Η διάρρηξη ενός από τα σπουδαιότερα μουσεία στον κόσμο σε ώρα λειτουργίας, με λάφυρα οκτώ κομμάτια ανεκτίμητων ναπολεόντειων κοσμημάτων και με τους δράστες να εξαφανίζονται στους δρόμους του Παρισιού με απλά σκούτερ, δεν είναι ταινία του Χόλιγουντ, αλλά δεν αποκλείεται να γίνει στο μέλλον.
Οι ειδικοί που παρακολουθούν τις κλοπές έργων τέχνης εκτιμούν ότι η θρασύτατη κλοπή στο Λούβρο, την Κυριακή, είναι μία ακόμα διάρρηξη που εστιάζει περισσότερο στην υλική αξία των πολύτιμων λίθων ή μετάλλων παρά στη σημασία των αντικειμένων, συνεχίζοντας ένα μοτίβο που έχει εμφανιστεί την τελευταία δεκαετία στη Γερμανία, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ.
Η τοποθεσία, όπως λένε, θα ήταν δευτερεύουσας σημασίας για τους δράστες, ανέφερε ο Guardian.
«Μπορεί να αναρωτηθείτε γιατί οι κλέφτες που θέλουν να κλέψουν ακριβά κοσμήματα προτιμούν ένα παγκοσμίου φήμης μουσείο και όχι ένα κατάστημα Cartier», είπε στον Guardian ο Κρίστοφερ Μαρινέλο, κορυφαίος εμπειρογνώμονας στην ανάκτηση κλεμμένων έργων τέχνης. «Η απάντηση είναι απλή: επειδή σήμερα τα καταστήματα Cartier είναι καλύτερα προστατευμένα».
Μια σειρά βίαιων ληστειών σε κοσμηματοπωλεία έχει οδηγήσει πολλά καταστήματα να ενισχύσουν την ασφάλειά τους τα τελευταία χρόνια, με ένοπλους φρουρούς στις εγκαταστάσεις τους και τα προϊόντα να μην εκτίθενται πλέον κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Τα μουσεία, από την άλλη πλευρά, φαίνονται πιο εκτεθειμένα, εν μέρει λόγω του εγγενούς χαρακτηριστικού τους ως δημοσίων ιδρυμάτων σε ιστορικά κτίρια, και εν μέρει λόγω του τρέχοντος οικονομικού κλίματος σε πολλές δυτικές χώρες.
«Από την εμφάνιση της πανδημίας, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έχουν μειώσει τις δαπάνες για την επιβολή του νόμου και τον πολιτιστικό τομέα», εξήγησε ο Μαρινέλο. «Το γεγονός ότι οι κλέφτες μπορούν να εισέλθουν εύκολα στο Λούβρο, δείχνει πόσο ευάλωτα έχουν γίνει τα ιδρύματα αυτά. Είναι μια φρικτή εποχή για τα μουσεία».
Η κλοπή των αντικειμένων –μεταξύ των οποίων κολιέ από οκτώ ζαφείρια και 631 διαμάντια, την τιάρα της αυτοκράτειρας Ευγενίας με σχεδόν 2.000 διαμάντια και ένα εξαιρετικά πολύτιμο στέμμα που κάποτε ανήκε στη σύζυγο του Ναπολέοντα Γ’ και το οποίο οι κλέφτες πέταξαν στο δρόμο καθώς έφευγαν– έχει αναπόφευκτα προκαλέσει συγκρίσεις με την κλοπή της Μόνα Λίζα από το ίδιο μουσείο το 1911, που πραγματοποιήθηκε από τον ιταλό τεχνίτη Βιντσένζο Περούτζια.
Καλύτερα σημεία αναφοράς μπορεί να είναι η διάρρηξη του 2019 στο Μουσείο Green Vault της Δρέσδης, από όπου εκλάπησαν κοσμήματα αξίας άνω των 113 εκατομμυρίων ευρώ, η κλοπή μιας χρυσής τουαλέτας αξίας 4,75 εκατομμυρίων λιρών από το βρετανικό Ανάκτορο Μπλένχαϊμ την ίδια χρονιά, η ληστεία του 2017 ενός μεγάλου χρυσού νομίσματος από το Μουσείο Bode του Βερολίνου ή ακόμα και μια σειρά κλοπών αναμνηστικών αθλητικών αντικειμένων από μουσεία των ΗΠΑ.
Το πιθανότερο να τα λιώσουν ή να τα κόψουν
Σε κάθε περίπτωση, τα εγκλήματα φαίνεται να είχαν ως κίνητρο κυρίως την υλική αξία των αντικειμένων που εξαφανίστηκαν. «Υπάρχει ένα απλό μοτίβο εδώ», είπε ο Μαρινέλο. «Σπάσε, άρπαξε και λιώσε το όσο το δυνατόν γρηγορότερα».
