«Είθε ο Θεός να φυλάξει αυτή τη χώρα από τους εχθρούς της, από την ξηρασία, και από τα ψέματα». Αυτή ήταν η προσευχή του πέρση αυτοκράτορα Δαρείου του Μέγα, χαραγμένη στον τύμβο όπου ετάφη πριν από τουλάχιστον 2.500 χρόνια στην αρχαία Περσέπολη.
Το σημερινό Ιράν, έχοντας επιζήσει από τις πρόσφατες επιθέσεις των εχθρών του, τώρα βρίσκεται αντιμέτωπο με ανυδρία η οποία όχι μόνο μπορεί να το καταστρέψει αλλά κυριολεκτικά να το εξαφανίσει.
Σύμφωνα με τη βρετανική Telegraph, αυτή την εβδομάδα αποκαλύφθηκε ότι οι δεξαμενές της Τεχεράνης εκτιμάται πως διαθέτουν μόλις εννέα ημέρες πόσιμου νερού. Ο ιρανός πρόεδρος, Μασούντ Πεζεσκιάν, προειδοποίησε ότι αν δεν βρέξει σύντομα, η πρωτεύουσα των 10 εκατομμυρίων κατοίκων ίσως χρειαστεί να εκκενωθεί.
Η κρίση ξηρασίας είναι πανεθνική και πρωτοφανής στο Ιράν. Στη βορειοανατολική πόλη Μασάντ, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, τα αποθέματα ύδατος έχουν μειωθεί σε λιγότερο από 3% της χωρητικότητας των δεξαμενών. Συνολικά, σύμφωνα με υπουργείο Ενέργειας , 19 από τα μεγάλα φράγματα της χώρας βρίσκονται στα πρόθυρα της ξήρανσης.
Μάλιστα οι αρχαιολόγοι προειδοποιούν ότι ο υδροφόρος ορίζοντας κάτω από την Περσέπολη – όπου φιλοξενείται και ο τάφος του Δαρείου – έχει αποστραγγιστεί σε τέτοιο βαθμό που η αρχαία πόλη κινδυνεύει να καταρρεύσει. Τόσο το νερό των ορεινών δεξαμενών που γεμίζουν με βροχή, όσο και τα υπόγεια ύδατα, που εδώ και χρόνια βοηθούν τη χώρα να αντιμετωπίσει στην ξηρασία, έχουν εξαντληθεί.
Η «σοβαρή και αδιανόητη κρίση» που αντιμετωπίζει το Ιράν μπορεί να αποδοθεί μόνο εν μέρει στη μείωση των βροχοπτώσεων κατά 40% σε ετήσια βάση, όπως δήλωσε ο Πεζεσκιάν σε συνέντευξη Τύπου τον περασμένο Αύγουστο. Πρόσθεσε ότι η άναρχη δόμηση έχει αποστραγγίσει τα αποθέματα των δεξαμενών και ότι η ανεξέλεγκτη αστική ανάπτυξη δεν μπορεί να υποστηρίξει τον σύγχρονο πληθυσμό της πρωτεύουσας.
Ο ιρανός πρόεδρος υπογράμμισε ότι όπως έχουν τα πράγματα, οι θεσμοί της Τεχεράνης θα χρειαστεί να μετακινηθούν προς τον Νότο και ο πληθυσμός της ίσως πρέπει να εκκενωθεί. Το χειρότερο από όλα, ισχυρίστηκε με αγανάκτηση μιλώντας στο κοινοβούλιο αυτή την εβδομάδα, είναι ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να κάνει σχεδόν τίποτε για όλα αυτά. «Αν πραγματικά πιστεύετε ότι μπορείτε να διορθώσετε την κατάσταση, εγώ σας παραδίδω αύριο την εξουσία», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Κάποιοι τον κατηγορούν για κινδυνολογία, ενώ άλλοι επισημαίνουν ότι η εκκένωση μιας πόλης 10 εκατομμυρίων κατοίκων είναι σχεδόν αδύνατη. Αλλά οι ιρανοί επιστήμονες συμφωνούν ότι οι εκτιμήσεις του είναι ακριβείς – τόσο ως προς την κλίμακα, όσο και ως προς τις αιτίες της κρίσης. Η χώρα διανύει την έκτη συνεχόμενη χρονιά ξηρασίας – και βρίσκεται πλέον στα όρια της παράλυσης.
Οι αντιφατικές επιλογές των δύο τελευταίων κυβερνήσεων του Ιράν πριν αναλάβει ο Πεζεσκιάν –αρχικά αποθήκευση και μετά παροχή του πόσιμου νερού– έχουν επιφέρει αυτή την οριακή κατάσταση. Το μόνο που μπορούν να κάνουν αυτή τη στιγμή οι κυβερνητικοί παράγοντες είναι εκκλήσεις στους πολίτες για οικονομία στη χρήση νερού, ή προτροπές να την εγκαταλείψουν ώστε να μειωθεί η κατανάλωσή του.
