Θα μπορούσε ο Ντόναλντ Τραμπ, κοιτάζοντας την κατάμεστη πλατεία του Αγίου Πέτρου κατά τη νεκρώσιμη ακολουθία για τον πάπα Φραγκίσκο να διερωτήθηκε –όπως έκανε, ειρωνευόμενος όμως, πριν από αρκετές δεκαετίες ο Στάλιν– πόσες μεραρχίες έχει ο ποντίφικας;
Το ερώτημα θέτει σε άρθρο του ο Ετσιο Μάουρο, πρώην διευθυντής και νυν αρθρογράφος της ιταλικής La Repubblica. Και αποτελεί γεγονός –ανεξάρτητα από τις σκέψεις και τις ιστορικές γνώσεις του αμερικανού προέδρου– ότι, παρά τη θλίψη για τον χαμό του ποντίφικα των φτωχών, το θέαμα ήταν ομολογουμένως συγκλονιστικό, ακόμη και για έναν «πολιτικό-περφόρμερ» όπως ο Τραμπ, που συνηθίζει να μετατρέπει κάθε εκδήλωση σε σόου.
«Το κόκκινο των καρδιναλίων, ο μανδύας της εξουσίας με τα σκούρα ρούχα των βασιλιάδων και των κυβερνώντων του κόσμου […] και τριγύρω το πλήθος των πιστών από όλες τις χώρες, μπροστά στις ανοικτές αγκάλες της κιονοστοιχίας του Μπερνίνι, κάτω από τα 13 κολοσσιαία αγάλματα των αγίων ψηλά στην πρόσοψη, που κυριαρχούν στην πλατεία, προσπαθώντας να ενώσουν ουρανό και γη. Και στο κέντρο εκείνο το λιτό φέρετρο […] με μόνο έναν σταυρό και το όνομα του πάπα, το Ευαγγέλιο ακουμπισμένο πάνω του, με τις ανοικτές από τον άνεμο σελίδες του» συνοψίζει υποβλητικά ο ιταλός δημοσιογράφος.
Το πρωί του Σαββάτου στην πλατεία του Αγίου Πέτρου μια «γυμνή και άοπλη αρχή» κατάφερε όχι μόνο να προσελκύσει την προσοχή ενός «αφηρημένου κόσμου», αλλά και να αντιπαραβάλλει, έστω για μόλις μία ημέρα, «το καθολικό στο παγκόσμιο, την υπερβατικότητα στην εξουσία, την ελπίδα στην ισχύ».
Οι πιστοί το αντιλήφθηκαν, φυσικά, αλλά περισσότερο ενδέχεται να το αισθάνθηκαν όσοι δεν πιστεύουν, αδυνατώντας να μην υποκλιθούν μπροστά στο τεράστιο ανθρώπινο έργο του Φραγκίσκου, «στο πείσμα του να προσφέρει λύτρωση –αποκαθιστώντας την αξιοπρέπειά τους– στους απόκληρους, τους αποκλεισμένους και τους ηττημένους της παγκοσμιοποίησης, στην αγωνία του για την αδυναμία του Λόγου, ακόμη και του Θεού, να σταματήσει τους πολέμους […], στην εμπιστοσύνη του στην υπέρτατη και θεμελιώδη πηγή της πίστης του, το έλεος».
Αυτά τα θεμελιώδη στοιχεία της διδασκαλίας και της διακονίας του Φραγκίσκου τα επισήμανε στην ομιλία του το Σάββατο και ο 91χρονος πρύτανης του Κολεγίου των Καρδιναλίων, Τζοβάνι Μπατίστα Ρε, «ως υπενθύμιση προς τους καρδινάλιους που σε λίγες ημέρες θα κληθούν να εκλέξουν τον νέο πάπα, και ως προειδοποίηση στους κυβερνώντες που κρατούν τα κλειδιά της ειρήνης και του πολέμου» σχολιάζει ο Ετσιο Μάουρο.