Αν τα αντικείμενα παρέμεναν άθικτα, σύμφωνα με τους ειδικούς, οι κλέφτες θα δυσκολευόντουσαν να βρουν αγοραστή. «Δεν υπάρχει τρόπος να πουλήσεις κάτι τόσο εύκολα αναγνωρίσιμο όσο τα κοσμήματα του Λούβρου στη νόμιμη αγορά», επισήμανε στον Guardian η Λίντα Αλμπερτσον της Ενωσης για την Ερευνα Εγκλημάτων κατά της Τέχνης, μιας οργάνωσης που παρακολουθεί τις τάσεις στα μουσεία, συμπεριλαμβανομένων των κλοπών και των βανδαλισμών.
«Θα αναγνωρίζονταν αμέσως, ειδικά δεδομένου ότι το γαλλικό υπουργείο Πολιτισμού έχει δημοσιεύσει εικόνες των αντικειμένων. Ακόμη και ένας ιδιωτικός συλλέκτης ή ένας οίκος δημοπρασιών, όπως ο Sotheby’s ή ο Christie’s, θα ήθελε να δει τα έγγραφα που αποδεικνύουν την ιδιοκτησία πριν αγγίξει τέτοια εντυπωσιακά αντικείμενα».
Στο παρελθόν, τα μουσεία ήταν συχνά απρόθυμα να δημοσιοποιήσουν την εξαφάνιση γνωστών έργων τέχνης.
Σήμερα, καθώς οι κλοπές έργων τέχνης δημοσιοποιούνται ευρύτερα, η αποθήκευση και η πώληση κλεμμένων έργων τέχνης είναι επικίνδυνη υπόθεση για κάθε εγκληματία.
«Αν κλέψεις έναν Πικάσο, πρέπει να παραμείνει άθικτος, αλλιώς χάνει την αξία του, και πρέπει να σκεφτείς ένα σχέδιο για να τον κρατήσεις κρυμμένο, ίσως περνώντας τον από διάφορους επικίνδυνους εγκληματίες», είπε ο Μαρινέλο. «Και είσαι συνεχώς εκτεθειμένος στον κίνδυνο ένας συνεργός να πάει στην αστυνομία για να πάρει την αμοιβή».
Για παρόμοιους λόγους, ο ντετέκτιβ έργων τέχνης Αρθουρ Μπραντ είπε ότι ήταν εξαιρετικά απίθανο η κλοπή να ήταν κατά παραγγελία, όπως φημολογείται ότι ήταν η περίπτωση χρυσών θησαυρών που εκλάπησαν τον Ιανουάριο από το Μουσείο Drents στην Ολλανδία.
«Η κλοπή κατόπιν παραγγελίας είναι κάτι που βλέπουμε στις ταινίες του Χόλιγουντ», είπε. «Κανείς δεν θα το άγγιζε αυτό. Είναι γνωστό σε όλο τον κόσμο και δημοσιεύεται σε όλες τις εφημερίδες. Αν το αγοράσεις, αν σε πιάσουν, θα καταλήξεις στη φυλακή. Δεν μπορείς να το δείξεις στους φίλους σου, δεν μπορείς να το αφήσεις στα παιδιά σου».
Η αλλοίωση κλεμμένων έργων με τήξη ή επανακοπή μειώνει την αξία τους. Οσον αφορά τα διαμάντια, αυτό ενέχει επίσης σημαντικό κίνδυνο, καθώς οι σύγχρονες τεχνικές κοπής δίνουν στις πέτρες μεγαλύτερη και ελαφρύτερη επιφάνεια, ενώ οι πέτρες με παλιές τεχνικές κοπής είτε θα προσελκύσουν ανεπιθύμητη προσοχή είτε οι δράστες θα μειώσουν την τιμή τους για να καλύψουν την κλοπή.
Ωστόσο, η τήξη ή η εκ νέου κοπή εξαλείφει τα αποδεικτικά στοιχεία του εγκλήματος. «Η εκτίμησή μου είναι ότι οι κλέφτες του Λούβρου θα προσπαθήσουν να μεταφέρουν τα κλεμμένα αντικείμενα σε μέρη με ειδικούς στον τομέα των διαμαντιών, όπως το Ισραήλ, η Ινδία ή ακόμα και η κοντινή Αμβέρσα, και να βρουν κάποιον να κόψει τα πετράδια», δήλωσε ο Μαρινέλο.
Η ληστεία στο Λούβρο έχει ήδη εγείρει ερωτήματα σχετικά με τα μέτρα ασφαλείας στο μουσείο. Εκθεση του κρατικού ελεγκτή που αναμένεται να δημοσιευθεί τον επόμενο μήνα, επικρίνει τις «σημαντικές» και «επίμονες» καθυστερήσεις στην αναβάθμιση του εξοπλισμού και επισημαίνει ότι σε πολλά δωμάτια δεν υπήρχαν κάμερες ασφαλείας.
