Η 20η Ιουνίου, Παγκόσμια Ημέρα για τους Πρόσφυγες, έρχεται να μας υπενθυμίσει έναν εφιάλτη που όχι μόνο δεν φεύγει, αλλά κάθε μέρα και κάθε νύχτα που περνά χειροτερεύει: 60.000 πρόσφυγες από την βόρειο Αφρική έχουν ήδη από την αρχή του χρόνου διαβεί τα σύνορα της Ευρώπης. Μία αύξηση της τάξεως του 35% σε σχέση με το ίδιο διάστημα της προηγούμενης χρονιάς. Το περασμένο έτος μόνο εισήλθαν στην Ευρώπη 170.000 άνθρωποι μόνο από αυτή την γεωγραφική περιοχή · το 2017 αναμένονται συνολικά περισσότεροι από 200.000. Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζεται σε ρεπορτάζ της γερμανικής Die Welt.

Ο αυστριακός υπουργός εξωτερικών, Σεμπάστιαν Κουρτς, ζήτησε τις προηγούμενες ημέρες, για πολλοστή φορά, το καθολικό κλείσιμο του δρόμου της Μεσογείου: πρέπει να καταστεί βέβαιο, τονίζει, ότι «κάποιος που επιλέγει μία παράνομη διαδρομή έχοντας ως τελικό προορισμό την Ευρώπη, δεν θα μπορέσει ποτέ να φθάσει εκεί».

Η κατάσταση στη Μεσόγειο δεν έχει απολύτως καμία σχέση με αυτήν της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Οι χώρες των δυτικών Βαλκανίων έχουν μία σχετική πολιτική σταθερότητα. Η αστυνομία και ο στρατός λειτουργούν ομαλά. Ως αποτέλεσμα δύναται η ΕΕ να συνάψει συμφωνίες με χώρες όπως η ΠΓΔΜ.

Ενας επιπλέον σύμμαχος αυτής της προσπάθειας είναι, και μπορεί να παραμείνει η Τουρκία. Μία χώρα, η οποία ναι μεν παραβιάζει κατά κόρον τις βασικές συνθήκες ενός κράτους δικαίου, ταυτόχρονα όμως αποτελεί έναν αξιόπιστο συνομιλητή στο πλαίσιο της πολιτικής άμβλυνσης των προσφυγικών ροών. Η Άνκαρα ελέγχει τα σύνορα προς την Συρία, με αποτέλεσμα, σχεδόν κανένας πια πρόσφυγας να μην εισέρχεται στον ευρωπαϊκό χώρο μέσω Τουρκίας. Και όταν ακόμη κάποιος τα καταφέρει, πρέπει να περάσει μέσω της ηπειρωτικής Ελλάδας, να υπερπηδήσει δεκάδες φράχτες και να υποστεί δεκάδες ελέγχους διαβατηρίων – ένας βίαιος δρόμος μετ’ εμποδίων λοιπόν, για να φθάσει κανείς στην Αυστρία ή την Γερμανία.

Για το κλείσιμο του δρόμου της Μεσογείου όμως υπάρχουν άλλοι σημαντικότεροι πια «παίκτες». Η Λιβύη αποτελεί την χώρα transit στην περιοχή. Σε αντίθεση με την σχετική σταθερότητα των δυτικών Βαλκανίων και της Τουρκίας, στη Λιβύη κυριαρχεί η βία και το χάος. Η χώρα αυτή με τα έξι εκατομμύρια κατοίκους αποτελεί ένα «εμπόλεμο μωσαϊκό εξουσίας»: δύο κυβερνήσεις και δεκάδες αποσπασθέντα τμήματα της εθνοφυλακής ερίζουν για τα ηνία της εξουσίας. Στην πραγματικότητα η Λιβύη κυβερνάται από μικρές ομάδες ενόπλων.

Η ΕΕ, γνωρίζοντας την στρατηγικής σημασίας θέση της χώρας, έχει ήδη διοχετεύσει 100 εκατομμύρια ευρώ από τα «Treuhandfonds». Αρχές Μαρτίου κατέληξαν οι ευρωπαίοι ηγέτες σε ένα πλάνο δέκα σημείων για την Λιβύη. Παρόλα αυτά, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει έμπειρος ευρωπαίος διπλωμάτης στη γερμανική εφημερίδα, οι ελπίδες για μία λύση είναι το λιγότερο ασθενικές. «Είναι όπως η πάλη του Δον Κιχώτη με τους ανεμόμυλους».

