Φτυαρίζω το περιεχόμενο της άμμου της νεαρής Κύθα, της δύο μηνών γάτας μου. Παρότι τις πρώτες μέρες δυσανασχετούσα, τώρα πλέον σκέφτομαι ότι είναι το πιο ταπεινό και λιγότερο αγχωτικό πράγμα που κάνω κάθε μέρα. Μια ιεροτελεστία πεζή αλλά παρήγορη. Διότι είναι ένα απλό, απτό δείγμα φροντίδας προς ένα άλλο ζωντανό πλάσμα– που όπως και εμείς, τα Πρωτεύοντα Θηλαστικά– έχει απλές, απτές φυσικές ανάγκες. Τόσο δεδομένες που σχεδόν έχουμε ξεχάσει ότι μόλις αυτές δυσλειτουργήσουν, κανένα ChatGPT δεν μπορεί να μας σώσει.
Είναι αυτό το αρχέτυπο που μας δένει με τα ζώα. Αλήθεια, ποιοι είναι οι πρώτοι ήχοι που μαθαίνουμε ακόμη, εν έτει 2025, όταν κάνουμε τα πρώτα μας βήματα; Πώς κάνει το παπάκι; Πώς κάνει η κοτούλα ή το γατάκι; Και, αλήθεια, ποιοι είναι οι ήρωες στις πρώτες ιστορίες που αφηγούμαστε στα παιδιά; Απ’ έξω τα θυμάμαι τα βιβλία με τον Σποτ, το σκυλάκι. Ο γιός μου ξεροστάλιαζε μπόμπιρας στον Εθνικό Κήπο να παρακολουθεί τον «Μπάμπη» –έτσι τον είχαμε βαφτίσει–, τον μοναχικό ραχιτικό γάιδαρο, ο οποίος κάποια στιγμή εξαφανίστηκε μυστηριωδώς και έπρεπε να εφεύρουμε ολόκληρο παραμύθι για την τύχη του.
Και όμως, τα σημερινά παιδιά δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τα τρισδιάστατα ζώα. Μόνο εξ αντανακλάσεως (μέσα από τα χαριτωμένα βίντεο με χαριτωμένα ζώα άλλων στο TikTok).
Ισως αυτή την απουσία έρχονται, μεταξύ πολλών άλλων, να αναπληρώσουν τα pet.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι κάτω των 40 ετών είναι η πολυπληθέστερη ομάδα ιδιοκτητών κατοικιδίου, με τους milliennials και τους Generation Zers να υποκύπτουν ολοένα και περισσότερα στη σαγήνη ενός «cute» τετράποδου (δίποδου, με λέπια, με φολίδες, ό,τι τέλος πάντων τραβάει η ψυχή του καθένα).
Είναι άλλωστε και πιο instagrammable. Οπως διαβάζω στους Financial Times, ακόμα και στους κύκλους των super rich (ή έστω όσων καμώνονται τους super rich) αυτό το καλοκαίρι, ένας σκύλος που αγναντεύει το πέλαγo πάνω σε ένα κατάστρωμα από ξύλο teak έχει πολύ περισσότερη «viral power» από το κλασικό «κοκτέιλ με φόντο το ηλιοβασίλεμα».
Χαζεύω στο κινητό τις διαφημίσεις που έχουν αρχίσει να «σκάνε» από τότε που η συσκευή μου πήρε χαμπάρι ότι έγινα και εγώ γατομαμά, π,χ. «Υπηρεσίες για κατοικίδια, μεταφορά από και προς την κλινική ζώων», «Stuffed Animal Clone of Pets» (δηλ. λούτρινοι κλώνοι του δικού σου pet), pet friendly ξενοδοχεία, κ.τ.λ. Αδημονώ να λάβω και τα ειδικά ασφαλιστικά πακέτα για οικόσιτα ζώα.
Aπό την πρώτη στιγμή αναρωτήθηκα ποια ανάγκη με έκανε να πάρω –και δη τόσο όψιμα– ένα γατάκι στο σπίτι. Τι είναι αυτό που σε ωθεί να υιοθετήσεις ένα ζώο συντροφιάς σε έναν κόσμο που σε απομονώνει κάθε μέρα και περισσότερο; H ανάγκη φροντίδας κάποιου; Μήπως η ανάγκη φροντίδας κάποιου που δεν σου αντιμιλάει, δεν σου κλείνει την πόρτα στα μούτρα ούτε σου κρατάει μούτρα – τουλάχιστον όχι για πολλή ώρα;
Μήπως τελικά τα pet είναι μια ημερήσια ένεση οξυτοκίνης, ένα «αντικαταθλιπτικό αγκαλιάς» (όπως είχαν βαφτιστεί στην πανδημία) σε μια εποχή που η μάστιγα είναι η μοναξιά;
Το ότι τα κατοικίδια είναι ευεργετικά για την ψυχική υγεία είναι γνωστό μάλλον από τον 18ο αιώνα, που άρχισε η Δύση να τους φοράει λουράκι και να τα βγάζει βόλτα. Φετινή έρευνα του Πανεπιστημίου του Κεντ κατέδειξε ότι το να επιστρέφεις μετά από μια δύσκολη μέρα στον σκύλο σου έχει τα ίδια οφέλη με το να επιστρέφεις στον «ανθρώπινο» σύντροφό σου ή σαν να έχεις πάρει αύξηση 76.000 ευρώ!
