε από τις αυξήσεις του Αντρέα, περάσαμε στις μετοχές του Σημίτη, μετά στα ομόλογα του Καραμανλή, εν συνεχεία στα λεφτά του Γιώργου και καταλήξαμε που; Στην ελιά του Ελύτη! Γι’ αυτό σας λέω, μην φοβάστε. Δεν υπάρχει περίπτωση να χαθεί η Ελλάδα. Άμα στριμωχτεί έχει λύσεις. 3 χιλιάδες χρόνια ήμαστε εδώ πέρα. Έχουμε περάσει και χειρότερα. Μόνον στα τελευταία χρόνια βγάλαμε δύο χρεωκοπίες, του Βενιζέλου το 30 και της κατοχής το 40.

Πλησιάζω τον Δημοσθένη Δαββέτα, που οργάνωσε ωραία τη βραδιά και μας έφερε και τα χειρόγραφα του Ελύτη, τα οποία ο Σαμαράς που τα κατέχει τα δώρησε στην Γεννάδιο Βιβλιοθήκη. «Μα είναι σπουδαίες αυτές οι επιστολές του Ελύτη προς τον Μπορντ! Γεμάτες φως και αγάπη για την Ελλάδα. Αυτή η ελληνικότητα σε ξαφνιάζει σήμερα, που δεν την βλέπεις πια τόσο έντονη στη λογοτεχνία μας…».

Δεν πειράζει που οι νεώτεροι λογοτέχνες μας είναι κάπως εκτός τόπου. Υπάρχουν πάντα οι βασικές κολώνες μας, οι ποιητές μας, που αναζήτησαν και βρήκαν στον λαό την αληθινή ζωή. «Είμαστε από καλή γενιά», έλεγε ο Ελύτης. Δεν ξέρω ποιους ακριβώς εννοούσε, αλλά ας ελπίσουμε πως εννοούσε ακόμη κι εμάς…

*Ο Απόστολος Διαμαντής είναι Πανεπιστημιακός και συγγραφέας.

Προηγούμενα άρθρα του Απόστολου Διαμαντή

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News