Αυτά τα θεμελιώδη στοιχεία της διδασκαλίας και της διακονίας του Φραγκίσκου «διακρίνουν και διαχωρίζουν τον χριστιανισμό του από τον “χριστιανισμό” του Τραμπ, σύμφωνα με τον οποίο η πίστη περιορίζεται στην ιδεολογία, σε εκείνον τον λευκό χριστιανικό εθνικισμό που μετατρέπει την καθολική αναγγελία της Σωτηρίας σε μέσο για διατήρηση της εξουσίας», προσθέτει, σημειώνοντας ότι το Σάββατο «ο Θεός των στρατευμάτων και ο Θεός του ελέους βρέθηκαν στην ίδια πλατεία».
Στην ίδια πλατεία, όμως, το Σάββατο εμφανίστηκε και η «κοσμική πρόνοια της Ιστορίας» γράφει χαρακτηριστικά ο ιταλός αρθρογράφος, αναφερόμενος στην εξαιρετική –καταρχάς λόγω της ιερότητας της στιγμής και του περιβάλλοντος χώρου– συνομιλία του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι: «Δυο αρχηγοί κρατών που τους χωρίζει ένα καίριο ζήτημα, όπως είναι τα όρια και οι ευκαιρίες μιας ειρηνευτικής διαπραγμάτευσης, μόνοι σε μια άδεια γωνία της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, αντικριστά σε δυο κόκκινες βελούδινες καρέκλες εκκλησίας, κοντά ο ένας στον άλλον, με τα χέρια τους προτεταμένα, τα σώματά τους να γέρνουν προς τα εμπρός και τα κεφάλια τους σκυμμένα, όπως κατά τη διάρκεια μιας εξομολόγησης – και όχι μιας πολιτικής και διπλωματικής συνάντησης».
Επρόκειτο για μια άτυπη, κατ’ ιδίαν, προσωπική, κατά κάποιο τρόπο οικεία και, ενδεχομένως, ειλικρινή συνομιλία. «Παραγωγική» τη χαρακτήρισαν οι Αμερικανοί, «εποικοδομητική» οι Ουκρανοί, ενώ ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έκανε λόγο για «πολύ συμβολική συνάντηση που μπορεί να αποδειχθεί ιστορική, εφόσον επιτύχουμε κοινά αποτελέσματα (…) για την προστασία του λαού μας, για μια πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός, για μια αξιόπιστη ειρήνη διαρκείας που θα αποτρέψει το ξέσπασμα ενός ακόμη πολέμου».
Αμέσως μετά, θέλοντας να καταδείξει ότι ο τραμπουκισμός του τον περασμένο Φεβρουάριο στο Οβάλ Γραφείο ανήκει στο παρελθόν, ο ουκρανός πρόεδρος δεν παρέλειψε να προσθέσει: «Ευχαριστώ, πρόεδρε των Ηνωμένων Πολιτειών».
Παρά την απουσία του τρίτου μέρους, δηλαδή της Ρωσίας του Βλαντίμιρ Πούτιν, «αυτή η ιδιότυπη ειρηνευτική διαπραγμάτευση, κατά την οποία δύο αυτοκράτορες αποφασίζουν τους όρους μιας συμφωνίας, με τον επιτιθέμενο να οφείλει να την αποδεχτεί ως υποτελής, σημείωσε κάποια πρόοδο (…) Θα δούμε αν ο μικρός σπόρος που εμφυτεύθηκε στον Αγιο Πέτρο θα αποδώσει καρπούς στον πόλεμο που διχάζει την Ευρώπη. Με τον Φραγκίσκο ενταφιασμένο και το νήμα του διαλόγου μεταξύ Τραμπ και Ζελένσκι να έχει αποκατασταθεί, η Εκκλησία είναι σαν να λειτουργεί ξανά ως φόντο των εξελίξεων στον κόσμο, όπως γινόταν ανά τους αιώνες. Η ρεαλπολιτίκ συνιστά να αποφεύγεται η (αυθ)υποβολή», σημειώνει ο Ετσιο Μάουρο.