Οι περιορισμοί έχουν ήδη ξεκινήσει, όπως γράφει η Telegraph. Ορισμένα πανεπιστήμια έχουν ήδη κλείσει τα ντους στις φοιτητικές εστίες. Οι αρχές ύδρευσης συζητούν για την άμεση μείωση της πίεσης του νερού στο μηδέν. Και, όπως συμβαίνει συνήθως, οι φτωχότερες γειτονιές της Τεχεράνης επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος των στερήσεων.
Μέρος του προβλήματος είναι, βεβαίως, η κλιματική αλλαγή. Ιστορικά, η Τεχεράνη δεν έχει βιώσει πάνω από δύο συνεχόμενα χρόνια ξηρασίας σε περιόδους ανομβρίας, οπότε αυτή η πενταετής λειψυδρία έχει οδηγήσει τις δεξαμενές της πρωτεύουσας σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Ωστόσο, αυτή η καταστροφή δεν θα έπρεπε να είχε εκπλήξει κανέναν.
Από το 2007, ο ποταμός Ζαγιάντερουντ, ο οποίος διέσχιζε την παλαιά πρωτεύουσα Ισφαχάν όλο το χρόνο, έχει μετατραπεί σε εποχικό ρέμα. Οι υδροβιότοποι του Μπαλουχεστάν στα νοτιοανατολικά έχουν ήδη στεγνώσει. Το 2021, η έλλειψη νερού προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις στο Χουζεστάν, μια νοτιοδυτική επαρχία στα σύνορα με το Ιράκ. Από την αλλαγή της χιλιετίας οι ιρανοί επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις ξηρασίες και την υπερκατανάλωση ύδατος.
Περιβαλλοντολόγοι προειδοποιούν από το 2017 ότι απαιτείται δράση για τον περιορισμό της χρήσης του νερού στην πρωτεύουσα, αλλά το θεοκρατικό κατεστημένο απορρίπτει τις αγωνιώδεις εκκλήσεις τους ως κινδυνολογίες που προέρχονται από πράκτορες της Μοσάντ – οι οποίοι έχουν διεισδύσει σε όλες τις ιρανικές υπηρεσίες. Η καχυποψία γύρω από πιθανές ισραηλινές εμπλοκές κυριαρχεί σε όλα τα κλιμάκια της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Η αλήθεια, βέβαια, όπως επισημαίνει η Telegraph, είναι ότι καμία κυβέρνηση στον πλανήτη δεν επιθυμεί πραγματικά να αντιμετωπίσει τις τεράστιες προκλήσεις μιας υδάτινης μεταρρύθμισης. Το νερό σπάνια λαμβάνεται υπόψη από τους πολιτικούς οικονομολόγους, παρότι στηρίζει τη γεωργία, την παραγωγή τροφίμων, την υγεία, την ποιότητα του αέρα, την παραγωγή ενέργειας – και, φυσικά, τις θέσεις εργασίας και την ποιότητα ζωής.
Ειδικά για το Ιράν, μια πρωτοβουλία μείωσης της κατανάλωσης ύδατος θα σήμαινε, πάνω απ’ όλα, μια γεωργική μεταρρύθμιση – την ανάπτυξη αποκλειστικά καλλιεργειών προτεραιότητας, με λιγότερους αγρότες και μικρότερη χρήση νερού. Κάτι τέτοιο θα ήταν δύσκολο από μόνο του – πόσο μάλλον υπό το μοντέλο οικονομικής αυτάρκειας που προωθεί ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ και αποσκοπεί στην αντοχή της χώρας απέναντι στις διεθνείς κυρώσεις.
Ο στρουθοκαμηλισμός δεν συνιστά πια επιλογή. Ούτε τα ψέμματα στους πολίτες. Η κυβέρνηση Πεζεσκιάν παραδέχεται ανοιχτά το πρόβλημα και ελπίζει το κοινό να εκτιμήσει την ειλικρίνειά της. Αλλά ίσως είναι ήδη πια πολύ αργά. Την περασμένη εβδομάδα φοιτητές πραγματοποίησαν διαμαρτυρία για την επιβολή περιορισμών στη χρήση νερού στο πανεπιστήμιο της Τεχεράνης. Οι αντιδράσεις πυκνώνουν στην τηλεόραση, στο κοινοβούλιο και στις εφημερίδες.
Πολλοί έχουν προβλέψει ότι ο επόμενος μεγάλος πόλεμος θα ξεκινήσει από το νερό. Κάποιοι αναλυτές, μάλιστα, ισχυρίζονται ότι η γιγάντωση των ακραίων ισλαμιστικών κινημάτων όπως το Ισλαμικό Κράτος, οφείλονται κυρίως στην ανυδρία της Μέσης Ανατολής. Σε κάθε περίπτωση, γράφει η Telegraph, η ξηρασία και η έλλειψη βροχοπτώσεων συνιστούν πλέον για το θεοκρατικό Ιράν υπαρξιακή απειλή – μεγαλύτερη από εκείνη του Ισραήλ, ή ενός πιθανού πυρηνικού χτυπήματος.