Μπορεί η εποχή των πολέμων συμμοριών, των βομβαρδισμών, των απαγωγών και των δολοφονιών που συνδέονταν με την εμπορία ναρκωτικών να αποτελεί παρελθόν για την Κολομβία, αλλά ο μύθος του βαρόνου κοκαΐνης Πάμπλο Εσκομπάρ παραμένει ζωντανός.
Ο διαβόητος εγκληματίας, που δολοφονήθηκε από τις δυνάμεις ασφαλείας της χώρας το 1993, έχει αποκτήσει διαστάσεις λατρείας στη διεθνή κουλτούρα: η ζωή του και τα… επιτεύγματά του έχουν περάσει στη λογοτεχνία, στη μουσική και σε ποικίλες τηλεοπτικές παραγωγές, όπως τη δημοφιλή σειρά «Narcos» του Netflix.
Οπως επισημαίνει δημοσίευμα του BBC, στην Κολομβία το όνομα και το πρόσωπό του κοσμούν κούπες, μπρελόκ και μπλουζάκια σε τουριστικά καταστήματα που απευθύνονται κυρίως σε επισκέπτες γεμάτους περιέργεια. Αλλά τώρα, ένα προτεινόμενο νομοσχέδιο στο Κογκρέσο της Κολομβίας επιδιώκει να ανατρέψει αυτή την τάση.
Το σχέδιο νόμου επιχειρεί να απαγορεύσει τα εμπορεύματα που είναι αφιερωμένα τον Εσκομπάρ και άλλους καταδικασμένους εγκληματίες, ώστε να τερματίσει την εξύμνηση του βαρόνου ναρκωτικών, ο οποίος κυριάρχησε στο εμπόριο κοκαΐνης τη δεκαετία του 1980 και υπήρξε υπεύθυνος για τουλάχιστον 4.000 δολοφονίες.
Ο προτεινόμενος νόμος απαγορεύει την πώληση, καθώς και τη χρήση και μεταφορά ρούχων και αντικειμένων που προωθούν εγκληματίες, άρα και τον Εσκομπάρ. Αν ψηφιστεί, θα επιβάλλονται πρόστιμα σε όσους παραβιάζουν αυτούς τους κανόνες, καθώς και προσωρινή αναστολή των επιχειρήσεων που διακινούν σχετικό εμπόρευμα. Οι μικροπωλητές προϊόντων, όμως, ισχυρίζονται ότι ένας τέτοιος νόμος θα έβλαπτε τον τζίρο τους και θα έθετε σε κίνδυνο την ευημερία τους.
Οι μεγαλύτερες αντιδράσεις συγκεντρώνονται στο Μεντεγίν, τη γενέτειρα του Εσκομπάρ, γνωστή ως «η πιο επικίνδυνη πόλη στον κόσμο» στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, εξαιτίας του ανεξέλεγκτου εμπορίου ναρκωτικών και των συχνών ενόπλων συγκρούσεων μεταξύ συμμοριών και δυνάμεων ασφαλείας στους δρόμους.
Πλέον η πόλη έχει μετατραπεί σε κόμβο καινοτομίας και τουρισμού, με τους μικροπωλητές να επιχειρούν να εξαργυρώσουν την εισροή επισκεπτών που ενδιαφέρονται για αναμνηστικά – κάποια εκ των οποίων σχετίζονται με τον βαρόνο της κοκαΐνης. Τουλάχιστον το 15% των εσόδων των μικροπωλητών προέρχεται από προϊόντα με θέμα τον Εσκομπάρ, ενώ ορισμένοι είπαν στο BBC ότι αναλογούν στο 60% των πωλήσεών τους.
Εάν το νομοσχέδιο εγκριθεί, θα οριστεί μια χρονική περίοδος για να εξοικειωθούν οι μικροπωλητές με τους νέους κανόνες και να καταργήσουν σταδιακά το απόθεμα των αναμνηστικών που συνδέεται με τον Εσκομπάρ. Οι βουλευτές που στηρίζουν το νομοσχέδιο ισχυρίζονται ότι η Κολομβία έχει να προβάλει πιο ενδιαφέροντα πράγματα από τους βαρόνους ναρκωτικών και ότι η σύνδεσή της με τον Εσκομπάρ αποτελεί στίγμα για τη δημόσια εικόνα της χώρας.
Κάποια μπλουζάκια αξίας 6 ευρώ έχουν τυπωμένη μια συνθηματική φράση που συνδέεται με τον Εσκομπάρ: «ασήμι ή μολύβι;». Η φράση παραπέμπει στην επιλογή που έδινε το αφεντικό του καρτέλ σε όσους συνιστούσαν απειλή για τις εγκληματικές επιχειρήσεις του: να δεχτούν είτε τη δωροδοκία είτε μια σφαίρα στο κεφάλι.
Ο Εσκομπάρ και το καρτέλ του στο Μεντεγίν είχαν φθάσει να ελέγχουν το 80% του εμπορίου κοκαΐνης προς τις ΗΠΑ. Το 1987 ο βαρόνος των ναρκωτικών είχε ανακηρυχθεί από το περιοδικό Forbes ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο. Ξόδεψε μέρος της περιουσίας του αναπτύσσοντας υποβαθμισμένες γειτονιές, αλλά πολλοί θεωρούσαν αυτές τις κινήσεις ως τακτική για την εξαγορά της αφοσίωσης των κατοίκων προς εκείνον.
Το 2019, μια ένωση θυμάτων της βίας του Εσκομπάρ εγκαινίασε ένα ηλεκτρονικό κατάστημα που διαφήμιζε ότι πουλάει αντικείμενα με επίκεντρο τον έμπορο ναρκωτικών. Αλλά μόλις οι πελάτες κλίκαραν πάνω σε ένα προϊόν εμφανιζόταν ένα βίντεο με τη μαρτυρία ενός εκ των θυμάτων. Ο ιστότοπος μετράει 180 εκατομμύρια επισκέψεις από όλον τον πλανήτη.
Στο Κογκρέσο το νομοσχέδιο θα περάσει από τέσσερα στάδια έγκρισης προτού θεσπιστεί ως νόμος του κράτους. Ο δήμαρχος του Μεντεγίν –που ήταν και υποψήφιος για την προεδρία της Κολομβίας στις εκλογές του 2022– υποστηρίζει δημόσια το νομοσχέδιο, αποκαλώντας τα εμπορεύματα με θέμα τον Εσκομπάρ «προσβολή για την πόλη, τη χώρα και τα θύματα».
Για τους υποστηρικτές του νομοσχεδίου η πρωτοβουλία δεν αφορά τον αφανισμό του κεφαλαίου «Εσκομπάρ» από την ιστορία της Κολομβίας, αλλά την απομυθοποίηση του, τον φόρο τιμής στα θύματά του και την αναγνώριση του διαρκούς πόνου που αισθάνονται οι συγγενείς τους.