Οπως όλα τα φαραωνικά έργα, έχει και αυτό εντυπωσιακό όνομα. Ο «Θόλος του Μιχαήλ Αγγέλου» (Michelangelo Dome), ο οποίος ανακοινώθηκε πριν από μερικές ημέρες από τον ιταλικό αμυντικό κολοσσό Leonardo, συνιστά το τελευταίο από τα μεγαλεπήβολα σχέδια της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας στην προσπάθειά της να προστατευθεί από τις εξωτερικές απειλές – βασικότερη εκ των οποίων χαρακτηρίζεται στην τρέχουσα φάση η Ρωσία.
Η ιδέα του θόλου βασίζεται στο πρότυπο του ισραηλινού «Σιδερένιου Θόλου» (Iron Dome), ο οποίος έχει σε ορισμένους κύκλους λάβει μυθικές διαστάσεις ως προς την αποτελεσματικότητά του. Δεν είναι πάντως σαφές αν και με ποιον τρόπο η πρόταση της Leonardo θα λειτουργήσει και θα προωθηθεί συνδυαστικά (ή μη) με τις ιδέες που πρόσφατα παρουσιάστηκαν στον «Οδικό Χάρτη Ετοιμότητας» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προστασία από επιθέσεις με μη επανδρωμένα οχήματα (UAVs, drones κ.ά.).
Η Leonardo και η Baykar
Υπάρχει, φυσικά, άλλος ένα λόγος για τον οποίο η Αθήνα θα πρέπει να παρακολουθήσει στενά την πρόταση που παρουσίασε ο πολυπράγμων διευθύνων σύμβουλος της Leonardo, ο (παντρεμένος με Ελληνίδα) Ρομπέρτο Τσινγκολάνι. Και αυτός δεν είναι άλλος από τη στενότατη συνεργασία που έχει αναπτύξει η ιταλική εταιρεία με την τουρκική Baykar, στην κεφαλή της οποίας βρίσκεται ο Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ, γαμπρός του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Υπενθυμίζεται ότι στα μέσα του περασμένου Ιουνίου, και στο περιθώριο της μεγάλης έκθεσης αμυντικού υλικού στο «αεροδρόμιο Λε Μπουρζέ του Παρισιού, οι δύο εταιρείες ανακοίνωσαν τη δημιουργία κοινοπρακτικού σχήματος (σε ποσοστά 50-50) με την ονομασία LBA Systems, που θα έχει τη νομική και επιχειρησιακή έδρα του στην Ιταλία (άρα σε κοινοτικό έδαφος).
Κατά την παρουσίαση του μεγαλεπήβολου σχεδίου του στον ιταλό υπουργό Αμυνας Γκουίντο Κροζέτο και στα Γενικά Επιτελεία, ο Τσινγκολάνι μίλησε ουσιαστικά για τη δημιουργία μιας πολυδιάστατης ασπίδας με προηγμένη τεχνολογία, που θα βασίζεται στην Τεχνητή Νοημοσύνη και θα μπορεί να συγκεράσει συστήματα εδάφους, θαλάσσης, αέρος και Διαστήματος με σκοπό την αναχαίτιση UAVs, πυραύλων και άλλων απειλών. Αναφέρθηκε δε στη δυνατότητα να… κουμπώνουν στην πλατφόρμα αυτή αμυντικά συστήματα του ΝΑΤΟ και άλλων κρατών.
Το σημείο στο οποίο έδωσε ιδιαίτερη έμφαση ήταν ότι η Leonardo έχει οικοδομήσει εκείνες τις κοινοπραξίες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες την καθιστούν ικανή να φέρει το σχέδιο εις πέρας, αναφερόμενος ονομαστικά στις συνεργασίες με τη γερμανική Rheinmetall, τη γαλλική Thales, την Airbus (σ.σ.: με τις δύο τελευταίες υπέγραψε πρόσφατα Μνημόνιο Κατανόησης για συνεργασία στον τομέα του Διαστήματος), αλλά και την τουρκική Baykar, με έμφαση στα UAVs.
Η εμμονή με το SAFE συσκοτίζει την εικόνα
Η σχετική αναφορά του Τσινγκολάνι μπορεί να σημαίνει πολλά, μπορεί και όχι. Εκείνο, όμως, που σίγουρα καταδεικνύει είναι ότι η Τουρκία έχει ήδη αναδειχθεί, μέσω των βιομηχανιών της, σε αναπόσπαστο κομμάτι και κομβικό δρώντα στον καμβά της ευρωπαϊκής άμυνας. Αν και η πλειονότητα των κομμάτων της αντιπολίτευσης στην Ελλάδα έχουν ομαδικώς επιτεθεί στην κυβέρνηση Μητσοτάκη για τη στάση της στο θέμα του προγράμματος SAFE (Security Action for Europe), δεν έχουν αντιληφθεί ότι οι τουρκικές εταιρείες έχουν ήδη αναπτύξει ένα ευρύ και πυκνό δίκτυο συνεργασιών σε πολλά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που ίσως να μην έχουν ανάγκη το SAFE για να προωθηθούν.