Η ευρωπαϊκή ναυτική επιχείρηση «Σοφία» μαζί με πλοία του ΝΑΤΟ περιτριγυρίζει εδώ και μήνες τα λιβυκά παράλια σε μία προσπάθεια να συλλάβουν τους διακινητές ανθρώπων, καθώς και να καταστρέψουν τα καράβια τους. Η προσπάθεια μέχρι στιγμής κρίνεται ανεπαρκής. Δεν υπάρχει όμως κάποια άλλη λύση, όπως δήλωσε στην Die Welt βρετανός στρατιωτικός. Από το καλοκαίρι του 2015 έχουν συλληφθεί μόλις 109 δουλέμποροι και καταστραφεί μόνο 445 βάρκες. Ο λόγος είναι, όπως οι αρθρογράφοι Εμάνουελ Μπεβάρντερ και Χρίστοφ Σίλτς αναφέρουν, το ότι τα πλοία της ΕΕ και του ΝΑΤΟ επιτρέπεται να κινούνται μόνο έξω από το θαλάσσιο όριο των 12 μιλίων.

Εντός αυτού του θαλάσσιου ορίου έχουν ήδη εγκαταλείψει τις βάρκες τους οι δουλέμποροι, καθώς μέσω ειδικών ηλεκτρονικών συστημάτων ενημερώνονται για τις θέσεις των ευρωπαϊκών πλοιαρίων διάσωσης πριν καν οι ίδιοι ξεκινήσουν τον απόπλου.

Οι απόπειρες ελέγχου όμως δεν έχουν σταματήσει. Εδώ και περίπου ένα χρόνο ευρωπαίοι λιμενικοί εκπαιδεύουν λίβυους ομολόγους τους με στόχο να αποτρέπουν ομοεθνούς τους από το ταξίδι στην Ευρώπη. Μέχρι στιγμής έχουν εκπαιδευθεί 100 υπάλληλοι. Αριθμός εξαιρετικά μικρός για να φυλάξει ακτές 1770 χιλιομέτρων. Επιπρόσθετα προέκυψαν προβλήματα χρηματοδότησης αλλά και έλλειψης ενδεδειγμένων υποψηφίων για την κάλυψη τέτοιου είδους θέσεων. Το ερώτημα πάντως για το εάν και κατά πόσον δύναται, άνθρωποι, ακόμη και εκπαιδευμένοι, να εφαρμόσουν αποτρεπτικές πρακτικές σε μία περιοχή που κυριαρχούν οι ένοπλες ομάδες, μένει αναπάντητο.

Πριν από δύο μήνες υπήρχε στο τραπέζι η πρόταση Βερολίνου και Ρώμης για την μετεγκατάσταση όλων των διασωθέντων προσφύγων σε κέντρα ασύλου της νοτίου Αφρικής . Με σκοπό την εκεί πραγματοποιηθείσα πρώτη εξέταση αιτήσεων ασύλου. Τυνησία και Αίγυπτος αρνήθηκαν όμως να αναλάβουν ένα τέτοιο ρόλο, φοβούμενες πιθανές εστίες δημιουργίας τρομοκρατικών θυλάκων. Υπάρχουν όμως και νομικά κωλύματα. Όποιος σωθεί πρέπει να οδηγηθεί σε κάποιο ασφαλές λιμάνι.

Η ΕΕ έχει επενδύσει στις σχέσεις της με χώρες της Αφρικής, ανάμεσα τους το Μάλι, η Νιγηρία και ο Νίγηρας με σκοπό να αποτρέπεται η μετακίνηση πληθυσμού. Η πρόταση από την ευρωπαϊκή πλευρά  απλή, εκατομμύρια ευρώ σε ενισχύσεις με αντάλλαγμα ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, όπως η δημιουργία θέσεων εκπαίδευσης, η ίδρυση πανεπιστημίων, η μείωση της διαφθοράς, η καταπολέμηση φαινομένων διακίνησης ανθρώπων αλλά και η αποδοχή των επαναπροωθούμενων προσφύγων-μεταναστών. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι μεν ενθαρρυντικά, απαιτείται όμως πολύς χρόνος για την ουσιαστική υλοποίηση αυτών των μέτρων, καθώς οι κυβερνήσεις αυτών των κρατών είναι συχνά έκθετες σε φαινόμενα διαφθοράς και διακρίνονται για το έλλειμα της αξιοπιστίας τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News