Πολύ δύσκολη η φύλαξη ιστορικών κτιρίων
Ωστόσο, οι ειδικοί σε θέματα ασφαλείας λένε ότι η έκθεση πολύτιμων αντικειμένων σε ιστορικά κτίρια με σταθερή ροή επισκεπτών ενέχει κινδύνους, που είναι αδύνατο να εξαλειφθούν πλήρως.
«Τα ιστορικά κτίρια είναι πολύ πιο δύσκολο να προστατευθούν», δήλωσε η Εριν Τόμσον, καθηγήτρια εγκλημάτων τέχνης στο City University της Νέας Υόρκης. «Πολλά από αυτά έχουν μεγάλα παράθυρα που βλέπουν στον δρόμο, τα οποία διευκολύνουν τη διαφυγή των κλεφτών, και μπορεί να υπάρχουν νόμοι για την προστασία των κτιρίων που δεν επιτρέπουν την τοποθέτηση κατάλληλου αλεξίσφαιρου γυαλιού».
Τα πιο αξιόπιστα συστήματα ασφαλείας για κτίρια πρέπει να σχεδιάζονται «σαν φρούρια», δήλωσε ο Πίτερ Στέρμαν της γερμανικής εταιρείας ασφαλείας VZM, η οποία παρέχει συμβουλές σε μουσεία και αρχεία. «Πρέπει να υπάρχουν πολλά επίπεδα για να απωθούν τους εισβολείς».
Τα μοντέρνα κτίρια είναι εξοπλισμένα με υπερσύγχρονες εξωτερικές κάμερες ή ενσωματωμένους σεισμικούς ανιχνευτές που ενεργοποιούν συναγερμό σε πραγματικό χρόνο σε περίπτωση θραύσης παραθύρου, αλλά τα παλιά μουσεία μπορεί να είναι απρόθυμα να αλλοιώσουν την εξωτερική τους όψη.
Οι σαρωτές λέιζερ μπορεί να είναι δύσκολο να τοποθετηθούν σε οροφές με γυψοσανίδες. Οι ανιχνευτές κίνησης και ήχου μπορεί επίσης να πρέπει να απενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας, καθώς πλήθη επισκεπτών περπατούν στο μουσείο.
Η ώρα της ληστείας στο Λούβρο, μεταξύ 9:30 και 9:40 π.μ. τοπική ώρα, ήταν χαρακτηριστική των πρόσφατων κλοπών, είπε ο Στέρμαν.
«Υπάρχει ένας καλός λόγος για τον οποίο οι κλοπές τείνουν να συμβαίνουν είτε κατά την ώρα ανοίγματος είτε κατά την ώρα κλεισίματος. Συχνά συμβαίνει όταν οι φρουροί αλλάζουν βάρδιες και πριν το μουσείο γεμίσει με επισκέπτες που λειτουργούν ουσιαστικά ως επιπλέον προσωπικό ασφαλείας», σημείωσε.
Η τεχνολογική πρόοδος μπορεί να έχει δημιουργήσει νέα γκάτζετ που μπορούν να ενεργοποιήσουν τον συναγερμό πιο γρήγορα και αποτελεσματικά, αλλά έχει επίσης δώσει στους κλέφτες νέα εργαλεία με τα οποία μπορούν να παρακάμψουν τα μέτρα ασφαλείας.
Στο Παρίσι, οι ληστές έφτασαν στο παράθυρο του πρώτου ορόφου του μουσείου με μια σκάλα τοποθετημένη σε όχημα για μετακομίσεις και έκοψαν ένα τζάμι με ένα δισκοπρίονο που λειτουργούσε με μπαταρία.
Η Ιλέιν Σιολίνο, συγγραφέας του βιβλίου «Περιπέτειες στο Λούβρο: Πώς να ερωτευτείτε το μεγαλύτερο μουσείο του κόσμου», είπε ότι η συζήτηση στη Γαλλία σχετικά με το 232 ετών κτίριο είχε επικεντρωθεί κυρίως στον έλεγχο του πλήθους τα τελευταία χρόνια και λιγότερο στην ασφάλεια.
Το μουσείο διαθέτει μια ομάδα περίπου 50 μόνιμων πυροσβεστών, αλλά η αποστολή τους είναι κυρίως η προστασία της συλλογής από πυρκαγιές και πλημμύρες. «Δεν υπάρχει μονάδα ταχείας αντίδρασης», σύμφωνα με την Σιολίνο. «Τελικά, η ασφάλεια του Λούβρου εξαρτάται από την πολιτική βούληση και τα χρήματα, και επί του παρόντος η Γαλλία απλά δεν έχει χρήματα», είπε χαρακτηριστικά, στον Guardian.