Ετσι όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, τουρκικές εταιρείες μπορούν να λαμβάνουν υποκατασκευαστικό έργο σε κοινές αμυντικές προμήθειες έως και σε ποσοστό 35%, στο πλαίσιο του SAFE. Αν ο τουρκικός φάκελος δεν… κολλούσε –όπως συνέβη– και είχε εγκριθεί έως το χρονικό ορόσημο της 30ής Νοεμβρίου, το ποσοστό αυτό θα ανέβαινε στο 65%. Αυτό δεν έγινε αλλά… δεν χάθηκε και ο κόσμος.
Προφανώς και η Αγκυρα θα επιθυμούσε να είναι μέρος του SAFE και η ενόχληση τούρκων αξιωματούχων για τη στάση της Αθήνας δεν κρύβεται. Η Ελλάδα έχει αποδείξει ότι μπορεί να αποκρούει σχετικές πιέσεις, όπως είχε συμβεί παλαιότερα σχετικά με την τουρκική συμμετοχή στη μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία (PESCO), στο Ευρωπαϊκό Αμυντικό Ταμείο (EDF) ή στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Αμυνας (EDA). Το μυστικό όμως βρίσκεται αλλού, εφόσον κάποιος κοιτάξει σε πόσες χώρες οι τουρκικές αμυντικές βιομηχανίες είναι ενεργές, κυρίως σε διμερές ή και τριμερές επίπεδο.
Μια σχετικά πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (IISS) του Λονδίνου, σε συνεργασία με το τουρκικό Κέντρο Ερευνας για την Εξωτερική Πολιτική για την Ειρήνη του Πανεπιστημίου Μπιλκέντ, ρίχνει φως στο δίκτυο που έχει αναπτύξει η τουρκική αμυντική βιομηχανία. Από τα στοιχεία είναι σαφές ότι οι δύο χώρες της ΕΕ με τη στενότερη συνεργασία με την Τουρκία είναι η Ιταλία και η Ισπανία – κράτη μεσογειακά, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τα ευρύτερα ελληνικά συμφέροντα στην περιοχή. Οι τουρκικές αμυντικές βιομηχανίες είναι όμως επίσης παρούσες στην Πολωνία, στη Γερμανία, στη Ρουμανία, ακόμη και στην Πορτογαλία, ενώ κινούνται ενεργά στις χώρες της Βαλτικής αλλά και της Σκανδιναβίας.
Οι στενές σχέσεις με Ιταλία και Ισπανία
Σε σχέση με την Ιταλία, και πέραν της κοινοπραξίας Leonardo – Baykar, δεν πρέπει να λησμονηθεί η ήδη γνωστή εξαγορά της Piaggio Aerospace, επίσης από την Baykar. Η ιταλική εταιρεία είχε ήδη αναπτύξει δύο συγκεκριμένα UAVs, τα P.1HH HammerHead και P.180 Avanti, στοιχείο που καταδεικνύει ότι υπάρχει μεγάλο περιθώριο συνεργειών.
Η Piaggio είχε επίσης επιλεγεί το 2004 από την αμερικανική Pratt & Whitney για την παραγωγή μέρους του κινητήρα για τα αμερικανικά αεροσκάφη F-35, πρόγραμμα από το οποίο έχει εξαιρεθεί η Τουρκία και αναμφίβολα αναζητεί τρόπους να επιστρέψει – ενώ ας μη λησμονείται ότι ψάχνει και λύσεις για τον κινητήρα του εθνικού αεροσκάφους ΚΑΑΝ. Επιπλέον, η ARCA Defence εξαγόρασε την Esplodenti Sabino, στον τομέα των πυρομαχικών, και η Stoeger την Beretta Defence Technologies, στον τομέα των πυρομαχικών και του φορητού οπλισμού.
