«Τα χρήματα δεν φέρνουν την ευτυχία», είναι μια από τις πιο παρεξηγημένες φράσεις όλων των εποχών. Διότι, πράγματι, τα λεφτά δεν αγοράζουν την ίδια την ευτυχία, αγοράζουν, όμως, ένα σωρό πράγματα που μπορούν να σε κάνουν χαρούμενο. Η σκέψη είναι αναπόφευκτη κάθε φορά που γίνεται ένα τζακ ποτ και τα ποσά που θα μοιράσει το Τζόκερ (19,3 εκατ. την ερχόμενη Κυριακή) ή κάποια άλλη λοταρία, εκτοξεύονται: «Και αν τα κέρδιζα;». Μπορεί να μην παίζεις ποτέ, βέβαια, όμως και να παίζεις, οι πιθανότητες να το πιάσεις, είναι εξίσου ισχνές. Τα όνειρα, εξάλλου, δεν πείραξαν ποτέ κανέναν.
Η συχνότερη απάντηση είναι «δεν θα άλλαζα τίποτε στη ζωή μου» ή «δεν θα άλλαζα ως άνθρωπος». Καλά. Θα είχες, ας πούμε, 19 εκατ. ευρώ στην τσέπη και θα σηκωνόσουν το πρωί να πας στη δουλειά των 853 ευρώ (μεικτά). Θα παρέμενες ο ίδιος σεμνός και ταπεινός άνθρωπος που σκέφτεται τρεις φορές πριν πάρει ένα δεύτερο μπλουζάκι. Θα πήγαινες διακοπές στα πεθερικά στην Κάρυστο και θα έτρωγες μια φορά τον μήνα, στο ταβερνάκι της γωνίας. Θα συνέχιζες να μένεις στο ισόγειο δυάρι στην Καλλιθέα. Πείστε με.
Προσωπικά, ούτε τα ίδια πράγματα θα συνέχιζα να κάνω ούτε ο ίδιος άνθρωπος θα παρέμενα, όχι στον τρόπο ζωής πάντως. Τα χρήματα, όμως, είναι time-sensitive· συναρτώνται από τον χρόνο.
Αν είχα κερδίσει το τζακ ποτ στα 20, μάλλον θα το είχα κάνει φύλλο και φτερό μέχρι τα 25 και πολλά λέω. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ξοδεύεις τα χρήματα, πολύ περισσότεροι από το να τα κερδίζεις. Αν το είχα κερδίσει στα 35, μάλλον θα είχα μπει στη διαδικασία να «επενδύσω» στο μέλλον: να πάρω ένα ωραίο σπίτι, να αγοράσω κάποιο οικόπεδο (η γη πάντα αποδίδει, μας έμαθαν), να προσλάβω κάποιον για να μου διαχειριστεί «με σύνεση» τα χρήματα, ώστε αυτά να αυγατίσουν κ.λπ.
Αν το είχα κερδίσει στα 50, πιθανώς θα είχα «αποσυρθεί» για να γίνω συγγραφέας ή τουλάχιστον να προσπαθήσω. Παράλληλα, θα είχα επενδύσει στο μέλλον των παιδιών μου.
Σήμερα, που ούτε οι επενδύσεις με ενδιαφέρουν, ούτε το μέλλον ιδιαίτερα, ενώ τα παιδιά μου έχουν πάρει τον δρόμο τους και πλέον ξέρω ότι αν ήθελα να γίνω συγγραφέας δεν θα με είχε εμποδίσει τίποτε, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα με ξαναβλέπατε ποτέ, διά ζώσης τουλάχιστον.
Τι θα αγόραζα; Εμπειρίες. Διότι έτσι ερμηνεύω τον «πλούτο». Θα πήγαινα στα αεροδρόμια και θα επέλεγα επιτόπου την πιο απίθανη πτήση για το πιο απίθανο μέρος του κόσμου. Θα καθόμουν επί μήνες σε μια παραλία του Βιετνάμ να μετράω τους κόκκους της άμμου. Θα γύριζα τη Λατινική Αμερική με λεωφορείο. Θα έκανα παρέα με τους πιγκουίνους στη Γη του Πυρός και με τους κροκόδειλους στη βόρεια Αυστραλία. Θα ταξίδευα light. Με ένα σακίδιο: Οταν έχεις χρήματα δεν χρειάζεσαι αντικείμενα. Τα αγοράζεις ad hoc, ανάλογα με τις ανάγκες σου.
