Στο συλλογικό μας υποσυνείδητο οι ταραγμένες ελληνο-τουρκικές σχέσεις αποτελούν μια παγκόσμια μοναδικότητα. Είμαστε απλώς ημιμαθείς. Ας πάμε μια βόλτα στη βορειο-ανατολική πλευρά της ηπείρου μας, για να δούμε τις μαύρες σελίδες της πολωνο-ουκρανικής ιστορίας.

Η Ιστορία λοιπόν λέει, ότι οι δύο χώρες δοκιμάζονταν από τριβές και αντιπαλότητες ήδη από τον 18ο αιώνα, ενώ στις αρχές του 20ού ξέσπασε ένας μακρύς πόλεμος. Ένα πρόσφατο δημοσίευμα στο περιοδικό «Economist», το οποίο αναφέρεται στην τελική πράξη του δράματος, περιγράφει με ακρίβεια τα γεγονότα. «Από τον Φεβρουάριο του ΄43 ως τον Φεβρουάριο του ΄44, ένοπλοι Ουκρανοί αντάρτες σκότωσαν κάπου 100.000 Πολωνούς που κατοικούσαν στο Βολίν, μια επαρχία που ανήκε παλαιότερα στην Πολωνία και μετέπειτα πέρασε στην ουκρανική κυριαρχία. Οι σφαγές έφτασαν στο απόγειό τους τον Ιούλιο του ΄43, όταν 20.000 Πολωνοί (γυναίκες, γέροι και παιδιά) βασανίστηκαν κι εκτελέστηκαν και κάπου 20.000 Ουκρανοί επίσης σκοτώθηκαν από Πολωνούς ή Ουκρανούς, που τους θεώρησαν συνεργάτες των κατακτητών».

Η μαύρη σελίδα αυτής της οδυνηρής αιματοχυσίας φορτώθηκε με μνήμες, θρύλους και παρεξηγήσεις, σημειώνεται στο δημοσίευμα. Για τους Πολωνούς, η περιοχή ήταν «ειδυλλιακή» και στα γραφικά χωριά της ζούσαν αρμονικά Πολωνοί, Ουκρανοί κι Εβραίοι, ως τη μέρα που οι Ουκρανοί εθνικιστές ματοκύλισαν τον πληθυσμό. Η πραγματικότητα, σημειώνεται, ήταν πιο σύνθετη, καθώς η σφαγή του Βολίν ήταν η ουκρανική αντίδραση σε μια σκληρή πολιτική αφομοίωσης των μειονοτήτων της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας που είχε εφαρμόσει η Πολωνία. Ένα πρόγραμμα διαμόρφωσης μιας «Πολωνικής Ουκρανίας» είχε τότε υλοποιηθεί με σκληρό τρόπο. Οι ορθόδοξες εκκλησίες καταστράφηκαν, οι Ουκρανοί αναγκάστηκαν να ασπαστούν τον Καθολικισμό, απολύθηκαν από τις δημόσιες υπηρεσίες, τα κοινωνικά δικαιώματα καταπατήθηκαν και δημιουργήθηκε (σε αντίδραση) ένα υπόγειο κίνημα που διεκδικούσε να φύγουν οι Πολωνοί από το Βολίν, φουντώνοντας ένα κλίμα που, τελικά, οδήγησε στα βάρβαρα επεισόδια.

Αν όμως οι Ουκρανοί ήθελαν να φύγουν οι Πολωνοί απ΄ το Βολίν, τελικά συνέβη το αντίστροφο λίγο αργότερα όταν, το ΄47, σε μια τεράστια επιχείρηση εθνικής κάθαρσης, η πολωνική κυβέρνηση μετεγκατέστησε κάπου 140.000 Ουκρανούς από τα χωριά τους στη νοτιο-ανατολική Πολωνία στα νέα εδάφη που προσάρτησε η χώρα, στο βορειοδυτικό άκρο της Πολωνίας.

Η ιστορία των δύο χωρών έχει επομένως πάρει αλλεπάλληλες στροφές κι έχει στιγματιστεί από διωγμούς και αιματοχυσίες. Στα νεότερα χρόνια έγιναν πολλές προσπάθειες συμφιλίωσης των δύο χωρών – ίσως η πρώτη έγινε το 2003 με τους Κούτσμα και Κβασνιέφσκι. Ο Πολωνός ηγέτης τότε ομολόγησε το λάθος της εθνικής κάθαρσης των Ουκρανών, αλλά ενώ όλοι περίμεναν ότι ο Κούτσμα θα ανταπέδιδε ομολογώντας τη σφαγή των Πολωνών στο Βολίν, αυτό ποτέ δεν έγινε…

Μια νέα προσπάθεια έγινε το 2006 με τους Γιουσένκο-Κατζίνσκι και τις προάλλες υπήρξε μια κοινή έκκληση του Πολωνού Αρχιεπίσκοπου της Καθολικής Εκκλησίας και του Ουκρανού Αρχιεπισκόπου της Ελληνικής Καθολικής Εκκλησίας της Ουκρανίας «να ανοίξουμε τα μυαλά μας και τις καρδιές μας στην αμοιβαία συγχώρεση και συμφιλίωση».

Σε μια επιβαρημένη συγκυρία -καθώς, κατά ορισμένες ενδείξεις, η Ουκρανία στρέφεται περισσότερο προς τη Ρωσία παρά προς την ΕΕ, την ίδια ώρα που η Πολωνία διαμαρτύρεται ότι οι επενδύσεις της στην Ουκρανία πέφτουν θύματα φορο-επιδρομών, διευκολύνοντας την αντι-ουκρανική προπαγάνδα του συντηρητικού κόμματος Κατζίνσκι που έρχεται πρώτο στις δημοσκοπήσεις- γίνονται πάλι κάποιες προσπάθειες συμφιλίωσης. «Ελπίζω αυτή η πληγή που χωρίζει τις δύο αδελφικές χώρες μας να επουλωθεί» είπε τις προάλλες ο Πολωνός Πρόεδρος Κομορόφσκι σε μια συνάντηση όμως, από την οποία (δηλωτικά) απουσίαζε ο Ουκρανός ομόλογός του, τον οποίο αναπλήρωνε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Κιέβου…

Το συμπέρασμά μου είναι ότι οδυνηρές μνήμες από βίαια επεισόδια έχουν τραυματίσει τις σχέσεις γειτονικών λαών σε όλο τον κόσμο. Και όταν οι ιστορικοί λογαριασμοί ανάμεσα σε λαούς δεν κλείνουν, τότε κακοφορμίζουν. Οι διμερείς σχέσεις βρίσκονται μονίμως σε ένταση και καλλιεργείται μια αμοιβαία καχυποψία, μολονότι στα πεδία της (όποιας) διμερούς συνεργασίας συνήθως επικρατεί ο ρεαλισμός. Αν η συγκυρία γυρίσει όμως ανάποδα, ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος της κρίσης – διότι το πρόβλημα υπάρχει, είναι μια ανοιχτή πληγή και βρίσκεται στην Ιστορία.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News