Η γάτα μου και η Καρλ Ούβε Κνάουσμποργκ
Χαζεύω με τι υπομονή προσπαθεί ο δεκαεπτάχρονος γιος μου να εκπαιδεύσει τη δική μας μικρή Κύθα ώστε να συμβιώνει αρμονικά με την ενός έτους φιλοξενούμενη γάτα της φοιτήτριας κόρης μου. Στην αρχή μπόλικη κλωτσοπατινάδα, εγώ δεν άντεχα να βλέπω, μια έμπειρη φίλη με είχε προειδοποήσει: «Πρόσεχε τη μεγάλη, μην κατεβάσει τα μούτρα στο μωρό». Στο τέλος, όμως, τα βρήκαν, τώρα πια έχουμε μια μίνι αγέλη αιλουροειδών μέσα στο διαμέρισμα, υπάρχει και αποδεικτικό βίντεο με τη μεγάλη να γλείφει με μητρική φροντίδα τη μικρή.
Είναι ίσως, σκέφτομαι, το μοναδικό πράγμα που ευχαριστεί τόσο τον γιο μου αυτόν τον καιρό (τον αρκετά δύσκολο, καθότι διαβάζει για τα υπερεντατικά θερινά μαθήματα της Β’ προς τη Γ’ Λυκείου). Το μοναδικό, επίσης, που τον απομακρύνει τόσο –μα τόσο– δραστικά από το κινητό του.
Και είναι κάτι χειροπιαστό που ενεργοποιεί όλες του τις αισθήσεις: γελάει με τη μεγάλη που δαγκώνει και γρατζουνάει παιχνιδιάρικα–και άγαρμπα–, τις χαζεύει να τρέχουν μαζί στον διάδρομο, τους βάζει φαγητό, τις χαϊδεύει, μου λέει ότι η ανάσα μιας γάτας είναι σκέτη… κόλαση, μου τις φέρνει αγκαλιά να τις δω (ακόμα και όταν είμαι πτώμα και δεν τις έχω καμία όρεξη) κ.τ.λ.
Σκέφτομαι το αριστουργηματικό κείμενο του Καρλ Ούβε Κνάουσμποργκ που διάβασα πρόσφατα στο Harper’s Magazine (μου το έκανε «δώρο» ένας φίλος). Τίτλος του «Τhe Reennchanted World» (Ο επαναμαγεμένος κόσμος). Ο νορβηγός συγγραφέας γράφει εδώ για τη σχέση του, όχι, όχι με τα pet, αλλά με την τεχνολογία. Η οποία έχει καταφέρει να μην υπάρχει τόπος, αντικείμενο, πρόσωπο ή φαινόμενο που να μη μπορούμε να αποκτήσουμε ως εικόνα ή ως πληροφορία.
Και μιλάει για την ανεπανόρθωτη απώλεια που βιώνει και ο ίδιος: «Σαν ο κόσμος να ξεθωριάζει, να υποχωρεί […] Mέσα μου διαμορφώνεται η αίσθηση ότι αυτό που βλέπω το ελέγχω – ότι με έναν τρόπο έχω μια πανοραμική εποπτεία της πραγματικότητας. Ολες αυτές οι εικόνες από τόπους στους οποίους δεν έχω βρεθεί και από ανθρώπους που δεν έχω γνωρίσει δημιουργούν μια ψευδομνήμη από έναν ψευδοκόσμο στον οποίο δεν συμμετέχω. Οι εικόνες καταφθάνουν ολοκληρωμένες, ερμηνευμένες· δεν υπάρχει διάλογος ανάμεσα σε εκείνες και εμένα, καμία αμοιβαία σχέση. Ετσι, όσο και αν μας αρέσει να λέμε ότι ο κόσμος μάς “ανοίγεται” επειδή μπορούμε να δούμε κάθε κομμάτι του, άλλο τόσο αληθεύει ότι ο κόσμος “κλείνει” – μέσα σε αυτή του την ανοιχτότητα».
Παίρνω αγκαλιά την Κύθα και χαϊδεύω την απαλή λευκή-γκρι γούνα της. Οχι εικόνα ή πληροφορία, μόνο… τρίχες! Είναι λίγο ταλαιπωρημένη σήμερα, έκανε το πρώτο της εμβόλιο. Την κοιτάζω στα μάτια. Με κοιτάζει και εκείνη και προσπαθώ να φανταστώ τι βλέπει.
Νομίζω ότι αυτή είναι η πεμπτουσία τού να έχεις ένα ζώο συντροφιάς. Η δύναμη ενός απτού «φυσικού» κόσμου που γρατζουνάει με πείσμα τις οθόνες σου.