Ολα τα παραπάνω αφορούν την πιο πρόσφατη συνεργασία, καθώς στο παρελθόν (2001), στην αρχή της προσπάθειας της Αγκυρας να εισαγάγει αμυντική τεχνογνωσία, η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι είχε δώσει το πράσινο φως ώστε η Agusta Wetland, και σημερινή Leonardo, να παράσχει με το ελικόπτερο Α129 Mangusta τη βάση για το πρόγραμμα ΑΤΑΚ. Το τουρκικό ελικόπτερο Τ129, που προέκυψε από τη συνεργασία της Leonardo με την Turkish Aerospace Industries (TAI), έδειξε τον δρόμο για την τουρκική βιομηχανία. Και η Fincantieri είχε συνδράμει στη ναυπήγηση τουρκικών περιπολικών κλάσης Dost, ενώ συνέργειες υπάρχουν και στον τομέα του Διαστήματος (δορυφόροι).
Σε ό,τι αφορά την Ισπανία, το εμβληματικό κομμάτι της διμερούς αμυντικής συνεργασίας είναι η ναυπήγηση από την Αγκυρα (επί τη βάσει του σχεδίου των ισπανικών ναυπηγείων της Navantia για το αεροπλανοφόρο Juan Carlos I) του αμφίβιου σκάφους TCG Anadolu (πρόκειται για ελικοπτεροφόρο που μπορεί να λειτουργήσει και ως πλωτή πλατφόρμα για drones και UAVs).
Η Αγκυρα κινείται σε συνεργασία με την Ισπανία για τη ναυπήγηση εθνικού αεροπλανοφόρου που θα μετέβαλλε δραματικά τις ισορροπίες στη Μεσόγειο, ενώ διεξάγονται συνομιλίες για νέα υποβρύχια, φρεγάτες και μη επανδρωμένα υποβρύχια σκάφη (UUVs). Δεν πρέπει να λησμονείται δε η συμμετοχή της ΤΑΙ στον σχεδιασμό και στην παραγωγή του μεταγωγικού αεροσκάφους Α400Μ, που συναρμολογείται στη μονάδα Σαν Πάμπλο της Airbus στη Σεβίλλη.
Πολύ πρόσφατα, η Ισπανία λειτούργησε υποστηρικτικά στην προμήθεια 40 Eurofighters στην Τουρκία, αν και στο εν λόγω ζήτημα αποδείχθηκε η μακρά και στενή συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και με τη Γερμανία, ενώ το τελευταίο επεισόδιο ήταν η προμήθεια από την Ισπανία έως και 45 εκπαιδευτικών αεροσκαφών Hurjet από την τουρκική ΤΑΙ, σε ένα συμβόλαιο που θα ξεπεράσει τα 3 δισ. ευρώ.
Το ΝΑΤΟ και οι υπόλοιποι
Η συνολική εικόνα δεν περιορίζεται στους δύο μεσογειακούς εταίρους της Αγκυρας. Σε μία από τις πιο εντυπωσιακές εξελίξεις του τελευταίου διαστήματος, το anti-drone σύστημα MEROPS, το οποίο κατασκευάζει η τουρκική ASELSAN, επελέγη από το ΝΑΤΟ για να ενισχύσει την άμυνα της Συμμαχίας στη Ρουμανία και στην Πολωνία κατά των drones, ενώ υπάρχει σχέδιο να εγκατασταθεί και στη Δανία. Πρόκειται μάλιστα για ένα σύστημα που χρησιμοποιεί την Τεχνητή Νοημοσύνη για να αποφεύγει την «τύφλωση» (jamming) δορυφορικών και ηλεκτρονικών επικοινωνιών.
Το 2021, η Βαρσοβία προχώρησε στην προμήθεια 24 Bayraktar TB2, ενώ ο πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ έχει, σε διάφορες φάσεις, υποστηρίξει ενεργά τον ρόλο της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα. Η τουρκική εταιρεία OTOCAR κέρδισε πρόσφατα συμβόλαιο για την κατασκευή άνω των 1.000 στρατιωτικών οχημάτων Cobra II για τη Ρουμανία, ενώ η εταιρεία ναυπήγησης STM υπέγραψε συμφωνία 123 εκατ. ευρώ για την παροχή λογιστικής υποστήριξης σε πλοία του πορτογαλικού Πολεμικού Ναυτικού.
Η δε Repkon θα συμβάλει στην παραγωγή συστημάτων πυροβολικού αλλά και πυρομαχικών των 155 χιλιοστών σε εργοστάσιο στη Γερμανία, που θα είναι επιχειρησιακό το 2027. Η Repkon ήδη εξαγόρασε την εταιρεία Bowas, που διατηρεί εγκαταστάσεις σε Αυστρία, Ελβετία, Ιταλία, και ειδικεύεται, μεταξύ άλλων, στην παραγωγή εκρηκτικών.