Είναι, βέβαια, μια συγκεκριμένη αντίληψη αυτή: τα χρήματα, πιστεύω, πρέπει να σε απελευθερώνουν, όχι να σε δεσμεύουν περισσότερο. Το παράδοξο είναι ότι οι περισσότεροι πλούσιοι άνθρωποι το βιώνουν ανάποδα. Και γίνονται, τελικά, σκλάβοι των περιουσιών τους και των υποχρεώσεων που δημιουργούνται μέσα από αυτές. Δεν το κατάλαβα ποτέ αυτό.
Θα συνέχιζα να δουλεύω; Ναι. Επειδή αγαπώ πολύ αυτό που κάνω, αλλά θα το έκανα χωρίς το άγχος του «πρέπει», άρα μάλλον καλύτερα. Πάλι η μαγική λέξη είναι «ελευθερία». Δεν μπορούν να το κάνουν όλοι αυτό, για την ακρίβεια ελάχιστοι αγαπούν αυτό που κάνουν ως επάγγελμα, όμως όλοι οι άνθρωποι έχουν κάτι που αγαπούν στη ζωή. Αλλος την κηπουρική, άλλος τα μαστορέματα, άλλος το βιολοντσέλο. Αν είσαι πλούσιος, δεν χρειάζεται να είσαι καλός στο βιολοντσέλο· μπορείς να παίζεις ακόμη κι αν δεν ξέρεις καν πώς να κρατάς το όργανο. Ποιος θα σε κακολογήσει; Και αν σε κακολογήσει, τι σε νοιάζει;
Σκέφτομαι ότι, τελικά, τα πολλά χρήματα αγοράζουν για τον καθέναν όχι αυτό που του «λείπει», αλλά αυτό που εκτιμά περισσότερο. Ουσιαστικά αναδεικνύουν το ποιος είναι ως άνθρωπος.
Κι επειδή είπαμε «άνθρωπος», θα αναρωτηθείτε «μα καλά, δεν θα έδινες τίποτε; Στα παιδιά σου, στους φίλους σου, στους φτωχούς που πεινάνε, στον ακτιβισμό, στις φιλανθρωπίες, στους καλούς σκοπούς, κ.λπ.;».
Με μέτρο, είναι η τίμια απάντηση. Υπάρχουν ανάγκες τρισεκατομμυρίων ευρώ στον πλανήτη, δεν θα μπορούσε κανείς να τις καλύψει όλες. Αναγκαστικά επιλέγεις. Δεν θα τα έδινα όλα, όμως. Ούτε καν τα περισσότερα. Με κάνει αυτό εγωίστρια; Ισως. Αλλά, από την αυτοθυσία ως τον εγωισμό, υπάρχουν ωκεανοί ενδιάμεσων καταστάσεων. Σε αυτούς κολυμπάω κι εγώ. Και οι περισσότεροι, νομίζω.
Εξάλλου, μιλάμε για μόλις 19 εκατ. ευρώ, σε έναν κόσμο με 3.028 δισεκατομμυριούχους. Δεν σε κάνουν ακριβώς πλούσιο, σε κάνουν άνετο. Μπορεί με τα χρήματα αυτά να ανήκεις στο 0,01% του πλανήτη (και το 0,001% της Ελλάδας), αλλά αυτό οφείλεται στις εκπληκτικές ανισότητες πάνω σε αυτόν. Ο διάμεσος πλούτος στον κόσμο είναι μόλις τα 7.400 ευρώ και ο Ελον έχει 400 δισ…
Υπάρχουν άνθρωποι που θα τα χάριζαν όλα; Πιθανώς. Κάποιοι από πεποίθηση. Αλλοι από φόβο. Τα χρήματα είναι «όπλο». Σαν να σου βάζουν, ξαφνικά, στο χέρι ένα κοφτερό μαχαίρι: Μπορείς να το χρησιμοποιήσεις για να καθαρίσεις τα χόρτα, για να σκοτώσεις ή να αυτοκτονήσεις. Ή, απλώς, να πεις «δεν τα θέλω».
Να μη σας λέω ψέματα: εγώ θα τα ήθελα. Μπορώ και χωρίς αυτά, όμως. Δεν νιώθω στέρηση, που είναι άλλη μια λέξη-κλειδί. Δεν απαξιώνω τα χρήματα, αλλά δεν τους αποδίδω και υπερφυσικές ικανότητες. Το μυστικό, τελικά, είναι απλό, όσο και δύσκολο: να μπορείς να απολαμβάνεις όσα έχεις.